Hristiyan Toprağı Müslümanlara Terk Edilemez: 1897-1898 Teselya Meselesi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 24, 267 - 295, 11.07.2025

Serdar Bay

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1651388

Öz

Yunanistan’ın dışarıdan tahrikleri ve müdahaleleri neticesinde 1895’te Girit’te başlayan isyan, kısa sürede uluslararası bir krize dönüşürken, 1897’de ise Osmanlı-Yunan Harbi’ne neden olmuştu. Yunanistan’ın Osmanlı Devleti’nin hükümranlık haklarını hiçe sayarak Şubat 1897’de Girit’e asker çıkarması ve sınır hattında yaptığı saldırılar karşısında Osmanlı Devleti harp ilan etmek zorunda kalmıştı. Osmanlı Devleti’nin kısa süre içerisinde Hristiyan bir devlet karşısında harp sahasında başarılar elde edip toprak ele geçirmesi, büyük güçleri rahatsız etmişti. Çünkü Osmanlı-Yunan Harbi bir anlamda Hilal ile Haç’ın harbiydi. Bu anlamda büyük güçlerin tamamının, Avrupa’da yükselen İslamofobi karşısında Müslüman bir devletin Hristiyan bir devletten toprak kazanımına rıza göstermesi yüzyılın şartları gereği mümkün değildi. Nitekim Osmanlı Devleti büyük güçlerin müdahalesi neticesinde harbi durdurarak barış müzakerelerinin İstanbul’da yapılmasını kabul etmişti. Müslüman karşıtlığı ile tanınan İngiltere Başbakanı Salisbury, barış müzakerelerinden önce hiçbir Hristiyan toprağının Müslüman bir devlete terk edilemeyeceğine dair büyük güçlere yapmış olduğu tebligatla, İngiltere’nin müzakerelerde takınacağı tavrı önceden netleştirmişti. Salisbury’nin talimatıyla İngiliz Büyükelçisi Sir Philip Currie de İstanbul’daki müzakereler boyunca, Osmanlı Devleti’nin toprak kazanımının önüne geçmek için elinden geleni yapmıştır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin harpte ele geçirdiği Teselya’nın Yunanistan’a iadesi için büyük güçlerin yapmış oldukları baskıların nedenlerini inceleyerek sürecin nasıl sonlandığına odaklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti , Büyük Güçler , Uluslararası İlişkiler , İslamofobi , Teselya

Christian Land cannot be Abandoned to Muslims: The Thessaly Question of 1897-1898

Öz

The rebellion that started in Crete in 1895 as a result of external provocations and interventions by Greece soon turned into an international crisis and led to the Ottoman-Greek War in 1897. The Ottoman Empire was forced to declare war in the face of Greece’s landing troops in Crete in February 1897, disregarding the sovereign rights of the Ottoman Empire, and its attacks on the border line. The Ottoman Empire’s achievements in the battlefield against a Christian state in a short period of time and capturing territory disturbed the great powers. Because the Ottoman-Greek War was in a sense the war of the Crescent and the Cross. In this sense, it was not possible for all the great powers to consent to the territorial gains of a Muslim state from a Christian state in the face of rising Islamophobia in Europe. As a matter of fact, the Ottoman Empire stopped the war as a result of the intervention of the great powers and accepted the peace negotiations to be held in Istanbul. British Prime Minister Salisbury, who was known for his anti-Muslim stance, had clarified Britain’s stance in the negotiations in advance with his notification to the great powers that no Christian land could be ceded to a Muslim state before the peace negotiations. With Salisbury’s instructions, British Ambassador Sir Philip Currie did his best to prevent the Ottoman Empire from gaining territory during the negotiations in Istanbul. This study analyses the reasons for the pressure exerted by the great powers for the return of Thessaly, which the Ottoman Empire had captured in the war, to Greece and focuses on how the process ended.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire , Great Powers , International Relations , Islamophobia , Thessaly

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO). 968/72572, 1022/76577, 1054/79011, 1073/80451, 1011/75801.
• BOA, Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS.). 2870/14, 2870/28, 2870/20, 2870/25, 1741/8, 1741/19, 1741/21, 1741/24, 2870/26, 1741/36, 1741/40, 1670/4, 1743/95, 1747/40, 1142/85598.
• BOA, İrade/Eyalet-i Mümtaze Yunanistan (İ.MTZ.(01)). 24/1187. 21/986, 22/1075, 24/1184.
• BOA, Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.). 541/28.
• BOA, Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV.). 158/94, 159/64, 159/64, 159/194, 159/136, 159/19, 160/226, 161/36, 161/31, 163/220, 162/259, 166/208.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ.). 34/47, 34/52, 34/64, 34/65.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK.). 133/25, 137/72.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK.BŞK.). 52/120, 53/5, 56/49.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Dahiliye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.DH.). 10/54.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR.). 23/21.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Posta Telgraf Nezareti Maruzatı (Y.PRK.PT.). 12/49, 14/56, 13/139, 14/21, 13/180, 15/37, 15/34.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM.). 39/16, 39/12.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.ZB). 19/59.
• BOA, Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS). 371/78, 373/89, 373/89, 373/87.
• BOA, Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y.A.RES.). 88/9, 88/87, 92/77, 92/75.
• National Archives (NA) Foreign Office Papers (FO)
• FO, 78/4802, No. 353. No. 372. No. 377.
• İngiliz Parlamentosu Tartışmaları
• House of Commons Debates
• HC Deb 03 August 1897 vol 52 cc245-84.
• HC Deb 03 June 1897 vol 50 cc186-205.
• HC Deb 04 August 1897 vol 52 cc366-71.
• HC Deb 04 August 1897 vol 52 cc366-71.
• HC Deb 04 March 1898 vol 54 cc627-745.
• HC Deb 08 February 1898 vol 53 cc56-148.
• HC Deb 10 May 1897 vol 49 c100.
• HC Deb 11 February 1898 vol 53 cc359-60.
• HC Deb 17 February 1898 vol 53 c899.
• HC Deb 19 July 1897 vol 51 cc409-10.
• HC Deb 19 July 1897 vol 51 cc418-79.
• HC Deb 24 March 1898 vol 55 cc820-32.
• HC Deb 24 May 1897 vol 49 c1143.
• House of Commons Lords Debates
• HL Deb 02 August 1897 vol 52 cc49-53.
• HL Deb 06 August 1897 vol 52 cc510-1.
• HL Deb 06 July 1897 vol 50 cc1206-8.
• HL Deb 08 February 1898 vol 53 cc1-5.
• HL Deb 08 February 1898 vol 53 cc5-44.
• HL Deb 24 February 1898 vol 53 cc1495-7.
• İngiliz Parlamento Belgeleri (Blue Books)
• British Accounts and Papers. Turkey No. 11 (1897), Correspondence Respecting the Affairs of Crete and the War Between Turkey and Greece, London 1897; No. 402, No. 414, No. 469, No. 648, No. 147, No. 98, No. 105, No. 109, No. 129.
• British Accounts and Papers. Turkey No. 2 (1898), Correspondence Respecting the Negotiations Fort he Conclusion of Peace between Turkey and Greece, London 1898, No. 4, No. 32, No. 37, No. 45, No. 108, No. 77, No. 67, No. 80, No. 83, No. 93, No. 97, No. 133, No. 146, No. 179, No. 159, No. 332, No. 332, 337, No. 328.
• Süreli Yayınlar
• Berliner Tageblatt
• The New York Herald
• Araştırma Eserler
• Adıyeke, Ayşe Nükhet. Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 1984.
• Akay, Tolga. Osmanlı Ordusunda At (1856-1908). İstanbul: İdeal Kültür Yay., 2020.
• Alkan, Necmettini. Karikatürlerle Sultan II. Abdülhamid (Propaganda ve Gerçek Arasında Bir Padişah). İstanbul: Kronik Kitap Yay., 2018.
• Ekinci, Mehmet Uğur. The Orıgıns Of The 1897 Ottoman-Greek War: A Diplomatic Historys. Ankara: The Department of History Bilkent University, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Grenville, J. A. S. “Goluchowski, Salisbury, and the Mediterranean Agreements, 1895-1897”. The Slavonic and East European Review, 36/87 (1958), 340-369. https://www.jstor.org/stable/4204957.
• Grenville, J. A. S. Lord Salisbury and Foreign Policy the Close of the Nineteenth Century. The Athlone Press, 1964. Harris, Sir Robert. From Naval Cadet to Admiral. London: Cassell, 1913.
• Jefferson, Margaret M. “Lord Salisbury and the Eastern Question, 1890-1898”. The Slavonic and East European Review, 39/92 (1960) 44-60. http://www.jstor.org/stable/4205217.
• Lowe, Cedric James. The Reluctant Imperialists: British Foreign Policy 1878-1902. London: Routledge & Kegan Paul, 1967.
• Medlicott, W. N. Bismarck, Gladstone, and the Concert of Europe. Bristol: University of London, The Athlone Press, 1956.
• Mitchener, Kris James-Weidenmier, Marc D. “Supersanctions and Sovereign Debt Repayment”. Journal of International Money and Finance, 29/1, (2010), 19–36. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2008.12.011.
• Senai, Osman. Osmanlı-Yunan Seferi Dömeke Meydan Muharebesi. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1315.
• Steele, David. “The Place of Germany in Salisbury’ Foreign Policy, 1878-1902”. An Anglo-German Dialogue, ed. A. H. Birke, Munich: K. G. Saur, 2006, 57-76.
• The Cambridge History of British Foreign Policy 1783-1919, Vol. III 1866-1919. ed. Adolphus William Ward and George Peabody Gooch, New York: The Macmillan Company, 1923.
• Yeniay, İ. Hakkı. Yeni Osmanlı Borçlar Tarihi. İstanbul: Ekin Basımevi, 1964.
• Yılmaz, Mehmet Oytun. The 1897 Greko-Ottoman War. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.