Postcolonial Reflections of Alienatıon in “Kiralık Konak”: Alafranga, Subaltern and Cultural Hybrids

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 10, 33 - 60, 16.12.2024

Güngör Şahin

Öz

Postcolonial theory can be defined as a system of thought that constructs a critique of Western-centric "othering" as a method of reading and understanding in various disciplines such as art, politics, sociology, and philosophy. The subjectivity or cultural hybridity created by colonialism's hegemonic approaches reveals certain stereotypes within the social fabric. Engaging in identity questioning, the problem of otherness, and the dilemma of loneliness brought about by modernity allows for the sociological and psychological evaluation of the issues at hand. Thus, postcolonial theory or perspective enables the subject under consideration to be approached through deconstruction and analyzed through a polyphonic method. The Westernized characters or Westernization misconceptions that emerged in the Turkish novel adventure starting with the Tanzimat period, bearing a resemblance to the concepts of the other/subaltern with a broad contextual area within postcolonial theory. The effects of the process of modernization in the Turkish novel since the Tanzimat period, which are also fundamental themes in “Kiralık Konak”, on Ottoman society and family structure, the conflict between tradition and modernism, intergenerational conflict, cultural degeneration, are traces of colonialism. The aim of our study is to evaluate Yakup Kadri Karaosmanoğlu's novel “Kiralık Konak” through deconstruction and postcolonial theory thereby establishing a text-meaning relationship created by the theory of “alienation”.

Anahtar Kelimeler

Postcolonialism, subaltern, alienation, marginalizing, Kiralık Konak

“Kiralık Konak”ta Yabancılaşmanın Postkolonyal İzdüşümleri: Alafranga, Madun ve Kültürel Melezler

Öz

Postkolonyal teori; sanat, politika, sosyoloji ve felsefe gibi farklı disiplinlerde bir okuma ve anlama yöntemi olarak Batı merkezli “ötekileştirme”nin eleştirisini yapılandırılan bir düşünce sistematiği olarak tanımlanabilir. Kolonyalizmin hegomonik yaklaşımla oluşturduğu madun ya da kültürel melezlik, sosyal dokunun içerisinde belirli stereotipleri ortaya çıkarır. Kimlik sorgulamaları, ötekilik problemi, modernitenin getirdiği yalnızlık sorunsalı ele alınan meselelerin sosyolojik ve psikolojik yönlerden değerlendirilmesine olanak tanır. Böylelikle postkolonyal teori ya da bakış açısı, değerlendirmeye tâbi olan olgunun yapısöküme uğratılarak polifonik bir yöntemle ele alınmasını sağlar. Tanzimat’la başlayan Türk romanı serüveninde Batılılaşan ya da Batılılaşmayı yanlış anlayarak oluşan alafranga tipler/alafrangalık, postkolonyal teorinin içerisinde geniş bir bağlam alanına sahip olan öteki/madun kavramlarıyla örtüşen bir karakter taşır. Tanzimat’tan itibaren Türk romanında işlenen ve “Kiralık Konak”ta da temel izlekler olan modernleşme sürecinin Osmanlı toplumu ve aile yapısı üzerindeki etkileri, gelenek ile modernizm çatışması, kuşaklararası çatışma, kültürel yozlaşma gibi problemler aynı zamanda kolonyalizmin izleridir. Çalışmamızın amacı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Kiralık Konak” romanını yapısöküm yöntemiyle ve postkolonyal teoriyle değerlendirerek “yabancılaşma” kuramıyla oluşturulan bir metin-anlam ilişkisi ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Postkolonyalizm, madun, yabancılaşma, ötekileştirmek, Kiralık Konak

Kaynakça

• Aslanmirza, Özge (2019). “Edward Said’in ‘Yertsiz Yurtsuz’luğu Temelinde Şarkiyatçılık ve Tarihyazımı”. Tarihyazımı. 1(2): 1-19.
• Bazarkaya, Onur Kemal (2022). “Özne ve Öteki: Thomas Hettche’nin Tavus Kuşu Adası Adlı Romanına Postkolonyal Bir Okuma”. Humanitas- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi.10(20): 46-66.
• Belge, Murat (1994). Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bhabha, Homi K. (1984). “Of Mimicry and Man: The Ambivalence of Colonial Discourse”. Discipleship: A Special Issue on Psychoanalysis. Vol.28, pp.125-133.
• Bhabha, Homi K. (2016). Kültürel Konumlanış. Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Bhambra, Geminder K. (2015). Moderniteyi Yeniden Düşünmek Post-Kolonyalizm ve Sosyolojik Tahayyül. Çev. Özlem İlyas. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chibber, Vivek (2016). Post-Kolonyal Teori ve Kapitalizmin Hayaleti. Çev. Afife Yasemin Yılmaz. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dastarlı, Elif (2020). “Kimlik, Madun, Öteki… Postkolonyal Teoriler Bağlamında Çağdaş Sanatı Tartışmak”. Tykhe. 5(8): 85-104.
• Dirlik, Arif (2010). Postkolonyal Aura: Küresel Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi. Çev. Galip Doğduaslan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Doğanay, Gülmelek ve Bayraktar, Betül (2020). “Janus’un İki Yüzü: Seksen Günde Devr-i Âlem Romanının Postkolonyal Eleştirisi”. Folklor/Edebiyat. 26(2): 361-376.
• Dural, A. Baran. (2012). “Antonio Gramsci ve Hegemonya”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 11(39): 309-321.
• Ergil, Doğu (1978). “Yabancılaşma Kuramına İlk Katkılar”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 33(03): 93-108.
• Fanon, Frantz (1965). A Dying Colonialism. Çev. Haakon Chevalier. New York: Grove Press.
• Fanon, Frantz (1965). Yeryüzünün Lanetlileri. Çev. Şen Süer. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Foucault, Michel (2021a). Özne ve İktidar. Çev. Işık Ergüden ve Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (2021b). Söylem ve Hakikat. Çev. Kerem Eksen ve Murat Erşen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göle, Nilüfer ve Sustam, Engin (2010). “Nilüfer Göle İle Postkolonyalizm Üzerine”. Toplumbilim Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı. 25: 101-108.
• Güneş, Mehmet (2021). “Ötekiliğin, Melezliğin ve Yalnızlığın Psikolojik Travması: Caryl Phillips’in The Lost Child Romanı”. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. C.XLV. Sayı:1. 129-152.
• Güngör, Bilgin (2018). Postkolonyalizm ve Edebiyat: Türk Edebiyatında Sömürgeciliğe Bakış. Ankara: Hece Yayınları.
• Güngör, Bilgin ve Bağlama, Sercan Hamza (2020). “Emperyalı̇zm-Odaklı Eleştı̇rı̇nı̇n İmkânları ile Türk Edebı̇yatında Emperyalı̇zmı̇n İzlerı̇nı̇ Aramak”. Emperyalizm ve Edebiyat: Emperyalizm-Odaklı Eleştiri Işığında Türk Edebiyatına Bakış. Çanakkale: Paradigma Akademi. s.9-34.
• Harvey, David (2019). Postmodernliğin Durumu Kültürel Değişimin Kökenleri. Çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hazard, Paul (1996). Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme. Çev. Erol Güngör. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Huddart, David (2006). Homi K. Bhabha. Oxon: Routledge.
• Jhally, Sut (2016). Edward Said ile ‘Oryantalizm’e Dair. Çev. Adem Köroğlu (Röportaj Çevirisi). Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 41: 167-178.
• Kaplan, Mehmet (1996). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2023). Kiralık Konak. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Laroui, Abdullah (1993). Tarihselcilik ve Gelenek. Çev. Hasan Bacanlı. Ankara: Vadi Yayınları.
• Loomba, Ania (2000). Kolonyalizm/Postkolonyalizm. Çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Memmi, Albert (2021). Sömürgecinin Portresi & Sömürgeleştirilenin Portresi. Çev. Şen Süer. İstanbul: Telemak Kitap.
• Mutman, Mahmut (2010). “Postkolonyalizm: Ölü Bir Disiplinin Hatıra Defteri”. Toplumbilim Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı. 25: 117-128.
• Ofluoğlu, Gökhan ve Büyükyılmaz Ozan (2008). “Yabancılaşmanın Teorik Gelişimi ve Tarihsel Süreç İçinde Farklı Alanlarda Görünümleri”. Kamu-İş. 10 (1): 113-144.
• Oğuz, Ayla (2022). “Britanya’da Göçmen Olmak: Hanif Kureishi’nin “Son Söz”ünde Postkolonyal Mekân Algısı”. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar. 6(22): 87-98.
• Osmanoğlu, Ömer (2016). “Hegel’den Marcuse’ye Yabancılaşma Olgusu”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2(3): 65-92.
• Özdemir, Muhammet (2017). Post-Kolonyalizm Nedir? Dünyalar Arasında ve Türkiye’de Bilim, Kavram ve Teorilerin İşlevleri. İstanbul: Açılımkitap.
• Özgenç Erdoğdu, Neslihan vd. (2021). “Doğu-Batı Sınırı Üzerinden Postkolonyalizm ve Postkolonyalizmin Çağdaş Sanata Yansımaları”. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 6(4): 519-534.
• Parla, Jale (2022). Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Said, Edward W. (1998). Oryantalizm. Çev. Nezih Uzel. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Said, Edward W. (2016). İktidar Siyaset ve Kültür: Söyleşiler. Çev. Salih Özer. Ankara: Hece Yayınları.
• Seeman, Melvin (1975). “Alienation Studies”. Annual Review of Sociology. Cilt 1: 91–123.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (1994). Can the Subaltern Speak? Colonial Discourse and Post-colonial Theory: A Reader içinde. Ed. Patrick Williams, Laura Chrisman. New York: Columbia University Press. s.66-111.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (2010). “Yeni Madun: Ses-siz Bir Mülakat”. Çev. Ebru Yetişkin. Toplumbilim Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı. 25: 55-65.
• Vaughan, Megan (1991). Curing Their Ills: Colonial Power and African Illness. Cambridge ve Stanford, CA: Polity Press and Stanford University Press.
• Yetişkin, Ebru (2010). “Postkolonyal Kavramlar Üzerine Notlar”. Toplumbilim Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı. 25: 15-20.
• Young, Robert J. (2016). Postkolonyalizm: Tarihsel Bir Giriş. Çev. Burcu Toksabay Köprülü, Sertaç Şen. İstanbul: Matbu Kitap.
• Art Nouveau. https://tr.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau (Erişim: 10.06.2024)
• Pisaltiye (Psalty). https://www.facebook.com/resimlitarih34/posts/beyoğlunda-maison-psalty-mobilya-atölyesi-kuruluyor-1867jean-psalty-tarafından-a/2822365374705759/ (Erişim: 11.06.2024)