СОПОСТАВЛЕНИЕ ВОСПРИЯТИЯ МОДЕРНИЗМА ЖЕНЩИНСКИМ ПОЛОМ В РОМАНАХ “ПРОЩАЙ ГЮЛСАРЫ” И “ЛИСТОПАД”

Yıl 2016, Sayı: 29, 175 - 187, 24.03.2016

Ali Ova

https://doi.org/10.17498/kdeniz.03476

Öz

Известный представитель киргизской литературы Чингиз Айтматов в своём произведении “Прощай, Гюльсары” истолковает способы и причины воздействия современного мира на местные и национальные обычаи. Наряду с различными изменениями, формирование личности в условиях сравнения темы личность и индивидуальность, является центральной для Ч. Айтматова. Писатель изучает воздейсвие идеологии, изменений в культуре общества, водействие на внутренний мир индивида и путь формирования личности с идивидуальными и общими чертами характера.  В отечественной литературе похожим на произведение Айтматова “Прощай, Гюльсары” является роман Решада Нури Гюнтекина “Листопад”. В обоих двух романах модернизм рассматривается с разних точек зрения. Общим для обеих произведений является треугольник - идти в ногу наряду с изменениями, отчуждаться от свойственных характерных черт и быть консервативным. В романах, с одной стороны, показаны консервативные, сопротивляющие модернизму персонажи, с другой стороны, персонажи, воспринявшие новый стиль и ценности жизни, т.е. в романах описываются типы двух диалектических составляющих. В обоих романах рассматриваются итоги психологического и социально-культурного воздейсвия на личность индивида и всё это исследуется в рамках противостояния старого и нового.  

В статье с точки зрения модернизма, сопоставлены образ женщины в романе Чингиз Айтматова “Прощай, Гюльсары” и Решада Нури Гюнтекина “Листопад”. 

Anahtar Kelimeler

“Прощай Гюльсары”, “Листопад”, женщинf, отчуждение, модернизм

ELVEDA GÜLSARI İLE YAPRAK DÖKÜMÜ ROMANLARINDA KADINLARIN MODERNİST ALGI BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Çağdaş Kırgız edebiyatının en büyük kalemi olan Cengiz Aytmatov, Elveda Gülsarı adlı eserinde modern dünyanın yerel ve ulusal olanı niçin ve nasıl etkilediğini sorgular. Çok boyutlu değişimin yanında kimlik-benlik denklemindeki bireysellik-toplumsallıkla şekillenen kimlik kurma olgusu da  Aytmatov'un ilgilendiği/işlediği konulardır. Yazar hem ideolojik, toplumsal ve kültürel değişimin bireyin iç dünyasına yansımasını hem de bireysel ve toplumsal boyutları olan kimlik kurmayı eserlerinde irdeler.

Aytmatov'un sorgulayıcı anlayışının bizim edebiyatımızdaki karşılıklarından biri de Reşat Nuri Güntekin'in Yaprak Dökümü adlı romanıdır. İki eserde de modernleşme farklı yüzleri ile işlenir. Değişime ayak uydurma, kendi özüne ve özgün niteliklerine karşı yabancılaşma ve değişimin karşısında muhafazakar biçimde değerlerine sahip çıkma üçgeninde, roman/öykü kişilerinin hayatları her iki eserin ortak noktalarını oluşturur. Bir yanda modernleşmeye direnen ve kaybeden tipler/kişiler işlenirken, öte yanda modernleşmenin güçlü rüzgarına kendini kaptırıp yeni bir yaşam tarzı, değerleri ve algıyı oluşturan kişiler/tipler de değişim-muhafazakarlık ekseninde iki diyalektik unsur olarak kendine yer bulur. Her iki romanda da modernleşmenin bireyler üzerindeki psikolojik ve sosyo-kültürel etkileri eski-yeni ekseninde karşıtlıklar biçiminde işlenir.

Bu makalede; Cengiz Aytmatov'un Elveda Gülsarı ve Reşat Nuri Güntekin'in Yaprak Dökümü adlı romanlarındaki kadın kahramanlar modernleşme açısından karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elveda Gülsarı, Yaprak Dökümü, Kadınlar, Yabancılaşma, Modernizm

Kaynakça

• ALTINDAL, Aytunç. (1991). Türkiye’de Kadın. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• ANIK, Cengiz, SONCU, Ayşegül. (2011). "Kültür, Medeniyet ve Modernizm Üzerine 'Yaprak Dökümü' Bağlamında Bir Değerlendirme", Yeditepe Üniversitesi Global Media Journal, Bahar Sayısı.
• ASLAN, Seyfettin, YILMAZ, Abdullah. (2008). "Modernizme Bir Başkaldırı Projesi Olarak Postmodernizm", C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2.
• ASSMANN Jan. (2001). Kültürel Bellek. (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• AŞKAROĞLU, Vedi. (2015a). Postmodernizm Sınırsız Özgürlük Mü? Özgürlüğün Sınırı Mı?. Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları.
• AŞKAROĞLU, Vedi. (2015b). Postmodern Söylem: İhsan Oktay Anar ve John Fowles. Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları.
• AŞKAROĞLU, Vedi. (2012). "Günümüz Sıradan İnsanının Trajik Olgusu ve “KİTABE-İ SENG-İ MEZAR” Şiirinde Süleyman Efendi Betimlemesinde Durumun İrdelenmesi." Dergi Karadeniz, 16.16, ss. 155-164.
• AYTMATOV, Cengiz. (2014). Elveda Gülsarı. İstanbul: ÖtükenYayınları.
• BACHELARD, Gaston. (1996). Mekanın Poetikası. (Çev. Aykut Derman). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• ERDOĞAN, Türkan. (2005). "Reşat Nuri Güntekin’in “Yaprak Dökümü” Adlı Romanında Değişmenin Sosyo-Kültürel Boyutları", Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı 31.
• GASSET, Ortega Y. (1995). İnsan ve Herkes. (Çev. Neyriye Gül Işık). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GİDDENS, Anthony. (2014). Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GÜNTEKİN, Reşat Nuri. (2014). Yaprak Dökümü. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• İLTER, Tuğrul. (2006). "Modernizm, Postmodernizm, Postkolonyalizm: Ben-Öteki İlişkileri ve Etnosantrizm". Küresel İletişim Dergisi, S.1, Bahar.
• KANTER, Fatih. (2009). "Yaprak Dökümü Romanında Yapı ve İzlek", Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8.
• KARACA, Şahika. (2013). "Modernleşme Dönemi Türk Romanında Evden Kaçan ve Eve Sığınan Kadınlar", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winter, p.1817- 1827, ANKARA- TURKEY.
• KARADUMAN, Sibel. (2010). "Modernizimden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü", Journal of Yasar University, 17(5) 2886‐2899.
• KOLCU, Ali İhsan. (2008). Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• KORKMAZ, Ramazan. (2014). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• KORKMAZ, Ramazan. (2015). Yazınsal Okumalar. İstanbul: Kesit Yayınları.
• ÖZDEMİR, Gülen. (2009). "Türk Kadınının Toplumsal Konumunun Gelişim Süreci", Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilimler Metinleri.
• SÖYLEMEZ, Orhan. (2009). "Aytmatov’un Aşkları ve Kadın Kahramanları", Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi, Haziran.
• SÖYLEMEZ, Orhan. (2010). Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ŞENEL, Alâeddin. (2004). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• UÇAN, Hilmi. (2009). "Modernizm/Postmodernizm ve J.Derrida'nın Yapısökümcü Okuma ve Anlamlandırma Önerisi", Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 Fall.
• YILMAZ, Dr. Nurullah. (2003). "Nil'in Üç Çocuğu ile Yaprak Dökümü Romanlarında İşlenen Ortak Motifler", AÜ, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, Erzurum.
• YÜREK, Hasan. (2008). "Türk Romanında Modernist Etkinin Boyutları". GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 28, Sayı:1, 187-202.