Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Etik Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 47 - 63, 28.06.2021

Buse Duru Çiçek Dilek Bakanay

Öz

Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin çevreye yönelik etik tutumlarının cinsiyet, mesleki deneyim yılı ve çalıştıkları okul türü bağımsız değişkenlerine göre farklılaşma durumlarını ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma 2019-2020 Eğitim-Öğretim yılında İstanbul ilinde özel ve devlet okullarında görev yapmakta olan 290 okul öncesi öğretmeni ile yürütülmüştür. Çalışmada nicel araştırmaya uygun olarak betimsel ve ilişkisel tarama modeli, örneklemin belirlenmesinde ise kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Gürbüzoğlu-Yalmancı tarafından geliştirilen ‘Çevreye Yönelik Etik Tutum ölçeği’ veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 22.0 istatistik programı kullanılarak (ANOVA) ve bağımsız t-testi yapılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda araştırmaya katılan okul öncesi öğretmenlerinin, düşük düzeyde çevreye yönelik etik tutuma, çevre merkezli etik yaklaşıma ve dinsel etik yaklaşıma sahip oldukları, yüksek düzeyde insan merkezli etik yaklaşım ve ekofeminist etik yaklaşıma sahip oldukları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre Bilinci, Etik Tutum, Okul Öncesi Öğretmenleri

Investigation of Environmental Ethical Attitudes of Preschool Teachers

Öz

In this study, it was carried out in order to reveal the differentiation of preschool teachers' ethical attitudes towards the environment according to the independent variables of gender, seniority and type of school they work.The research was conducted with 290 pre-school teachers serving in private and public schools in Istanbul in the 2019-2020 academic year. In the study, descriptive and relational scanning model was used in accordance with quantitative research, and easily accessible sampling method was used in determining the sample. A personal information form and an ethical attitude scale towards the environment were used to collect the data. The Cronbach Alpha value of the scale of ethical attitude towards environment was determined as (.90). The analysis of the data in the study was made using the SPSS 22.0 statistical program, and the obtained data were analyzed by one-way analysis of variance (ANOVA) and independent t-test.As a result of the study, it was determined that preschool teachers participating in the study have a low level of ethical attitude towards the environment, an environmentally oriented ethical approach and a religious ethical approach, and a high level of human-centered ethical approach and ecofeminist ethical approach.

Anahtar Kelimeler

Environmental awaneress, preschool teachers, ethical attitude

Kaynakça

• Aksan, Z. ve Çelikler, D. (2013). İlköğretim öğretmen adaylarının küresel ısınma konusundaki görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 49-67.
• Akyol, B. (2014). İlköğretim öğretmen adaylarının çevresel tutum ve çevre bilgi düzeyleri üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Alpak Tunç, G. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik etik yaklaşımları ile sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Aydın, F., ve Ünaldı, Ü. E. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 11- 42.
• Bahtiyar A. ve Can B. (2016). Fen öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ile bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 1-12.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi. 7( 1),231-271.
• Beklan-Çetin, O. (2005). Derin ekoloji hareketi ve çevre etiği. 15.03.2020 tarihinde https://ecotopianetwork.wordpress.com/2009/12/21/derin-ekoloji-hareketi-vecevreetigi/ adresinden erişilmiştir.
• Bildik, G. (2011). İlköğretim 7. Sınıfta verilen çevre konusunun öğrencilerin çevresel tutumu ve çevre bilgisi üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Bülbül, Y. (2007). Ortaöğretim çevre ve insan dersinde işbirlikli öğrenme yönteminin çevreye yönelik tutumlara etkisi. Yüksek lisans tezi. Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çanakkale.
• Cardeiro, R.W. ve Sayler, R.D. (1994). Student knowledge of environmental and natural resource issues in the pacific northwest. Journal of Natural Resources Life Science Education, 23(2), 132- 136.
• Casey, P. J. ve Scott K. (2006). Environmental concern and behaviour in an australian sample within an ecocentric – antropocentric framework, Australian Journal of Psychology, 58(2), 57-67.
• Çevre Bakanlığı, Çevre Atlası, Ankara, 2004
• Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2011). Tatlı su ekosistemleri konusundaki temel kavramların üniversite öğrencileri tarafından algılanma düzeyleri. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (I-II), 44-53.
• Çobanoğlu, E., Karakaya, Ç., ve Türer, B. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevreye yönelik değerlerinin ekosentrik (ekoloji merkezli) ve teknosentrik (teknoloji merkezli) yaklaşımlar çerçevesinde belirlenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde.
• Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1), 207-222.
• Des Jardins, J. R. (2006). Çevre etiği: çevre felsefesine giriş. (Çev. R. Keleş). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Doğan, E. ve Demirel, E. (2019).Okul öncesi öğretmenlerinin çevresel tutumlarının incelenmesi. 14. Ulusal Okul Öncesi Öğretmenliği Öğrenci Kongresi: Çocuğun Ekolojik Dünyası Özet Kitapçığı, Maltepe Üniversitesi.
• Elliott, S. (2010). Children in the natural world. In J. Davis (Ed.), Young children and the environment early education for sustainability (pp. 43–75). New York, US: Cambridge University Press.
• Erbil, A. Ö. ve İdemen, B. (2010). Planlama ve çevre etiği: uygulamalı disiplinlerde çevre etiği. Planlama, 2, 3- 13.
• Ergün, T. (2014). Türkiye’de çevre denetimi ve çevre etiği bağlamında yeniden yapılandırılması. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Ertan, B. (2004). 2000’li yıllarda çevre etiği yaklaşımları ve Türkiye. Yönetim Bilimleri Dergisi, (1-3), 93-108.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır. Çevre ve İnsan Dergisi, 65 (66), 1-13.
• Erten, S., ve Aydoğdu, C. (2011). Türkiyeli ve Azerbaycanlı öğrencilerde, ekosentrik, antroposentrik ve çevreye karşı antipatik tutum anlayışları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 158-169.
• Fernández‐Manzanal, R., Rodríguez‐Barreiro, L., ve Carrasquer, J. (2007). Evaluation of environmental attitudes: analysis and results of a scale applied to university students. Science Education, 91, 988-1009.
• Fishman, L. (2005). The effects of local learning on environmental awareness in children: An empirical investigation. The Journal of Environmental Education, 36(3), 39-50.
• Flodaitis, E., Daskolia, M. ve Agelidolu, E. (2006). Kintergarden teacher’s conceptionsof environmental education. Early Child Education Journal. 33(3), 125-136. Genç, M., ve Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 1(1), 9-19.
• Görmez, K. (2007). Çevre sorunları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Grey, W. (1993). Anthropocentrism and deep ecology. Australasian Journal of Philosophy, 71(4), 463–475.
• Gül, F., (2013). İnsan doğa ilişkisi bağlamında çevre sorunları ve felsefe. Pamukkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 17-21.
• Güneş, Y. ve Coşkun, A. A. (2004). Çevre hukuku. İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları, Yayın No: 181.
• Güngör, E. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etik tutumları ile sorumlu çevresel davranışları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Gürbüzoğlu Yalmancı S. (2015). Çevreye yönelik etik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik güvenirlik çalışması.Turkish Journal of Education 4, (2), 29-40.
• İlhan, D. (2013). Türkiye’de benimsenen çevre etiği yaklaşımları: gönüllü çevre kuruluşları örneği. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Jurca, G. M. (2010). A Costructivist approach in environmental education for preschool children. Journal Plus Education, ISSN:1842-077X, E-ISSN(online) 2068-1151 Vol vl(2010),No:1 263-273.
• Kahyaoğlu M., Daban Ş., & Yangın S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 42-52.
• Karaca, C. (2007). Çevre, insan ve etik çerçevesinde çevre sorunlarına ve çözümlerine yönelik yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 1-19.
• Karakaya, Ç. ve Çobanoğlu E. O. (2012). İnsanı merkeze alan (antroposentrik) ve almayan (nonantroposentrik) yaklaşımlara göre eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik bakış açıları. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(3), 23-35.
• Karakaya, F. , Avgın S. ve Yılmaz M. (2018). Fen Bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik etik tutumlarının incelenmesi. Başkent University Journal of Education 2018, 5(2), 225-232.
• Karaköse T., Kocabaş İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 2 (1), 3-14
• Karasar, N.(2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayaer, M.(2013). Çevre ve Etik Yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1, (2),2.
• Kaygısız, G. , Benzer, E. , Eren, C. (2019). Aktif öğrenmeye dayalı etkinliklerin okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalığı, çevre davranışı ve çevre eğitimine ilişkin özyeterliliklerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 50, 125-141.
• Keleş, R. ve Ertan, B. (2002). Çevre hukukuna giriş. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kılıç, S. (2008). Çevre Etiği: Ortaya Çıkışı, Gelişimi Ve Sonuçları. Ankara: Orion Kitabevi.
• Kıyıcı, F. B. (2009). Eğitim fakülteleri için genel çevre bilimi ders kitabı, Sevinç, V., (Ed) Ankara: Maya Akademi Yayınları
• Kortenkamp, K. V. ve Moore, F. C. (2001). Ecocentrism and anthropocentrism: Moral reasoning about ecological commons dilemmas. Journal of Environmental Psychology, 21, 261-272.
• Kuhlemeier, H., Huub Van, D., & Nijs, L. (1999). Environmental knowledge, attitzides and behavior in dutch secondary education. The Journal of Environmental Education, 30 (2), 4-14.
• Olgun, H. (2012). Ekoemizm: kadın- doğa ilişkisi ve ataerkil tahakküm. O. İmga ve H. Olgun (Ed.) İçinde, Yeşil ve siyaset, siyasal ekoloji üzerine yazılar (s.357- 385). Ankara: Lotus Yayınevi.
• Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352.
• Özdemir, S. (2013). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevreye yönelik tutumlarının kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Özer, U. (1993). Yükseköğretimde Çevre İçin Eğitim Çevre Eğitimi. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• Özer, U. (2007). Türkiye’de Çevre Eğitimi. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayınları. 79-88.
• Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 403-422.
• Özkan, S. (2018). Çevrenin korunması ve çevre sorunlarının azaltılmasında ekolojik akımların rolü: kamu kurumları örneği. Doktora tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Pieper, Ö. A. (1999). Etiğe geçiş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Polat, S. (2012). Öğretmen adaylarının (sosyal bilgiler, fen bilgisi, ilköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi, Türkçe) çevre sorunlarına yönelik tutumları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Pooley, J. A. ve O’Connor, M. (2000). Environmental education and attitudes: Emotions and beliefs are what is needed. Environment and Behavior, 32(5), 711-723.
• Selvi, M. (2007). Biyoloji öğretmeni adaylarının çevre kavramları ile ilgili algılamalarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Şahin, Z. S. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin mesleğe yönelik tutumları ve yeterlilik algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi.
• Thompson, S. C. G. ve Barton, M. A. (1994). Ecocentric and anthropocentric attitudes toward the environment. Journal of Environmental Psychology, 14(2), 149-157.
• Türkmen, L. (2008). Çevre eğitimi ders kitabı. O Bozkurt (Ed.) Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 153-177.
• Türkoğlu B. (2018). Farklı meslek çalışanı ebeveynlerin okul öncesi öğretmenlerine ilişkin görüşlerine nitel bir bakış. Kurumsal Eğitimbilim Dergisi, UBEK-2018 100-124 Aralık 2018
• Yağanak E. ve Önkal, G. (2005). Felsefe ansiklopedisi. A. Cevizci (Ed.) içinde, Çevre etiği. Ankara: Babil Yayınları.
• Yıldız, K., Baykal, T. ve Altın, M. (2002). Çevrenin tanınması ve öneminin kavranmasına yönelik örnek bir sulak alan çalışması. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (3), 1-9.