Curriculum evaluation for the sustainability of curriculum higher education Design proposals for Eisner’s Educational Connoisseurship and Alkin’s UCLA Models

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 247 - 271, 30.06.2025

Yeliz Abbak , Murat Kılıç , Nurdan Kalaycı

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1687228

Öz

Higher education institutions have the responsibility to provide education services, conduct research, find solutions to social problems and train qualified individuals in line with the rapid changes and developments in every field. In order for education in higher education to be qualified, curriculums should be developed in accordance with scientific principles and evaluated on the basis of a model. In this study, it is aimed to develop comprehensible and concrete design examples according to the process steps of Eisner's Educational Connoisseurship and Alkin's University of California Los Angeles (UCLA) Models that can be used in the process of evaluating curriculums in higher education. The research has the characteristics of review and design-based research methods. It is suggested that these designs should be used in program evaluation studies in order to increase the quality and sustainability of educational services provided in higher education institutions.

Anahtar Kelimeler

curriculum evaluation , Educational Connoisseurship/Criticism model and UCLA model , evaluation models , higher education

Yükseköğretimde eğitim programlarının sürdürülebilirliği için program değerlendirme

Öz

Yükseköğretim kurumlarının her alanda yaşanan hızlı değişim ve gelişmelerle uyumlu şekilde eğitim hizmeti sunma, araştırma yapma, toplumsal problemlere çözüm bulma, nitelikli bireyler yetiştirme sorumluluğu bulunmaktadır. Yükseköğretimde eğitimin nitelikli olmasında eğitim programlarının, bilimsel ilkelere uygun biçimde geliştirilmesi ve bir model temele alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada yükseköğretimde eğitim programlarını değerlendirme sürecinde kullanılabilecek Eisner’ın Eğitsel Uzmanlık ve Alkin’in University of California Los Angeles (UCLA) modellerinin işlem basamaklarına göre anlaşılır ve somut tasarım örneklerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma derleme ve tasarım tabanlı araştırma yöntemlerinin özelliklerini taşımaktadır. Yükseköğretim kurumlarında sunulan eğitim hizmetlerinin niteliğinin artırılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için program değerlendirme çalışmalarında ortaya konulan bu tasarımlardan yararlanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

değerlendirme modelleri , Eğitsel Uzmanlık/Eleştiri ve UCLA modelleri , program değerlendirme , yükseköğretim

Kaynakça

• Akbulut Yıldırmış, M. & Seggie, F. N. (2018). Yükseköğretim çalışmalarının akademik bir alan olarak gelişimi: Uluslararası ve ulusal düzeyde alanyazın incelemesi. Yükseköğretim Dergisi, 8(3), 357–367. https://doi.org/10.2399/yod.18.027
• Akıncı, M. & Köse, E. (2021). Research trends of program evaluation studies conducted between 2010-2019 in Turkey. Çukurova University Faculty of Education Journal, 50(1), 77–120. https://dergipark.org.tr/en/pub/cuefd/issue/59484/688142
• Alkin, M. C. (1967). Towards an evaluation model: A systems approach. Los Angeles: UCLA Center for the Study of Evaluation of Instructional Programs. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED014150.pdf
• Alkin, M. C. & Wooley, D. C. (1969). A model for educational evaluation. PLEDGE Conference (p. 1-11). Los Angeles: UCLA Center for the Study of Evaluation. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED036898.pdf
• Aslan, M. & Sağlam, M. (2015). Türkiye’de 2005-2014 yılları arasında yapılan program değerlendirme tezlerinin metodolojik açıdan incelenmesi. 3. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Aydın, M. K. (2022). Marvin C. Alkin’in program değerlendirme alanına katkıları ve değerlendirme araştırmaları merkezi modeli. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 249–270. https://doi.org/10.18039/ajesi.899059
• Aydın, M. K. & Bavlı, B. (2019). Türkçe çeviriye ön söz. J. L. Fitzpatrick, J. R. Sanders, B. R. Worthen, M. K. Aydın, & B. Bavlı (Ed.), Program değerlendirme: Alternatif yaklaşımlar ve uygulama rehberi içinde (s. xiii-xv). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bağcıoğlu, G. (2019). 2015 ve 2018 ilkokul dördüncü sınıf Türkçe öğretim programının CIPP program değerlendirme modeline göre değerlendirilmesi (Tez no: 548815) [Doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Baykul, Y. (1992). Eğitim sisteminde değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (7), 85–94. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik /makaleler/1389-published.pdf
• Bilgin, A. Ç. (2022). Özel eğitim öğretmenliği programı'nın CIPP Program Değerlendirme Modeli ile incelenmesi (Tez No: 780338) [Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Brown, A. L. (1992). Design experiments: Theoretical and methodological challenges in creating complex interventions in classroom settings. The Journal of the Learning Sciences, 2(2), 141–178. https://psycnet.apa.org/doi/10.1207/s15327809jls0202_2
• Burry, J., Alkin, M. C. & Ruskus, J. (1984). The administrator's role in evaluation use. Los Angeles: University of California.
• Büyükkaragöz, S. (1997). Program geliştirme: “ Kaynak metinler". Özel Eğitim Yayınları.
• Cahapay, M. B. (2021). Kirkpatrick model: Its limitations as used in higher education evaluation. International Journal of Assessment Tools in Education, 8(1), 135–144. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1291600.pdf
• Can Gülsat, E. (2021). Evaluation of English preparatory school curriculum at Başkent University using Alkin's UCLA evaluation model (Tez no: 697733) [Yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Chen, H. T. (2014). Practical program evaluation: theory driven evaluation and the integrated evaluation perspective and effectiveness. Sage. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=Fc21BAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq
• Çelikel, F. (2022). Ortaokul matematik dersi öğretim programının matematiksel yetkinlik bağlamında aydınlatıcı program değerlendirme modeli ile değerlendirilmesi (Tez No: 748357) [Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Demirtaş, A. O. (2022). Eisner'ın eğitsel eleştiri modeli ile ortaokul müzik öğretim programlarının değerlendirilmesi: bir durum çalışması (Tez no: 745013) [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Deniz, B. F. (2023). 2. sınıf matematik öğretmenlerinin yapılandırmacı ölçme-değerlendirme tekniklerini kullanabilme yeterliklerinin Metfessel-Michael program değerlendirme modeline göre değerlendirilmesi (Tez no. 778371) [Yüksek Lisans Tezi, Ömer Halisdemir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Djordjevic, A., & Cotton, D. R. E. (2011). Communicating the sustainability message in higher education institutions. International Journal of Sustainability in Higher Education, 12(4), 381–394. https://doi.org/10.1108/14676371111168296
• Doll, R. C. (1992). Curriculum improvement: Decision making and process. Boston: Allyn and Bacon. https://www.scribd.com/document/513161504/Curriculum-Improvement-Doll-Ronald-C
• Eisner, E. W. (1991). Taking a second look: Educational connoisseurship revisited. M. W. McLaoughlin, & D. C. Phiilips (Ed.), in Evaluation and education: At quarter century (90th yearbook of the National Society for the Study of Education, Part II) (p. 169-187). Chicago: University of Chicago.
• Eisner, E. W. (1979). The Educational imagination: On the design and evaluation of school programs. New York: Macmillan. https://stars.library.ucf.edu/cirs/1347/
• Eisner, E. W. (2017). The enlightened eye: Qualitative inquiry and the enhancement of educational practice. New York: Teachers College. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=09UcDgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq
• Elcan Kaynak, N., Altan, A. E., Abbak, Y., Alp, Z. A., Yavuz, E., & Toprak, E. (2023). Sürdürülebilir kalkınma açısından nitelikli eğitime teorik bir bakış. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 592–609. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1315268
• Erden, M. (1998). Eğitimde program değerlendirme. Anı Yayınevi.
• Eyiol, K. Ö. (2019). Ortaokul matematik uygulamaları öğretim programının Eisner'ın Eğitsel Eleştiri Modeli’ne göre değerlendirilmesi (Tez No: 564568) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Fitzpatrick, J. L., Sanders, J. R., & Worthen, B. R. (2019). Program değerlendirme: alternatif yaklaşımlar ve uygulama rehberi. (M. K. Aydın, & B. Bavlı, Çev.). Pegem Akademi Yayınları.
• Flinders, D. J., & Eisner, E. W. (2000). Educational criticism as a form of qualitive inquiry. In D. L. Stufflebeam, G. F. Madaus, & T. Kellaghan (Ed.). Evaluation models (p. 195–207), Kluwer Academic.
• Gargani, J., & Miller, R. L. (2016). What is program evaluation? American Journal of Public Health, 106(6), 13. https://doi.org/10.2105/ajph.2016.303159
• Garip, G. & Kalaycı, N. (2022). Yükseköğretimde program değerlendirme: ABD, Avustralya, İngiltere ve Kanada yükseköğretim sistemlerinden bazı uygulamaların karşılaştırmalı analizi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 5(2), 140–163. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uad/issue/72147/992521
• Gökmenoğlu, T. (2014). The wide angle: Program evaluation studies in Turkey in terms of models and approaches. International Journal of Curriculum and Instructional Studies (IJOCIS), 4(7), 55–70. https://ijocis.com/index.php/ijocis/article/view/14
• Guskey, T. R. (2000). Evaluation professional development. California: Corwin. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=CklqX4zgDtgC&oi=fnd&pg=PR9&dq
• Günay, D. (2019). Üniversite felsefesi. Büyüyenay.
• Hewitt, T. W. (2018). Eğitim programı geliştirme. T. W. Hewitt, & S. Arslan (Ed.), Eğitimde program geliştirme: Neyi neden öğretiyoruz içinde (U. C. Özkurt, Çev., s. 229–252). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Hogan, R. L. (2007). The historical development of program evaluation: Exploring past and present. Online Journal of Workforce Education and Development, 2(4), 1–14. https://opensiuc.lib.siu.edu/ojwed/vol2/iss4/5
• İlhan, E., & Kalaycı, N. (2019). Yükseköğretimde öğretim programları nasıl değerlendirilmelidir? dört aşamalı değerlendirme ve farklar modellerine dayalı tasarımlar. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 9(3), 349–362. https://doi.org/10.5961/jhes.2019.337 Kalaycı, N., & Bayrakcı, Z. (2025). Okul Öncesi Eğitim Programlarının Karşılaştırılmalı Analizi ve Değerlendirilmesi (2013-2024). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 23(1), 698–727. https://doi.org/10.37217/tebd.1568266
• Koetting, R. J. (1988). Educational connoisseurship and educational criticism: Pushing beyond information and effectiveness. Fifth Annual Open Forum on the Foundational Issues of the Field (p. 442–457). Louisiana: Association for Educational Communications and Technology. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED295651.pdf
• Kumral, O. (2010). Eğitsel eleştiri modeli ile eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğretim programının değerlendirilmesi: Bir durum çalışması (Tez no: 312355) [Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniverisitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Kuzu, A., Çankaya, S. & Mısırlı, Z. A. (2011). Tasarım tabanlı araştırma ve öğrenme ortamlarının tasarımı ve geliştirilmesinde kullanımı. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 1(1), 19–35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ ajesi/issue/1525 /18728
• Kuzu, H. A. (2023). 5. sınıf İngilizce programının Stake'ın ihtiyaca cevap verici program değerlendirme modeli ile değerlendirilmesi (Tez no: 812405) [Yüksek lisans tezi, AfyonKocatepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Küçükkayhan, S. (2020). Mesleki açık öğretim liseleri programının Hammond program değerlendirme modeli doğrultusunda değerlendirilmesi (Tez no: 646482) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Lukman, R., & Glavič, P. (2007). What are the key elements of a sustainable university? Clean Technologies and Environmental Policy, 9, 103–114. https://doi.org/10.1007/s10098-006-0070-7
• Madaus, G. F. & Kellaghan, T. (2000). Models, metaphors, and definition in evaluation. D. L. Stufflebeam, G. F. Madaus, & T. Kellaghan (Ed.) in Evaluation Models (p. 19–32). Kluwer Academic.
• Marsh, C. J. & Willis, G. (2007). Curriculum: alternative approaches, ongoing issues. New Jersey: Merril Prentice Hall.
• Mathison, S. (2005). Encyclopedia of evaluation. London: SAGE. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=iyV1AwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq
• Milli Avtan, S. (2023). Cerrahi uzmanlık öğrencilerinin eğitiminde simülasyon temelli bir videoendoskopi programının program değerlendirme ilkeleri bağlamında incelenmesi (Tez no: 843002) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Mutluer, Ö. ve Gürol, M. (2022). Evde eğitim programının Eisner’ın eğitsel uzmanlık ve eleştiri modeli ’ne göre değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1859–1882. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tred/issue/72743/883811
• Nygaard, C. & Belluigi, D. Z. (2011). A proposed methodology for contextualised evaluation in higher education. Assessment & Evaluation in Higher Education, 36(6), 657–671. https://www.researchgate.net/publication/232890982_Aproposed
• Oliva, P. F. & Gordon, II, W. R. (2018). Programın değerlendirilmesi. P. F. Oliva, W. R. Gordon II, & K. Gündoğdu (Ed.), Program geliştirme içinde (H. Akar, Çev., s. 451–497). Pegem Akademi Yayınları.
• Özcan, B. (2020). Türk, Avrupa ve Amerika yükseköğretim sistemlerinde uygulanan kurumsal değerlendirme süreçlerinin değerlendirilmesi (Tez no: 634409) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Özdem, G. (2011). Yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadelerinin analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1869–1894. https://www.researchgate.net/profile/GuevenOezdem/publication/348183681
• Paksoy, E. N. (2020). Okul öncesi eğitim programının Stufflebeam (CIPP) program değerlendirme modeli ile incelenmesi (Tez no: 643367) [Yüksek lisans tezi, 7 Aralık Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Palabıyık, T. (2021). Aydınlatıcı program değerlendirme modeline dayalı olarak ikinci sınıf İngilizce öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez no: 683177) [Yüksek lisans tezi, Artuklu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Richards, D. M. (1986). Productive and effective schools. The Annual Conference of American Finance Association. Chicago, Illionis: AFA.
• Sağlam, M. & Yüksel, İ. (2014). Eğitimde program değerlendirme. Pegem Akademi Yayınları.
• Şen, E. Ö. & Ünal, D. P. (2021). Matematik dersi öğretim programının Eisner eğitsel eleştiri modeline göre değerlendirilmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 605–632. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/ issue/64416/1029 100.
• UNESCO (2015). Education 2030. Incheon Declaration and Framework for Action. Towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all. Paris, UNESCO. http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/incheon-frameworkfor-action-en.pdf
• UNESCO. (2017). Education for sustainable development: Learning objectives. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. https://unesdoc.unesco. org/ark:/48223/pf0000247444
• Vars, G. F. (2002). Educational connoisseurship, criticism, and the assessment of integrative studies. Issues in Integrative Studies, 20, 65–76. https://interdisciplinarystudies.org/wpcontent/issues/vol20_2002/05_Vol_20_pp_6576
• Wright, P. W. G. (1989). Who defines quality in higher education? Reflections on the role of professional power in determining conceptions of quality in English higher education. Higher Education, 18, 149–165. https://www.jstor.org/stable/3447079
• Yarmohammadian, M. H., Mozaffary, M. & Esfahani, S. S. (2011). Evaluation of quality of education in higher education based on Academic Quality Improvement Program (AQIP) Model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2917–2922. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042811007609
• Yükseköğretim Kurulu. (2019). Yükseköğretimde kalite güvencesi el kitabı. Yükseköğretim Kalite Kurulu Yayınları. https://www.yok.gov.tr/Documents/ KaliteGuvencesi/kalite-el-kitabi-2019.pdf
• Yükseköğretim Kalite Kurulu [YÖKAK]. (2022). Yükseköğretim değerlendirme ve kalite güvence durum raporu. Ankara: Yükseköğretim Kalite Kurulu. https:// yokak.gov.tr/Common/Docs/Site_Activity_Reports/Durum_Raporu_2022.pdf
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2024). Üniversite izleme ve değerlendirme genel raporu. Ankara: Yükseköğretim Kurulu. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/ 2023-universite-izleme-ve
• Yüksel, İ. (2010). How to conduct a qualitative program evaluation in the light of Eisner’s educational connoisseurship and criticism model. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 78–83. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED537765.pdf