TÜRK DEMOKRASİ TARİHİNDE I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ

Yıl 2005, Cilt: 6 Sayı: 2, 145 - 162, 01.05.2005

Hakan Uzun

Öz

Osmanlı Devleti’nin, devleti kurtarabilmek amacıyla başlattığı modernleşme sürecinin sonuçları, ona paralel olarak gelişen demokratikleşme sürecinin gelişimi üzerinde de etkili olmuştur. Bundan dolayı da Türkiye’deki demokratikleşme sürecinin, modernleşme sürecine paralel olarak değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. Ayrıca bu süreç içerisinde örnek alınan Batı modeli, Batı’daki demokratikleşme sürecine benzer sonuçlar ortaya çıkarmamıştır. Çünkü Türkiye’de, süreç Batı’dan daha farklı gerekçelerle ortaya çıktığından, demokratikleşme sürecinin geldiği nokta ve süreç içerisinde yaşananlar da Batı’dan daha farklı olmuştur. Türkiye’de Anayasal sürecin başlangıcını ihtiva etmesi açısından I. Meşrutiyet dönemi Türkiye’nin demokrasi tarihinde özel bir yere sahip olup; bu dönemde yaşananların demokratik gelişim üzerindeki etkilerini tesbit etmek son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Demokrasi, Meşrutiyet

THE FIRST MEŞRUTİYET PERIODS IN THE HISTORY OF TURKISH DEMOCRACY

Öz

The results of Modernization process in Ottoman State to establish the new state, effected the process of democratic devolopments relatirely. Therefore, it is better to held the modernization and democratization all togetter. However, Western model of Democratization in Turkey hadn’t lead the same results as in Western Countries. Since, in Turkey, democratization took place because of reasons which were different from Western countries, the applications and the reached point were different each other. As the First Meşrutiyet Period were the beginning of law constitution process, they had a special place in the history of Turkish Democracy. So it is very important to find out the realities and the effects of the First Meşrutiyet Period on democratic devolopments

Anahtar Kelimeler

Modernization, Democracy, Meşrutiyet.

Kaynakça

• Akşin, S., 1997, “Siyasal Tarih (1789- 1908)”, Türkiye Tarihi, C.III, 5. Basım, İstanbul, s.s.(77-188).
• Aldıkaçtı, O., 1978, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 3. Baskı, İstanbul.
• Armaoğlu, F., 1997, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi, Ankara.
• Arsel, İ., 1993, Teokratik Devlet Anlayışından Demokratik Devlet Anlayışına, İstanbul.
• Baykal, B. S., “93 Meşrutiyeti”, Belleten, C.IV, Sayı: 21-22, Ankara, 1942, s.s.(45-83).
• Belge, M., “Dünya Anayasal Tarihinde Özgürlük ve İktidar Dengesi Amerikan Anayasal Geleneği”, C.D.T.A., C.I, s.s.(52-54).
• Berkes, N., 1965, İkiyüz Yıldır Neden Bocalıyoruz, 2. Baskı, İstanbul.
• …………..., Türk Düşününde Batı Sorunu, Ankara.
• Cem, İ., 1982, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, 8. Baskı, İstanbul.
• Çavdar, T., 1999, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, 2. Baskı, Ankara.
• Dönmezer, S., 1964,Basın Hukuku, C. I, İstanbul.
• Engelhardt, 1999, Tanzimat ve Türkiye, Türkçesi: Ali Reşad, İstanbul.
• Ertan, T. F., 1995, “Osmanlı Devleti’nde Anayasalı Rejime Geçiş (1876 Kanunı Esasi’si)”, H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 12, Sa.:1-2, s.s.(98-120), Ankara.
• Gevgilili, A., “Türkiye Basını”, C.D.T.A., C.1, s.s.(202-228).
• Gülmez, M., “Tanzimat’tan Sonra İşçi Örgütlenmesi ve Çalışma Koşulları (1839-1919)”, T.C.T.A., C.3, s.s.(792- 802).
• Güneş, İ., 1993, İkinci Meşrutiyet Dönemi Hükümet Programları (1908-1918), Ankara.
• İğdemir, U., 1937, Kuleli Vak’ası Hakkında Bir Araştırma, Ankara.
• Kabacalı, A., “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Sansür”, T.C.T.A., C.3, s.s.(607-616).
• Karal, E. Z., 1977, Osmanlı Tarihi, C.VII, 2. Baskı, Ankara.
• …………..., 1983, Osmanlı Tarihi, C.VIII, Ankara.
• ………......, 1982, Osmanlı Tarihi, C.V, Ankara.
• Karpat, K., 1996, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul.
• Kayalı, K., “Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri ve Ordu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.5, s.s.(1250-1258).
• Kışlalı, A. T., 1993, Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, 2. Baskı, Ankara.
• Kili, S.– Gözübüyük, Ş., 2000, Türk Anayasa Metinleri, 2. Baskı, İstanbul.
• Kili, S., 1986, “1876 Anayasası’nın Çağdaşlaşma Sorunları Açısından Değerlendirilmesi”, T.S.H.G., İstanbul.
• Kodaman, B., 1980, “Avrupa Emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğuna Giriş Vasıtaları”, Millî Kültür, Haziran, s.s.(23-33).
• Koloğlu, O., “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, T.C.T.A., C.1, s.s.(68-93).
• Kubalı, H. N., 1962, Türk Esas Teşkilât Hukuku Dersleri, İstanbul.
• Kuran, A. B., 2000, Inkılâp Tarihimiz ve Jön Türkler, 2. Baskı, İstanbul.
• Lewis, B., 1984, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev.Metin Kıratlı, Ankara.
• Mardin, Ş., “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, T.C.T.A., C.II, s.s.(342-351).
• …………., “Yeni Osmanlılar ve Siyasî Fikirleri”, T.C.T.A., C.VI, s.s.(1698- 1701).
• Oğuz A., 2003, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümdarlık Anlayışının Değişmesi Açısından Abdülaziz’in Hal’i ve Meşrûtiyetin İlanı” , 60. Yılında İlim ve Fikir Adamı Prof. Dr. Kâzım Yaşar Kopraman’a Armağan, Yay.Haz.: E. Semih Yalçın, s.s.(484-489),Ankara.
• ………………., 2003, I. Meşrutiyet Meclisi Umumî’sinin Açılışı, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Okandan, R. G., 1949, Amme Hukukumuz Bakımından Tanzimat, Birinci ve İkinci Meşrutiyet Devirlerinin Önemi, İstanbul.
• …………….., 1959, Amme Hukukumuzun Ana Hatları, 3. Baskı, İstanbul.
• Onar, S. S., (1966), İdare Hukukumuzun Umumî Esasları, C.3, İstanbul.
• Ortaylı, İ., “Bir Aydın Grubu: Yeni Osmanlılar”, T.C.T.A., C.VI, s.s.(1702-1703).
• ………..., “Osmanlı Devleti ve Meşrutiyet”, T.C.T.A., C.IV, s.s.(953-960).
• Öz, M., 1997, Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumlar, İstanbul.
• Özüçetin, Y., 2004, “Egemenliğin, Demokratik-Millî Hakimiyete Dayanması ve Yeni Türk Devleti’nde Görünümü”, G.Ü. Sosyal Bilimler Ens., Sa.: 1, Dön.: Mayıs, s.s (1-7), Ankara.
• ………………., 2002, “Türkçülük”, Türk Yurdu, C.22, Sa.: 173, s.s.(6-13), Ankara.
• Sabuncu, Y., “Dünya Anayasal Tarihinde Özgürlük ve İktidar Dengesi, Fransız Anayasal Örneği”, C.D.T.A., C.I, s.s.(52-53).
• Sander, O., 1994,Siyasî Tarih, C.I, 3. Baskı, Ankara.
• Savcı, B., 1966, “İktidarın Rejim Uygulamaları Üzerine Bazı Görüşler”, A.Ü.S.B.F. Dergisi, C.XXI, No:3, Ankara.
• Soysal, M.-Sağlam, F., “Türkiye’de Anayasalar”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.I, s.s.(18- 52).
• Sungu, İ., “Tanzimat ve Yeni Osmanlılar”, Tanzimat I, İstanbul, 1940, s.s.(777- 857).
• Tanilli, S., 1996, Devlet ve Demokrasi, 8. Baskı, İstanbul.
• Tanör, B., 1992, Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul.
• Teziç, E., 1976, 100 Soruda Siyasî Partiler, İstanbul.
• Toprak, Z., “Meşrutiyet’te Seçimler ve Seçim Mevzuatı”, T.C.T.A., C.4, s.s.(973-976).
• Tunaya, T. Z., 1996, Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, 2. Baskı, İstanbul.
• ………………., “1876 Kanun-I Esasisi ve Türkiye’de Anayasa Geleneği”, T.C.T.A., C.I, s.s.(27-39).
• Turhan, M., 1997, Anayasal Devlet, Ankara. Türköne, M., 1991, Siyasî İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H., 1982, Osmanlı Tarihi, C.III, 2. Kısım, Ankara.
• …………………....,1983, Osmanlı Tarihi, C.III, I. Kısım, 3. Baskı, Ankara.
• Üçok, C., 1955, Siyasî Tarih Dersleri, 3. Baskı, İstanbul.
• Ülken, H. Z. “Tanzimat’tan Sonra Fikir Hareketleri”, Tanzimat I, İstanbul, 1940, s.s.(757-775).
• Ülman, H., 1973, Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş, 2. Baskı, Ankara.
• Yayla, Y., “Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet Kavramı”, T.C.T.A., C.IV, s.s.(948- 952).
• …………, “Sansür”, C.D.T.A., C.4, s.s.(954-958).
• Yılmaz, M., 2000, “Siyaset ve Demokrasi”, KÖK Araştırmalar, C.II, Sayı: 1, Ankara, Bahar, s.s.(73-87).
• Zürcher, E. J., 1995, Millî Mücadelede İttihatçılık, 2. Basım, Çev.: Nüzhet Salihoğlu, İstanbul.