BEDEN SOSYOLOJİSİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ: ARİSTOFANES’İN LİSİSTRATA ESERİ VE ŞALVAR DAVASI FİLMİ

Yıl 2022, Sayı: 56, 67 - 83, 27.12.2022

Özlem Özen Nuray Tuğçe Toksoy

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1178644

Öz

Kadının toplumsal, tarihsel ve sosyolojik alanlardaki yerinin pek çok farklı disipline konu olduğu görülmektedir. Özellikle sosyoloji alanında kadın ile ilgili yapılan çalışmalar kadının gerek özel gerek toplumsal alanlardaki durumunu aydınlatmaktadır. Sosyolojinin bir alt dalı olarak görülen beden sosyolojisi hem Türkiye sınırları içerisinde hem de dışında kalan coğrafyalarda, özellikle Batı’da çeşitli araştırmalara konu olmaktadır. Yaklaşık olarak yirminci yüzyılın sonlarından itibaren sistemli bir şekilde araştırmaya başlanan beden sosyolojisi bedenin tarihsel ve sosyal süreçler içerisinde oluşumunu incelemekte ve spor, tıp, edebiyat ve benzeri gibi farklı alanlarda da kullanılmaktadır. Edebiyat eserlerinde kurgulanan dünyaların ve karakterlerin analizlerine ilişkin sıklıkla başvurulan sosyolojik eleştiri kuramının altında değerlendirilecek olan beden sosyolojisi bu çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır. Araştırmaya milattan önce beşinci yüzyılda kaleme alınan Aristofanes’in Lisistrata adlı tiyatro eseri ile bu eserden hareketle uyarlanan ve Kartal Tibet’in yönetmenliğini yaptığı 1983 yılında çekilen Şalvar Davası adlı sinema filmi konu olmaktadır. Eserlerde kurgulanan kadın karakterlerin içinde bulundukları durumların ve motivasyonlarının incelenmesi hedeflenmektedir. Her iki eserde yer alan kadın karakterlerin politik ve kamusal alana dâhil olmak adına bedenleri üzerinden yürüttükleri mücadele incelenecektir. İki farklı sanat alanı arasındaki benzerlikleri karşılaştırmalı bir çalışma yürüterek saptamaya çalışmak ve eserlerde yer alan kadın karakterlerin yürüttükleri mücadelenin sonunda sınırlarını zorladıkları ataerkil kültürü nasıl pekiştirdiklerini yansıtabilmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Lisistrata, Şalvar Davası, Kadın, Beden sosyolojisi, Beden Sosyolojisi

A COMPARATIVE LOOK AT SOCIOLOGY OF THE BODY: ARISTOPANES’ LYSISTRATA AND ŞALVAR DAVASI

Öz

It is seen that the social, historical, and sociological place of the woman is subject to many different disciplines. Especially the studies about women in sociology highlight the situation of women both in private and public spaces. Sociology of the body which is seen as a sub-branch of sociology, is subject to various research both within the borders of Turkey and in outer geographies, particularly in the West. Sociology of the body, which has been systematically started to be researched since the end of the twentieth century, studies the formation of the body in historical and social processes and it is also employed in different fields such as sports, medicine, and literature. The method of this study is the sociology of the body which is evaluated under sociological criticism that is frequently applied in order to analyse the fictional worlds and characters in literary works. The subjects of this research are Aristophanes’ Lysistrata, written in the 5th century BC, and Şalvar Davası which was adapted from this work and directed by Kartal Tibet, in 1983. This essay aims to analyse the situation and the motivations of the female characters that are fictionalized in the works. In both works, the struggle of the female characters over their bodies in order to get involved in the political and public spaces is going to be studied. This study aims to determine the similarities between two different dominions by carrying on a comparative study and to reflect how the female characters in the works reinforce the patriarchal culture that they push its limits at the end of their struggle. 

Anahtar Kelimeler

Lysistrata, Women, Struggle, Body Sociology, Şalvar Davası

СРАВНИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ СОЦИОЛОГИИ ТЕЛА: ПРОИЗВЕДЕНИЕ АРИСТОФАНА “ЛИСИСТРАТА” И ФИЛЬМ “ДЕЛО ШАЛВАРЫ”

Öz

Место женщины в социальной, исторической и социологической областях является предметом многих различных дисциплин. Исследования образа женщины, особенно в области социологии, показывают место женщины как в приватной, так и в общественной сфере. Социология тела, рассматриваемая как подотрасль социологии, является предметом различных исследований как в Турции, так и за её пределами, особенно на Западе. Социология тела, которая систематически исследуется примерно с конца двадцатого века, изучает формирование тела в исторических и социальных процессах и используется в различных областях, таких как спорт, медицина, литература и тому подобное. Социология тела, которая оцениваеться в рамках теории социологической критики, часто применяемой для анализа придуманного мира и персонажей, вымышленных в литературных произведениях, является методом данного исследования. Предметом исследования является театральная пьеса Аристофана “Лисистрата”, написанная в пятом веке до нашей эры и фильм “Дело шалвары”, который был адаптирован по указанному произведению и снят режиссером Карталом Тибетом в 1983 году. Он направлен на изучение ситуаций и мотивов женских персонажей, вымышленных в произведениях. В статье рассмотривается борьба женских персонажей обоих произведений над своим телом с целью быть включёнными в политическую и общественную сферу. Целью данного исследования является поппытка определить сходство между двумя разными областями искусства путём проведения сравнительного исследования и отразить, как женские персонажи в произведениях укрепляют патриархальную культуру в конце своей борьбы.

Anahtar Kelimeler

Лисистрата, дело шалвары, женщины, борьба, социология тела

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
• Alıcı, S. (Kış 2018). “Ataerkil Sistemde Kadının Varoluşu “Şalvar Davası””. Turkish Studies Dergisi, 13(5), ss. 45-54.
• Aristofanes. (2015). LİSİSTRATA. Onay, Y. (Çeviren). Mitos Boyut Yayınları.
• Aristoteles. (2012). Poetika. 21. Baskı. Remzi Kitabevi.
• Aydoğmuş Ördem, Ö. (Aralık 2018). “Bryan S. Turner’ın Kuramı Çerçevesinde Kadın, Beden ve Toplum”. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), ss. 2556-2573.
• Aygan, T. (Eylül 2017). “Troyalı Kadınlar ve Lysistrata’da Savaşın Kadınları”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), ss.847-859.
• Bayrakdar, M. (2015). “1980’LERDE TÜRKİYE’DE SOSYOEKONOMİK SORUNLARIN TÜRK GÜLDÜRÜ SİNEMASINA YANSIMALARI: KARTAL TİBET SİNEMASI ÖRNEĞİ”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Berktay, F. (2012). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın: Hıristiyanlık’ta ve İslamiyet’te Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. Metin Yayınları.
• Bingöl, O. (Nisan 2017). “Bedenin Sosyolojisi: Nasıl? Niçin”. Mavi Atlas, 5(1) ss.86-96.
• Çakı, F. (Nisan 2011). “Türk Sosyolojisinde Yeni Arayışlar: BEDEN SOSYOLOJİSİ ÜZERİNE İLK KİTAP DENEMELERİ”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2) ss. 184-192.
• Demez, G., Timurkan M. & Ertan, C. (Yayına hazırlayanlar). (2020). Bedenin Sosyolojisi: Gündelik hayatın cisimleşme deneyimleri, tıbbileştirme ve dijital gözetim”. Bağlam Yayıncılık.
• Deymencioğlu, G. (2019). “BEDENİN SOSYO-POLİTİK İNŞASINDA ERİLLİK VE DİŞİLLİK: TÜRK SİNEMASINDA BEDEN İMAJI”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. Tanrıöver, H.U. (Çeviren). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne Ve İktidar: Seçme yazılar 2. Ergüden, I. & Akınhay, O. (Çevirenler). Ayrıntı Yayınları.
• Gürer, L. (2018). “BEDEN VE İKTİDAR: 2000 SONRASI TÜRK SİNEMASI’NDA KADIN”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Güzel, B. (2015). “Lysistrata: Kadının Antik Yunan Toplumundaki Yeri”. Journal of Turkish Studies, 10(10), ss.505-522.
• Hamilton, E. (2004). Mitologya. Tamer, Ü. (Çeviren). Varlık Yayınları
• Hamurcu, Ö. (2019). “TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ ÜZERİNDEN TÜRK SİNEMASI’NDA KADIN (1980’Lİ YILLAR)”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. T.C. Erciyes Üniversitesi.
• Hepşen, Ö. (2010). “TEVRAT, İNCİL VE KURAN-I KERİM’DE KADIN BEDENİ”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. T.C. Ankara Üniversitesi
• Jung, C. G. (2001). Dört Arketip. Yılmazer, Z.A. (Çeviren). Metis Yayınları.
• Kaplan, N. F. (2003). “Toplumsal Konumu ve Bu Konumunun Değişimiyle Türk Sinemasında Kadın”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 2(4), ss.149-173.
• Karakaya, H. & Cihan, Ü. (Aralık 2017). “Toplumsal Yapı, İktidar ve Kadın Bedeninin Kurgulanışı”. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11) ss. 5-17
• Kayaoğlu, E. (2009). Medyalararasılık: Edebiyat Biliminde Yeni Bir Yaklaşım. Selenge Yayınları.
• Kayaoğlu, E. (2016). Edebiyat ve Film: Edebiyat Bilimi Yaklaşımıyla Film Çözümlemesine Giriş. Hiperlink Yayınları.
• Kemp, T. D. (2010). Women in the Age of Shakespeare. ABC-CLIO, Greenwood Yayıncılık.
• Lambert, M. (2018). “MAPPING WOMEN’S BODIES AND THE MALE ‘GAZE’: RECONCILIATION IN ARISTOPHANES’ LYSISTRATA”. Aktroteiron 63, ss. 35-56.
• Moran, B. (2007). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Okumuş, E. (2009). “Bedene Müdahalenin Sosyolojisi”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (2), ss.1-15.
• Öztürk, N. (2012). “BİR BEDEN SOSYOLOJİSİ PROBLEMİ OLARAK NAMUS KAVRAMI VE KADIN BEDENİ”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Şişman, N. (2016) Emanetten Mülke: Kadın, Beden, Siyaset. İz Yayıncılık.
• Taranç, R. (1985). “1980 VE SONRASINDA TÜRK SİNEMASI’NDA KADIN VE CİNSELLİK SORUNU”. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi
• Tibet, K. (Yönetmen). (1983). Şalvar Davası. Sabuncu, B. (Senarist). Kök Film. https://www.youtube.com/watch?v=j1haOTXjGhg
• Turner, B. S. (2008). The Body & Society. Sage Publications.
• Worhen, W. B. (2004). The Wadsworth Anthology of Drama. Wadsworth – Thomson Cooperation.