APPEARENCE OF ALEVI IDENTITY IN THE RECENT PERIOD OF TURKISH CINEMA

Yıl 2014, Sayı: 21, 42 - 60, 01.03.2014

Zeki Uyanık

Öz

Since the late 1980s, Alevis have launched to reclaim their own collective identity with reference their sui generis values and discourses. In this direction they managed to utilize various media channels. Until the early 2000s, cinema was not among those channels utilized for assertion of Alevi identity. Beginning from this epoch Alevis, who were ignored by traditional Turkish cinema for a long period of time, occupied a central position in a series of films which can be named as “accented cinema.” Three films (O da Beni Seviyor, Başka Semtin Çocukları, Bir Ses Böler Geceyi) which were analyzed in this article can be evaluated as a result of strong Alevi movement appeared in the last quarter of th century. On the other hand, once these films were produced they returned and affected the Alevi movement. In that sense, there is a mutual relationship between the films and Alevi movement. The films have been useful for development Alevi identity construction in several ways: a) criticizing and re-evaluating traditional Alevism, b) indicating main problems of Alevis in the modern times including relations with Sunni majority, c) exhibiting Alevi beliefs and rituals which were neglected by mainstream Turkish cinema for years. By means of these films, the opportunity of questioning pre-existing paradigms concerning Alevis, their way of lives and rituals were also realized.

Anahtar Kelimeler

Alevi Identity, Turkish Cinema, Accented Cinema, Ideological State Apparatuses

ВЗГЛЯД ТУРЕЦКОЙ КИНЕМАТОГРАФИИ ПРИЗНАНИЕ АLEVİ В НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ

Öz

С конца 1980-х годов в обществе начали появляться работы в общественных медиа каналов, посвященныес алавитам, которые показывают свою сущность. Для той же цели , в 2000-х годах в кино появляются материалы, посвященные этой теме. 

Традиционное турецкое кино имеет возможность показать интенсивность алеви, на этом «акцентировано кино» и они занимает центральное место в кинематографии. В статье проанализированы фильмы ( «Он любит меня», «Другие дети Семтина», « Один голос прервет ночь»), в которых показана сила Алеви - как продукт движения. 

После появления этих фильмов мы возвращаемся к образованию социальных движений , чтобы иметь возможность влиять на это вопрос, который не следует упускать из виду . Все коллективные строительные процессы, а также идентичности Алеви   представляет   собой   динамический   процесс,   и   в   процессе   границы идентичности и вопросов в публичном пространстве играют важную роль в обсуждении фильмов. Алевизм этих фильмов важен для нас, что ставит следующие вопросы : а) С 1990-х годов перестроен в процессе идентичности Алеви, в формировании традиционного алевитства; б) отношения суннитов с главным Алеви, некоторые проблемы; в) неопределенные связи правосудия и права кинематографии в отношении Алеви, вера и богослужение.

Anahtar Kelimeler

признание Алеви, турецкое кино, Акцентированное Кино, Идеологическая государственный аппарат

SON DÖNEM TÜRK SİNEMASINDA ALEVİ KİMLİĞİNİN GÖRÜNÜMÜ

Öz

1980’lerin sonundan itibaren kamuoyunda kendi söylem ve kimlikleriyle ortaya çıkmaya başlayan Aleviler, kimliklerinin kamuoyunda dile getirilmesinde medya kanallarını etkili bir şekilde kullanmışlardır. Aynı amaca yönelik olarak sinemanın bir araç olarak kullanıldığını görmek için ise 2000’li yıllara kadar beklemek gerekti. Geleneksel Türk sinemasında hak ettikleri biçim ve yoğunlukta temsil imkânı bulamayan Aleviler, “aksanlı sinemanın” örnekleri arasında değerlendirebileceğimiz ve bu çalışmada ele alınacak olan filmlerde merkezi bir yer tutmaktadırlar. Bu makalede incelenen filmlerin (O da Beni Seviyor, Başka Semtin Çocukları, Bir Ses Böler Geceyi) yükselen ve ivme kazanmış olan Alevi hareketinin bir ürünü olarak değerlendirilebileceğini ileri sürmek yanlış olmayacaktır. Buna ek olarak, bu filmlerin ortaya çıktıktan sonra geri dönüp kendilerinin oluşmasına yardım eden toplumsal hareketi etkileme kabiliyetine sahip olması gözden kaçırılmaması gereken bir husustur. Tüm kolektif kimlik inşa süreçleri gibi Alevi kimliğinin inşası da dinamik bir süreçtir ve bu süreç içerisinde kimliğin sınırlarının ve sorunlarının kamusal alanda tartışılmasında söz konusu filmler önemli bir rol üstlendiği görülmektedir. Aleviliği merkeze alan bu filmleri bizim için önemli kılan hususlar: a) 1990’lardan itibaren yeniden inşa sürecinde olan Alevi kimliğinin şekillenmesine geleneksel Aleviliğin ve kurumlarının eleştirisi yolu ile katkı sağlıyor olmaları, b) Sünnilerle olan ilişkiler başta olmak üzere Alevilerin bazı sorunlarını dile getiriyor olmaları ve c) hâkim sinemada veya ana akım sinemada görmezden gelinmiş olan Alevi inanç ve ibadet esaslarının kamuoyunun dikkatine sunmuş olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Alevi Kimliği, Türk Sineması, Aksanlı Sinema, İdeolojik Devlet Aygıtları

Kaynakça

• ALTHUSSER, Louis. (2001). “Ideology and Ideological State Apparatuses,” Ed.Vincent B.L., The Norton Anthology of Aheory and Criticism, New York, Norton.
• BOZKURT, Fuat (1992). Aleviliğin Toplumsal Boyutları, İstanbul: Tekin Y.
• DERİNGİL, Selim (1998). The Well-Protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire 1876-1909, Tauris, London.
• DOĞAN, İzzettin (1995). “Hacı Bektaş’ı Seviyorsanız Güvercini Uçurmalısınız, Hem de İncitmeden,” Milliyet, 17 Ağustos 1995.
• ERDEMİR, Aykan (2004), Incorporating Alevis: The Transformation of Governance and Faith-Based Collective Action in Turkey, Harvard University, Anthropology and Middle Eastern Studies, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Boston.
• KALELİ, Lütfi (2001). “Örgütlenme ve İletişim” Ed. Engin, İsmail and Erhard, Franz, Aleviler, Hamburg v:3 p.283.
• KEHL-BODROGI, Krisztina (2003). “Atatürk and the Alevis: A Holy Alliance,” Ed. White, P. J. ve Jongerden, J., Turkey’s Alevi Enigma, Brill, Leiden, s. 60-79.
• MAALOUF, A. (2000). Ölümcül Kimlikler, İstanbul, YKY.
• MASSICARD, Elise (2007). Türkiye’den Avrupa’ya Alevi Hareketinin Siyasallaşması. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MELIKOFF, Irene (1999). Hacı Bektaş, Efsaneden Gerçeğe, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
• NAFICY, Hamide (2001). An Accented Cinema, Exilic and Diasporic Filmmaking, Princeton University Press, New Jersey.
• OCAK, Ahmet Y. (2000). “Babailer İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu’da İslam Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış,” Ed. Engin, İ . ve Franz, Erhard, Aleviler/Alewiten. Hamburg: Deutsches Orient-Institut.
• ORTAYLI, İlber (2001). Gelenekten Geleceğe, Ufuk Yayınları, İstanbul.
• PAKALIN, M. Zeki (1946). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Y., İstanbul.
• RYAN, M. ve KELLNER, D. (1997). Politik Kamera, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. SUNER, Asuman (2006). Hayalet Ev, Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek, Metis Yayınları, İstanbul.
• ÜZÜM, İlyas (2000). Günümüz Aleviliği, İsam Y., İstanbul.
• VERGİN, Nur (1991). “Din ve Muhalif Olmak: Bir Halk Dini Olarak Alevilik,” Türkiye Günlüğü, s.17, ss. 11-21.
• YAVUZ, M. H. (1995). “The Patterns of Political Islamic Identity: Dynamics of National and Transnational Loyalties and Identities,” Central Asian Survey, 14(3), ss. 341- 372.