THE INFLUENCE of HANEFI FIQH on MÂTURÎDÎ’S COMMENTARY

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 28 - 39, 26.06.2024

Şamil Aşbay

Öz

Mâturîdî is a scholar from Samarkand who studied and adopted Hanefî fıqh. The understanding he adopted in his commentary called Ta’wilat al-Qurân is Hanefism. In our study, we discussed some verse interpretations that Mâturîdî was influenced by Hanefi fıqh. We tried to show that Mâturîdî transferred fiqh issues to the period he lived in through his interpretation of verses. As a result of our work, we saw that Mâturîdî transferred his Hanefi fiqh knowledge to the period he lived in through his interpretation of verses, that is he shared the fıqh knowledge with the society he lived in based on the interpretation of verses. Additionally, our study is on example of how the culture the interpreter lives and the education he receieves affect his interpretation of the verses. As a method, we used a descriptive and comparative method in our study to read Ta’wilat Qur’an cultural anthropologically.

Anahtar Kelimeler

Tafsîr, Mâturîdî, Ta’wilat, Samarkand, Cultural Antropology

HANEFÎ FIKHININ MÂTURÎDÎ TEFSİRİNE ETKİSİ

Öz

Mâturîdî, Hanefi fıkıh eğitimi almış ve bu fıkhı benimsemiş Semerkantlı bir âlimdir. Onun Te’vîlâtu’l Kur’ân adlı tefsirinde benimsediği fıkhî anlayış Hanefîliktir. Çalışmamızda Mâturidî’nin (ö.333) Hanefi fıkhından etkilendiği bazı ayet yorumlarını ele aldık. Mâturîdi’nin fıkhi meseleleri ayeti yorumlayarak yaşadığı döneme aktardığını göstermeye çalıştık. Çalışmamız neticesinde Mâturîdî’nin ayet yorumları üzerinden Hanefi fıkıh bilgisini yaşadığı döneme aktardığı, yaşadığı toplum ile fıkhî bilgileri paylaştığı görülmüştür. Ayrıca çalışmamız müfessirin yaşadığı kültürün ve aldığı eğitimin ayet yorumunu etkilemesine örnek teşkil etmektedir. Yöntem olarak çalışmamızda Te’vîlâtu’l Kur’ân’ı kültürel antropolojik okumaya çalışarak; betimleyici ve karşılaştırmalı bir yöntem kullandık.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mâturîdî, Te’vîlât, Semerkant, Kültürel Antropoloji

Kaynakça

• Ak, Ahmet. “Maveraünnehir’de İslam Düşüncesinin Öncü Temsilcilerinden İmam Mâturîdî”, İslam Düşüncesinin Ana Merkezleri Maveraünnehir, ed. İlyas Çelebi, (İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019).
• Ak, Ahmet. Mâturidîliğin Hanefilik ile İlişkisi, Milel ve Nihal, 7/2, 223-240.
• Atay, Hüseyin. Fatih- Süleymaniye Medreseleri Ders Programları ve İcazet-nameler, Vakıf Dergisi, 1981, c.13, 171-273.
• Avcı, Hatice. Râzî Tefsirini Kültürel Antropolojik Okuma (Fatiha ve Bakara Sûreleri Örnekliğinde), Ankara: Ankara Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi,2018.
• Aydınlı, Osman. Semerkant Tarihi Fethinden Sâmânîlerin Yıkılışına Kadar, İsam Yay. İstanbul, 2018.
• Baysal, Sıddık. Tefsirde Kültürel Antropolojik Yaklaşım, Tefsir Araştırmaları Dergisi, 3/2, Ekim/2019, 317-356.
• Düzgün, Şaban Ali. Mâturîdî’nin Düşünce Dünyası, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Ankara, 2018.
• Ebi’l-Muîn Meymun b. Muhammed en-Nesefî, Tabsırat’ül-Edille fi Usulud’din, thk. Hüseyin Atay, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay. Ankara, 2004.
• Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî, Te’vîlât’ül-Kur’ân, Mîzân Yay. İstanbul, 2005.
• Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî, el-Mebsut, Darul Marife, Beyrut. el-Kureşî, Ebu Muhammed Muhyiddin Abdülkâdir b. Muhammed el-Mısrî. Cevâhiru’l Mudiyye, Abdulfettah Muhammed el-Hulv, Riyad, 1988.
• ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed. İthâfu’s-Sadeti’lmuttekîn bi şerhi ihyâ’u ulumu’d-din, Dâru’l-Kutubu’l Ilmiyye, Beyrût, 2005.
• İbnu’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya’kūb İshâk b. Muhammed b. İshâk, el-Fihrist, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2002.
• Karslı, İbrahim Hilmi. Kadınlara Dair Ayetler Özelinde Tefsir ve Sosyokültürel Çevre İlişkisi, TDV Yay. Ankara, 2023. Korkmaz, Sıddık. İmam Ebû Mansur el-Mâturîdî’nin Hayatı ve Eserleri, Dini Araştırmalar Dergisi, 4/10, (Mayıs-Ağustos 2001).
• Kutlu, Sönmez. İmam Mâturîdi ve Mâturîdilik, Otto Yay. Ankara, 2018.
• Kutlu, Sönmez. Türklerin İslamlaşma Sürecinde İslamlaşma ve Tesirleri, TDV Yay. Ankara, 2018.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîr-i Kebîr, Müesseset’ü Târîhu’l-Arabi, Lübnan, thk, Abdullah Mahmud Şahhat, 2002.
• Özdeş, Talip. İmam Mâturîdî’nin Te’vîlatu Ehlis-sünne Adlı Eserinin Tefsir Metodolojisi Açısından Tahlil ve Tanıtımı, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 1997.
• Rudolph, Ulrich. Mâturîdî Semerkant’ta Ehl-i Sünnet Kelamı, (çev. Özcan Taşcı), Litera Yay. İstanbul, 2017.
• Usta, Aydın. Türkler ve İslamiyet İlk Müslüman Türk Devleti: Sâmânîler, Yeditepe Yay. İstanbul, 2020.