ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRE KAVRAMINA İLİŞKİN SEZGİSEL ALGILARI: BİR METAFOR ANALİZİ

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 1, 721 - 740, 01.01.2017

Yakup Doğan

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin çevre kavramına ilişkin sahip oldukları algıları ve bu algılara kazandırdığı anlamı metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmaktır. Çalışmaya, Kilis şehir merkezinde bulunan bir ortaokulda 5., 6., 7. ve 8. sınıflarında öğrenim gören 54 öğrenci katılmıştır. Çalışma, nitel araştırma desenlerinden olgubilimi fenomenoloji desenine göre yürütülmüştür. Öğrencilerin “Çevre … gibidir/benzer; çünkü …” cümlesini tamamlaması ile araştırmanın verileri elde edilmiştir. Bu formda yer alan ilk boşlukta “çevre” kavramı ile ilgili bir benzetim yapmaları, ikinci boşlukta ise bu benzetmenin nedenini açıklamaları istenmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin çevre kavramına ilişkin olarak toplam 25 metafor ortaya koyduğu belirlenmiştir. Bu metaforlara göre öğrencilerin “çevre” kavramına ilişkin sahip oldukları algıları sekiz farklı kategori altında gruplandırılmıştır. Öğrencilerin az sayıda metafor üretmeleri öğrencilerin çevreye yönelik sezgisel algılarının zayıf ve yetersiz olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, metafor, ortaokul öğrencileri, çevre algısı, fen eğitimi

Middle School Students’ Intuitive Perceptions Related to Concept of the Environment: A Metaphor Analysis

Öz

The purpose of this study is to reveal the perceptions of middle school students related to concept of the environment by using metaphors. This study was performed with 54 5th8th grade students at a middle school in Kilis city center. Phenomenological design was used in this study. Students were asked to complete sentences like “Environment is like … because …” in order to reveal their comprehension about environment. They were asked to fill the first blank with a metaphor related to “environment” and explain the reason of this metaphor in the second blank. Data were analyzed by content analysis technique. According to the results, students created 25 metaphors related to environment. According to these metaphors, perceptions of middle school students related to “environment” were grouped under eight categories. Also a small number of metaphors show that students' intuitive perceptions related to concept of the environment are weak and inadequate

Anahtar Kelimeler

Environment, metaphor, middle school students, environmental perception, science education

Kaynakça

• Abusson, P. J., Harrison, A. G., ve Ritchie, S. M. (2006). Metaphor and analogy in science education. Netherlands: Published by Springer.
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim: Çocuk doğa etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Ateş, M. ve Karatepe, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1327-1348. Doi: 10.9761/JASSS_642
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler Dergisi, 10(3), 1293-1322.
• Aydın, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin metaforik algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(26), 25-44.
• Aydın, F. ve Ünaldı, Ü. E. (2010). Coğrafya öğretmen adaylarının “Coğrafya” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(2), 600-622.
• Aydın, S. ve Pehlivan, A. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının “öğretmen” ve “öğrenci” kavramlarına ilişkin kullandıkları metaforlar. Turkish Studies, 5(3), 818-843.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yardımıyla analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Osman Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2008). Nitel araştırma yöntemleri: Nvivo 7.0 ile nitel veri analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Botha, E. (2009). Why metaphor matters in education. South African Journal of Education, 29(4), 431-444.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches (4th ed.). USA: Sage Publications
• Coşkun, M. (2010). Lise öğrencilerinin “iklim” kavramıyla ilgili metaforları (zihinsel imgeleri). Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 919-940.
• Deniş Çeliker, H. ve Akar, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin doğaya ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 101-119.
• Doğan, M. (1997). Çevre eğitimi. Çevre ve İnsan. Ankara: Çevre Bakanlığı Yayınları
• Doğru, M. ve Saraç, E. (2013). Metaphors of primary school students relating to the concept of global warming. Educational Research and Reviews, 8(21), 2071- 2082.
• Eilam, B. (2009). The secrets of successful veteran biology teachers: metaphors of evolution, regeneration, and adaptation. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 15(4), 493–513.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8. Edition). New York: McGraw-Hill.
• Geçit, Y. ve Gencer, G. (2011). Sınıf öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
• Gökmen, S. (2011). Genel ekoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güven, E. (2014). Fen ve teknoloji öğretmen ve öğretmen adaylarının çevre eğitimine ilişkin metaforik algıları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 26-37.
• İbret, Ü. ve Aydınözü, D. (2011). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin “dünya” kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 85-102.
• Jensen, F. N. (2006). Metaphors as a bridge to understanding educational and social con- texts. International Journal of Qualitative Methods, 5(1), 1-17.
• Kahyaoğlu, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin doğa kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(11), 831-846. Doi: 10.7827/TurkishStudies.8526
• Kaya, H. (2010). Metaphors developed by secondary school students towards “earthquake” concept. Educatioanl Research and Review, 5(11), 712-718.
• Kaya, H., Coşkun, M. ve Aydın, F. (2010). The analysis of high school studenst’s perceptions towards “environment” concept. African Journal of Agricultural Research. 5(13), 1591-1597.
• Kaya, M. F. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin algıları: metafor analizi örneği. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(2), 917-931.
• Koç, E. S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72. Doi: 10.17679/iuefd.79408
• Littledyke, M. (2004) Primary children’s views on science and environmental issues: examples of environmental cognitive and moral development. Environmental Education Research, 10(2), 217-235. Doi: 10.1080/13504620242000198186
• Loughland, T. Reid, A. & Petocz, P. (2002) Young people’s conceptions of environment: a phenomenographic analysis. Environmental Education Research, 8(2), 187- 197. Doi: 10.1080/13504620220128248
• MEB, (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. 07.11.2015 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/guncellenen-ogretim-programlari-ve-kurul- kararlari/icerik/150 adresinden alınmıştır.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının “coğrafya” kavramına yönelik metafor durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 55-69.
• Saban, A. (2008a). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Elementary Education Online, 7(2), 421–455.
• Saban, A. (2008b). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 55, 459-496.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A., Koçbeker, B. N., ve Saban, A. (2006). An investigation of the concept of teacher among prospective teachers through metaphor analysis. Educational Sciences: Theory & Practice, 6(2), 509–522.
• Sanders, P. (1982). Phenomenology: a new way of viewing organizational research. Academy of Management Review, 7(3), 353-360.
• Schmitt, R. (2005). Systematic metaphor analysis as a method of qualitative research. The Qualitative Report, 10(2), 358-394.
• Selvi, M. (2007). Biyoloji öğretmen adaylarının çevre kavramları ile ilgili algılamalarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Semerci, Ç. (2007). “Program geliştirme” kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 125-140.
• Shepardson, D.P. (2005). Student ideas: What is an environment? Journal of Environmental Education, 36(4), 49-58.
• Shepardson, D.P., Wee, B., Priddy, M., & Harbor, J. (2007). Students’ mental models of the environment, Journal of Research in Science Teaching, 44, 327–348.
• Stichert Güzel, E. (2005). Preservice science teacher perception of profession with metaphorical images and reasons of choosing teaching as a profession. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, N.F., Cerrah, L., Saka, A. ve Şahin, B. (2004). Yüksek öğretimde öğrenci merkezli çevre eğitimi dersine yönelik bir uygulama. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 113-128.
• Topkaya, Y. (2016a). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer aktarım yaklaşımları hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 637-652.
• Topkaya, Y. (2016b). Doğal çevreye duyarlılık değerinin aktarılmasında kavram karikatürleri ile eğitici çizgi romanların etkililiğinin karşılaştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 259-272.
• Torunoğlu, E. (2013). Çevre politikaları dersi ders notları.. 11.10.2015 tarihinde http://home.anadolu.edu.tr/~etorunoglu/AU- CEV%20472%20Ders%20Notlari%2028%20SUBAT%202013.doc adresinden alınmıştır.
• Türkiye Çevre Vakfı (TÇV). (2001). Ansiklopedik çevre sözlüğü. Ankara: TÇV Yayınları.
• Yalmancı, S. ve Aydın, S. (2013) Öğretmen adaylarının biyoloji kavramına yönelik metaforik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 208-223.
• Yazıcı, Ö. (2013). Coğrafya öğretmenlerinin “çevre” kavramına ilişkin algıları: Bir metafor analizi çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 811-828
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 151-164.
• Yob, I. M. (2003). Thinking constructively with metaphors. Studies in Philosophy and Education, 22, 127–138.