DERS KİTAPLARININ MESAJ TASARIMI İLKELERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2012, Cilt: 13 Sayı: 3, 129 - 154, 01.08.2012

Mehmet Şahin

Öz

Bu araştırma, Sosyal Bilgiler ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırma metin incelemesine dayalı nitel bir çalışmadır. Çalışma evrenini Milli Eğitim Bakanlığı’nca onaylanan ilköğretim altıncı sınıf Soysal Bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Veriler, ders kitaplarının en büyük ünitesi olan “İpek Yolunda Türkler” ünitesi değerlendirilerek elde edilmiştir. Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla soru listesi ve rubrik geliştirilmiştir. Veriler, rubriklerde yer alan ölçütlere göre analiz edilmiş ve kitap içerisinden seçilen somut örneklerle desteklenmiştir. Elde edilen veriler, metin örgütleyicileri, metindeki üst düzey yapılar, metin içerisindeki sorular, görsel öğeler ve sayfa tasarımı açısından gruplandırılarak sunulmuştur. Araştırmanın bulgularına göre, ilköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında metin örgütleyicileri, metindeki üst düzey yapılar, metin içerisindeki sorular, görsel öğeler ve sayfa tasarımı genellikle etkili kullanılmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Ders Kitabı, Mesaj Tasarımı, Metin İnceleme, Değerlendirme

The Evaluation of Textbooks In Terms Of Message Design Principles

Öz

This research was conducted to evaluate textbooks in terms of message design principles. The research is a descriptive study based on examination of the textbooks. The books that were approved by the Ministry of National Education, as to be used in sixth-grade Social studies courses, comprised the research universe. Experiments covered "Turks on the Silk Road" unit which has the largest volume in the textbooks. In order to collect data for the study, a question set and a rubric scale were developed by the researcher. Data were analized in accordance with the rubrics and selected perceptible text-examples were used to demonstrate the inferred results. The results data were presented in groups by text organizers, meta structures, in-text questions, visuals and page setup. In the light of the results, it is deduced that text organizers, meta structures, in text questions, visuals and page setup were not effectively used in the textbooks examined

Anahtar Kelimeler

Social Studies Course, Message Design in Textbooks, Text Analyzatıon

Kaynakça

• Çiftçi, Ö., Çeçen, M.A. ve Melanlıoglu D. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 6 (2).
• Dane A. Doğar, Ç.ve Balkı, N. (2004). İlköğretim 7. Sınıf Matematik Ders Kitaplarının Değerlendirmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi: 6 (2). 1-18
• Demirci, C. (2007). Fen Bilgisi 6, 7 ve 8. Sınıf Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi.
• Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 33: 108-119
• Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2008). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Pegem A Yayınları, Ankara.
• Duman, T., Karakaya, N., Çakmak, M., Eray, M. ve Özkan, M. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Nobel Yayınları, Ankara.
• Gökdere, M. ve Keleş E. (2004) Öğretmen ve Öğrencilerin Fen Bilgisi Ders Kitaplarını Kullanma Düzeyleri Üzerinde Müfredat Değişikliğinin Etkisi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 161.
• Güçlü, N. ve Topses, G. (2001) Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Hayat Bilgisi 1-3. Nobel Yayınları, Ankara.
• Güneş, F. (2003). Okuma-Yazma Öğretiminde Cümlenin Önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı:13.
• Güzel, H., Oral, İ. ve Yıldırım A. (2009). Lise II Fizik Ders Kitabının Fizik Öğretmenleri Tarafından Değerlendirilmesi. S.Ü. Ahmet. Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:27. 133 -142.
• Eşgi, N. (2005). İlköğretim 5. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 165.
• Eşgi, N. ve Dursun F. (2008). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretimi Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. G.Ü. Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 22
• Güzel, H., Oral, İ. ve Yıldırım A. (2009). Lise II Fizik Ders Kitabının Fizik Öğretmenleri Tarafından Değerlendirilmesi. S.Ü. Ahmet. Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:27. 133 -142.
• Hartley, J. (1996). Text design. In D. H. Jonassen (Ed.) Handbook of research for educational communications and technology. Prentice Hall. 795-817.
• İşler, A.Ş. (2003) Yazılı Ders Materyallerinde İllüstrasyon Kullanımının Dayandığı Temel İlkeler ve Sağladığı Katkılar. Milli Eğitim Dergisi. Sayı:157
• Kaptan, S. G. ve Kaptan, A.Y. (6-9 Temmuz 2004). Ders Kitaplarındaki Tasarım Sorunları ve Öğrencilerin Öğrenme Düzeyine Etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Malatya.
• Karababa, Z.C. (2005). Avrupa'da Anadili Öğretimi Türkçe ve İngilizce Anadili Ders Kitaplarının İncelenmesi ve Karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi Sayı: 167.
• Keser, H. (2004). İlköğretim 4. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkerlerine Göre Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2 (3)
• Kılıç, A. ve Seven S. (2008) Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Pegem Yayınları, Ankara.
• Kuzu, A. ve Yıldırım Y. (2008). Bilişim Teknolojileri Öğretim Programına Yönelik Hazırlanmış Öğretmen Kılavuz ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının Uygunluğuna İlişkin Bilgisayar Öğretmenlerinin Görüşlerinin Belirlenmesi. VIII. Uluslar Arası Eğitim Teknolojileri Konferansı, Eskişehir.
• Küçükahmet, L. (2002). Öğretimde Plânlama ve Değerlendirme. Nobel Yayınları, Ankara.
• Mayer, R.E. (1993) Instructıonal Message Desıng. Fleming, M. ve Levie W. H. (Ed.) Educatıonal Technology Publıcatıons Englewood Clıffs. 2.Baskı. New Jersey 07632.
• MEB. (2007) Tebliğler Dergisi. Sayı: 2007/2597 Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• MEB. (2009) Tebliğler Dergisi. Sayı: 2009/2616 Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Ocak, G. ve Beydoğan, H.Ö. (2005). İlköğretim Okulları 3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders İçeriğinin Amaçlarla Tutarlılık ve Öğrenci Seviyesine Uygunluk Açısından Yeterlilik Düzeyi. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 6 (1) 109- 132
• Resmi Gazete. (1995) Tarih:29.5.1995, Sayı: 22297 Başbakanlık Basımevi.
• Taşdemir, M. (2005). Eğitsel Bir Materyal Olarak Çocuk Hikâye ve Romanlarının Nitelik Düzeyi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 168.
• Taşdemir, M. (2010). Ders Kitaplarının Kullanımında Anlama Stratejilerinin Kullanımı İle Başarı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Durum Çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(4), 913-947
• Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I Ders Kitabının Okunabilirliği ve Hedef Yaş Düzeyine Uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi,14(2) 441- 446
• Temur, T. (2002). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Bulunan Metinler İle Öğrenci Kompozisyonlarının Okunabilirlik Düzeyleri Açısından Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Tosun, C., Doğan, R. ve Korkmaz, A. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Nobel Yayınları, Ankara.
• Ünsal, Y. ve Güneş B. (2002). Bir Kitap İnceleme Çalışması Örneği Olarak M.E.B İlköğretim 4. Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabına Fizik Konuları Yönünden Eleştirel Bir Bakış. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120
• Wright, P. (1980). The Comprehension Of Tabulated İnformation: Some Similarities Between Reading Prose And Reading Tables. N.S. P. I. Journul. XIX(X), 25-2.
• Yalın, H.İ. (1996a). Ders Kitapları Tasarımı. Milli Eğitim Dergisi, Sayı:132. 61-66
• Yalın, H.İ. (4-5 Ekim 1996b) Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. 6. Milli Eğitim Sempozyumu, Kütahya.
• Yazıcı, K. ve Yeşilbursa C. (2007) Sosyal Bilgiler Derslerinde Yazılı Materyallerin Öğrencilerin Okuma Seviyelerine Uygunluğunun Belirlenmesinde Kullanılan Ölçme Araçları. TSA. Sayı:1.
• Yıldız, R. ve ark. (2004). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Pegem Yayınları, Ankara.