DOĞU AKDENİZ’DEKİ GELİŞMELER DOĞRULTUSUNDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI’NIN DÜNÜ VE BUGÜNÜ

Yıl 2020, Sayı: 48, 27 - 48, 15.12.2020

Eren Alper Yılmaz

https://doi.org/10.17498/kdeniz.791715

Cited By: 4

Öz

Özellikle 2000’li yılların başından itibaren sahip olduğu zengin hidrokarbon rezervlerinin keşfedilmesi üzerine, verimli bir enerji havzası olarak bilinen Doğu Akdeniz bölgesinin jeopolitiğinde önemli değişiklikler olmuştur. Başta Türkiye, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) olmak üzere bölge ülkeleri adına güvenlik açısından kırılgan bir zemin oluşmuştur. Bölge üzerinde uzun süre önce başlayan ikili anlaşmalar doğrultusunda “münhasır ekonomik bölge” ve “kıta sahanlığı” kavramları sıkça gündeme gelmiş, son dönemlerde Türkiye’nin Libya Hükümeti ile “Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma Mutabakatı” imzalaması ve bölgede denizcilerin uyarılması anlamına gelen NAVTEX ilan etmesi üzerine Türkiye ile Yunanistan arasındaki kıta sahanlığı tartışmaları yeniden alevlenmiştir. Buna karşılık Yunanistan’ın bazı Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinin desteğini alarak yaptığı hamleler taraflar arasındaki tansiyonu yükseltmiş, hatta savaş söylemlerini beraberinde getirmiştir. Bu süreç, taraflar arasında yalnızca bir enerji sorunu olmaktan çıkmış, uluslararası hukuk metinlerine de atıf yapılarak her ülkenin kendi sınırlarına yapılan tacize karşı sert bir duruş gösterdiği ve sınırlarını koruduğu bir “egemenlik sorunu” haline gelmiştir. Dolayısıyla taraflar, bir yandan ekonomik yetki alanlarını genişletmek isterken öte yandan da egemenlik yetkilerini ve haklarını koruyarak karşı taraf üzerinde siyasi bir üstünlük kurmak istemişlerdir. Bu çalışma, Doğu Akdeniz’de yaşanan güncel gelişmeler bağlamında Türkiye-Yunanistan arasında tarihsel süreçte gelişen Ege sorunlarına da vurgu yaparak Türk dış politikasının ekonomik/ siyasal arenada başat olma çabalarını ve güvenlik odaklı stratejilerini analiz etmiştir

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, Türk Dış Politikası, Yunanistan, Münhasır Ekonomik Bölge, Kıta Sahanlığı

Teşekkür

Güncel bir konu olan ve üzerinde büyük emek vererek hazırlamış olduğum makalemi Aralık sayısı için değerlendirmeye alırsanız çok sevinirim. İyi çalışmalar, sağlıklı günler.

THE PAST AND TODAY OF TURKISH FOREIGN POLICY WITHIN THE FRAMEWORK OF DEVELOPMENTS IN THE EAST MEDITERRANEAN

Öz

Especially since the beginning of 2000’s, upon the discovery of rich hydrocarbon reserves, significant changes have become in the geopolitics of the Eastern Mediterranean which is known as an efficient energy basin. In particular, a fragile ground was created on the behalf of countries involving in region such as Turkey, Greece and Greek Cypriot Administration (GCA) in terms of security. In line with bilateral agreements that started on the region long time ago, “exclusive economic zone” and “continental shelf” concepts came into question. Recently, due to “Agreement on Delimitation of the Maritime Jurisdiction Areas” between Turkey and Libya Governments and declaration of NAVTEX by Turkey, which means the stimulation of sailors, continental shelf discussions between Greece and Turkey have flared up. On the other hand, the moves made by Greece with the support of some European and Middle East countries have increased the tension between the parts, even have brought along the discourses of war. This process has ceased to be an energy problem between the parties, it has also become a “sovereignty problem” which each country takes a hard stance against the harassment of its borders and protects its borders by referring to international law texts. On the other hand, the moves made by Greece with the support of some European and Middle East countries have increased the tension between the parts, even have brought along the discourses of war. This process has ceased to be an energy problem between the parts, it has also become a “sovereignty problem” which each country takes a hard stance against the harassment of its borders and protects its borders by referring to international law texts. Therefore, while the parts aimed to expand their economic jurisdiction, they also targeted to establish a political superiority over each other by preserving their sovereign authorities and rights. This study analyses the efforts of Turkish foreign policy on the way to be dominant in economic and political areas and its security-oriented strategies within the framework of the current developments in Eastern Mediterranean, by also emphasizing the ongoing Aegean problems during the historical process between Turkey and Greece.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean, Turkish Foreign Policy, Greece, Exclusive Economic Zone, Continental Shelf

ПРОШЛОЕ И НАСТОЯЩЕЕ ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ ТУРЦИИ В СООТВЕТСТВИИ С СОБЫТИЯМИ ВОСТОЧНОГО СРЕДИЗЕМНОМОРЯ

Öz

Особенно, после открытия богатых запасов углеводородов с начала 2000-х годов в районе Восточного Средиземноморья произошли важные изменения в геополитике региона, известного как эффективный энергетический бассейн. С точки зрения безапасности стран региона таких как Турция, Греция и Юго-Кипрской администрации была создана хрупкая почва безопасности. Понятия “особая экономическая зона” и “континентальный шельф” часто упоминаются в соответствии с двусторонними соглашениями, которые давно начали действовать в регионе. Недавно подписанные декларации правительством Турции в Ливии об “Ограничении консенсуса морской юрисдикции” и “континентальном шельфе – NAVTEX” привели к новому напряжению между Грецией и Турцией. С другой стороны шаги, предпринятые Грецией при поддержке некоторых европейских и ближневосточных стран, усилили напряженность между сторонами и даже привели к разговорам о войне. Этот процесс больше не является просто энергетической проблемой между сторонами. Это стало “проблемой суверенитета”, в котором каждая страна занимает жесткую позицию против преследований на своих собственных границах и защищает свои границы, ссылаясь на международные правовые документы. Таким образом, стороны хотели расширить свою экономическую юрисдикцию, одновременно защищая свой суверенитет и права, и, с другой стороны, хотели установить политическое превосходство над другой стороной. Нижеследуючее исследование проводилось в контексте текущих событий в Восточном Средиземноморье между Грецией и Турцией по проблемам Эгейского моря и упирается на исторический процесс. В нём проанализированы попытки турецкой внешней политики доминировать на экономической/политической арене и её ориентиры на безопасную стратегию.

Anahtar Kelimeler

Восточное Средиземноморье, внешняя политика Турции, Греция, особая экономическая зона, континентальный шельф

Kaynakça

• ABC Hukuk (2002). Lausanne’de İmzalanan Senetler. Erişim Adresi: http://www.abchukuk.com/arsiv/lausanne.html, Erişim Tarihi: 23.08.2020.
• Acer, Y. (2020). Doğu Akdeniz’de Mısır-Yunanistan Deniz Sınırı Antlaşması ve Türkiye Raporu, SETA, sayı: 293.
• Aksu, F. (2018). Ege Denizine İlişkin Sorunlar. Türk-Yunan İlişkileri. Erişim Adresi: http://www.turkishgreek.org/iki-uelke-arasindaki-temel-sorunlar-ve-taraflarin-yaklasimlari/ege-denizi-ne-iliskin-sorunlar/egemenligi-antlasmalarla-yunanistan-a-devredilmemis-ada-adac-klar-ve-kayal-klar-sorunu, Erişim Tarihi: 28.08.2020.
• Akyener, O. (2017). Doğu Akdeniz Boru Hattı Projesi. TESPAM. Erişim Adresi: https://www.tespam.org/dogu-akdeniz-eastmed-boru-hatti-projesi/, Erişim Tarihi: 03.09.2020.
• BBC (2019). Doğu Akdeniz: Kıbrıs açıklarında doğalgaz arama krizi nasıl başladı, hangi ülke ne istiyor?. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48225246, Erişim Tarihi: 02.09.2020.
• Berberakis, S. (2020). Kıta sahanlığı: Türkiye ile Yunanistan arasındaki sorun neden yeniden gündemde?. BBC. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52920107, Erişim Tarihi: 25.08.2020.
• Bilge, A. S. (1996). Ankara-Atina-Lefkoşe Üçgeni. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bodur, M.Z. (2020). Küçük Satranç Tahtası: Doğu Akdeniz’de Neler Oluyor?. 21.yy Enstitüsü. Erişim Adresi: https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/kucuk-satranc-tahtasi-dogu-akdeniz-de-neler-oluyor, Erişim Tarihi: 03.09.2020.
• Davutoğlu, A. (2011). Stratejik Derinlik. 72 basım. İstanbul: Küre Yayınları.
• Doğru, S. (2003). Ege Denizi Kıta Sahanlığı Uyuşmazlığına Çözüm Önerisi: Ortak Arama ve İşletme. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2, 221-240.
• EPDK (2020). Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu. Ankara.
• Euronews (2020). Türkiye'den Mısır'daki Libya toplantısına tepki: Güney Kıbrıs hariç, Akdeniz'de iş birliğine hazırız. Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2020/01/09/turkiye-misir-da-libya-toplantisina-tepki-guney-kibris-haric-akdeniz-is-birligine-haziriz, Erişim Tarihi: 04.09.2020.
• Franz, E. (1974). Yunanistan ve Türkiye Arasında, Ege Denizi, Kıta Sahanlığı Üzerindeki Hak İddiasından Doğan Tartışma. Madencilik Dergisi, cev. (Selçuk Demirsoy), 14(1), 1-20.
• Girgin, G. (2006). Fenikeliler'de Akdeniz Ticareti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Hodgson, N. (2015). Petroleum systems of the Levant. Spectrum report. Erişim Adresi: http://d8d673da5f0d55e3ea5a-6496b70fad7e6663b590babbc0242de1.r89.cf1.rackcdn.com/FP%2020.10.2015%20Neil%20Hodgson_Spectrum%20presentation.pdf, Erişim Tarihi: 05.01.2018.
• İnönü Vakfı. Lozan Barış Antlaşması Tam Metni. Erişim Adresi: http://www.ismetinonu.org.tr/lozan-baris-antlasmasi-tam-metni/, Erişim Tarihi: 24.08.2020.
• Kedikli, U. ve Çalağan, Ö. (2017). Enerji Alanında Bir Rekabet Sahası Olarak Doğu Akdeniz’in Önemi. Sosyal Bilimler Metinleri, (1), 120-138.
• Kurumahmut, A. (1998). Ege’de Temel Sorun Egemenliği Tartışmalı Adalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Mengeş, Y. (2017). İkinci Dünya Savaşı’nda Menteşe Adaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(34), 279-318. Pamir, N. (2017). Doğu Akdeniz; Kıbrıs ve Doğal Gaz. Bütün Dünya, Sayı: 3, 51-57.
• Pazarcı, H. (1988). Ege Adalarının Lozan ve Paris Andlaşmalarıyla Saptanan Askerden Arındırılmış Statüsü Değişmiş midir?". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 43(3), 207-220.
• Saka, M. (1974). Ege Denizinde Türk Hakları, İstanbul: Hareket Yayınları.
• SDE (2019). Doğu Akdeniz’de Yükselen Gerilim: Siyasi, Askeri ve Ekonomik Açıdan Yapılması Gerekenler Raporu. Ankara, 1-20.
• Sönmezoğlu, F. (2000). Türkiye-Yunanistan İlişkileri ve Büyük Güçler, Kıbrıs, Ege ve Diğer Sorunlar. Der Yayınları: İstanbul.
• Takan, A. (2020). 12 Ada Türkiye’ye Aittir. Korkusuz. Erişim Adresi: https://www.korkusuz.com.tr/12-ada-turkiyeye-aittir.html, Erişim Tarihi: 02.09.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2011). Başlıca Ege Denizi Sorunları. Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/baslica-ege-denizi-sorunlari.tr.mfa, Erişim Tarihi: 29.08.2020.
• Yaycı, C. (2019). Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur: Doğu Akdeniz’de Deniz Alanlarının Sınırlandırılmasında Libya’nın Rolü. İstanbul: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
• Yaycı, C. (2019). Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı. İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı.
• Yıldız, D. (2008). Tarihi Geçmişi, Stratejik Önemi ve Su Sorunu Açısından Akdeniz’in Doğusu. İstanbul: Bizim Kitaplar.
• Yılmaz, E. (2018). Doğu Akdeniz’de Enerji Çıkmazı, SETA, sayı: 188, 1-5
• Yurt Ansiklopedisi (1984). Kıta Sahanlığı. Cilt. 11, İstanbul: Anadolu Yayıncılık