FAHREDDİN er-RÂZÎ’NİN TEFSİR-İ KEBİR’İNDE BAZI CENNET TASVİRLERİNE GETİRDİĞİ YORUMLAR

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 89 - 107, 21.06.2023

Derya Bankur , Mevlüt Erten

Öz

Müminler için ebedî saadet yurdu olan cennet, İslam’ın temel kaynakları olan Kur’an-ı Kerim ve hadis kaynaklarında tasvir edilmiş ve gayb âlemine ait bu saadet yurdunun nimetleri insanların şehadet âleminde gördükleri nesneler ve durumlar üzerinden somutlaştırılmıştır. Esasında cennet nimetlerinin mahiyetlerinin tam olarak bilinmesi mümkün değildir ve bu gerçeği Kur’an-ı Kerim, muhtelif ayetlerinde dile getirmiştir. Dirayet tefsirinin önde gelen isimlerinden olan Fahreddin er-Râzî de cennetin mahiyeti konusunda kesin hükümlü ifadeler kullanmanın doğru olmadığını ifade etmiştir. Fahreddin er-Râzî tefsirinde cenneti konu edinen ayetleri nüzul dönemi verileri ışığında ve müteşâbihlik ilkesi doğrultusunda yorumlamaya çalışmış ve cennet nimetlerinin dünyada olan nimetlerden çok üstün ve farklı olduklarını dile getirmiştir. Ayrıca er-Râzî, dil ve belagat tahlillerinin yanı sıra felsefî delillendirme metotlarına da yer vererek geniş izahlarda bulunmuştur. Üstelik sadece dirayet metodunu kullanmamış; hadislere, sahabe ve tabiîn sözlerine ve bazı âlimlerin görüşlerine yer vermek suretiyle rivayet metodundan da istifade etmiştir. Bu malzemelerden de yararlanarak er-Râzî, cennet tasvirlerini konu edinen ayetlere çeşitli açılardan yorumlar getirmiştir. Yaşadığı dönemde çeşitli ilimleri öğrenmeye çalışan er-Râzî’nin, ayetleri tefsir ederken kelam, tıp, astronomi, belagat gibi ilimlerin verilerinden istifade etmesi onun çok yönlü ilmi kişiliğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, er-Râzî, Tefsîr-i Kebîr, Cennet, Tasvir

FAKHR al-DIN al-RÂZÎ’s COMMENTS on SOME DESCRIPTIONS of PARADISE TAFSIR al-KABIR

Öz

Paradise, which is the place of eternal bliss for believers, is described in the Qur'an and hadith, which are the main sources of Islam, and the blessings of this land of bliss belonging to the realm of the unseen are embodied through the objects and situations that people see in the realm of martyrdom. In fact, it is not possible to know the nature of the blessings of paradise exactly, and this fact has been expressed in various verses of the Qur'an. Fakhr al-Din al-Râzî, one of the leading names in the interpretation of dirayat, also stated that it is not correct to use definitive statements about the nature of heaven. In his commentary, Fakhr al-Din al-Râzî tried to interpret the verses about paradise in the light of the data of the revelation period and in line with the principle of mutashabihism and stated that the blessings of paradise are far superior and different from the blessings of the world. In addition, al-Râzî made extensive explanations by including philosophical proofing methods as well as language and rhetoric analyses. Moreover, he did not only use the method of guidance; He also benefited from the method of narration by giving place to hadiths, the words of the companions and the Tabi'un, and the views of some scholars. By making use of these materials, al-Râzî has interpreted the verses about the descriptions of paradise from various angles. The fact that al-Râzî, who tried to learn various sciences in his lifetime, benefited from the data of sciences such as theology, medicine, astronomy and rhetoric while interpreting the verses, reveals his versatile scientific personality.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, al-Râzî, Tafsir al-Kabir, Paradise, Description

Kaynakça

• Âsım Efendi, Mütercim. Kâmûsu’l –Muhît Tercümesi. çev. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, 1960.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Çelebi, İlyas. “Gayb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.13/406.İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Elmalı, Hüseyin. “Tasvir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.40/135.İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-a’yan-4. thk. İhsan Abbas.8 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâdr, ts. İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. İran: Edebü’r- Ravza, 1405.
• İsfehanî, Ebü’l Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. El- Mufaddal er-Râgıb el-Müfredât, çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları,2001.
• Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Muhammed Esed, Türkçeye çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Kur’an Yolu. Erişim 16 Haziran 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kutub, Seyyid, Fîzılâl-il Kur’ân. çev. M. Emin Saraç vd. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, t.s.
• Özafşar, Mehmet Emin vd. Hadislerle İslam. 7 Cilt. İzmir: Diyanet Yayınları, 2019.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’ân’ın Cennet Betimlemelerinde Yerel ve Tarihsel Betimlemeler”. İslamiyât Dergisi 4/1 (2001), 147.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin er-Tefsîr-i Kebîr-15. ed. Hikmet Ünalmış. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınevi, 1993.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin er-Tefsîr-i Kebîr-16. ed. Hikmet Ünalmış. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınevi, 1993.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin er-Tefsîr-i Kebîr-21. ed. Hikmet Ünalmış. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin er-Tefsîr-i Kebîr-22. ed. Hikmet Ünalmış. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınevi, 1995.
• Suçin, Mehmet Hakkı. Yedi Askı Şiirleri. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları, 2020.
• Topaloğlu, Bekir. “Cennetin İsimleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.7/376.İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Uludağ, Süleyman. Fahrettin Râzî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Basım, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Fahreddin er-Râzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.12/89.İstanbul: TDV Yayınları, 1995.