Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bilişötesi Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 1, 1 - 25, 30.04.2021

Yavuz Topkaya , Mehmet Şentürk , Murat Bayram Yılar

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalıklarını sınıf düzeylerine ve cinsiyetlerine göre incelemektir. Araştırmanın örneklemini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Kilis 7 Aralık Üniversitesi Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi ve Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesinde öğrenimlerini sürdüren 414 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Nicel araştırma yaklaşımlarından deneysel olmayan tarama modeline göre tasarlanan bu çalışmada veri toplama aracı olarak 52 maddeden oluşan Likert tipi Bilişötesi Farkındalık Envanteri kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS 22.0 paket programı kullanılmıştır. Veriler t testi ve ANOVA testi ile değerlendirilmiştir. Analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık puanları sınıf düzeylerine göre anlamlı farklılık oluşurmuştur. Sınıf düzeyleri arttıkça öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık puanları da arttığı gözlenmiştir (birinci sınıfta ortalama 136,90, ikinci sınıfta ortalama 174,99, üçüncü sınıfta ortalama 206,12, dördüncü sınıfta ortalama 232,93). Veriler cinsiyet değişkeni açısından incelendiğinde erkek öğretmen adaylarının (ortalama 188,61) kız öğretmen adaylarına (ortalama 186,62) göre daha yüksek bilişötesi farkındalığa sahip olduğu görülmüştür. Ancak bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, bilişötesi farkındalık, öğretmen adayı

Investigation of Social Studies Teacher Candidates’ Metacognitive Awareness Levels

Öz

The purpose of this study is to examine the metacognitive awareness of social studies teacher candidates by class levels and genders. The sample of the research is composed of 414 social science education teacher candidates who continue their education at Muallim Rıfat Faculty of Education in Kilis 7 Aralık University and Kazım Karabekir Faculty of Education in Atatürk University in 2017-2018 academic years. This study was designed according to non-experimental screening model from quantitative research approaches. In this study, a Likert type Metacognitive Awareness Inventory consisting of 52 items was used. SPSS 22.0 package program has been used in analyzing the data. Data have been evaluated by t test and ANOVA test. According to the findings, there was a significant difference between the teacher candidates' metacognitive awareness scores and their grade levels. Teacher candidates' metacognitive awareness scores increased as class levels increased (136,90 in 1st grade, 174,99 in 2nd grade, 206,12 in 3th grade, and 232,93 in the 4th grade). When the data were examined in terms of gender variable, it was seen that male teacher candidates (188.61) had higher cognitive awareness than female teacher candidates (186.62). However, this difference is not statistically significant.

Anahtar Kelimeler

Social studies, teacher candidate, Metacognitive awarenes

Kaynakça

• Akın, A. & Abacı, R. (2011). Biliş ötesi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Akın, A., Abacı, R. & Çetin, B. (2007). The validity and reliability of the Turkish version of the metacognitive awareness inventory. Educational Sciences: Theory & Practice, 7(2), 671-678.
• Aydın, A. (2016). Eğitim psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Baker, L. & Brown, A. L. (1984). Cognitive monitoring in reading. In. J. Flood (Ed.), Handbook of research in reading (ss. 353-395). New York: Longman.
• Balcı, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Blakey, E. & Spence, S. (1990). Developing metacognition. ERIC Clearinghouse on Information Resources Syracuse NY.
• Baykara, K. (2011). A study on “teacher effıcacy perceptions” and “metacognitive learning strategies” of prospective teachers. H.U. Journal of Education, 40, 80-92.
• Baylor, A. L. (2002). Expanding preservice teachers’ metacognitive awareness of instructional planning through pedagogical agents. Educational Tehcnology Research and Development, 50(2), 5-22.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Camahalan, F.M.G. (2006) Effects of a metacognitive reading program on the reading achievement and metacognitive strategies of students with cases of dyslexia. Reading improvement, 43(2), 77-93.
• Canbazoğlu Bilici, S. (2019). Örnekleme yöntemleri. H. Özmen ve O. Karamustafaoğlu (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (55-80). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chiristensen, L. B., Johnson, R. B. & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev.). İstanbul: Edam.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2018). Research methods in education. London: Routledge.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çikrıkçi, Ö. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin bilişötesi farkındalık düzeyleri ile öz yeterlik algılarının yaşam doyumunu yordama gücü. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• De Jager, B., Jansen, M., Reezigt, G. & Jansen, G. G. H. (2005). The development of metacognition in primary school learning environments. School Effectiveness and School Improvement, 16(2), 179-196. https://doi.org/(...)80/09243450500114181
• Demircioğlu, H. (2008). Matematik öğretmen adaylarının üstbilişsel davranışlarının gelişimine yönelik tasarlanan eğitim durumlarının etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirel, Ö. (2020). Eğitim sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi.
• Deniz, D., Küçük, B., Cansız, Ş., Akgün, L. & İşleyen, T. (2014). Ortaöğretim matematik öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 305-320.
• Deniz, J. (2015). Müzik öğretmeni adaylarının bilişötesi öğrenme stratejilerini kullanma düzeyleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(14), 1-14.
• Flavell, J. H., Miller, P. H. & Miller, S. A. (2002). Cognitive development. New Jersey: Pearson Education.
• Garner, R. & Alexander, P. A. (1989). Metacognition: answered and unanswered questions. Educational Psychologist, 24, 143-158.
• Griffith, P. L. & Ruan, J. (2005). Metacognition in literacy learning: Theory, assessment, instruction, and professional development. In. S. Israel, C.C. Block, K. Bausermen &
• K. Welsch (Eds.), What is metacognition and what should be its role in literacy instruction? (pp. 3-18). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Gunstone, R. E. & Northfield, J. (1992). Conceptual change in teacher education: The centrality of metacognition. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, San Francisco, CA, USA.
• Güven, M. & Belet, Ş. D. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının epistemolojik inançları ve bilişbilgilerine ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 9(1), 361-378.
• Hart, J. T. (1965). Memory and the feeling-of-knowing experience. Journal of Educational Psychology, 56(4), 208-216.
• Hart, J. T. (1967). Second-try recall, recognition, and the memory-monitoring process. Journal of Educational Psychology, 58(4), 193-197.
• Hocaoğlu, N. & Akkaş Baysal, E. (2019). Nicel araştırma modelleri-desenleri. G. Ocak (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (65-123). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• İflazoğlu Saban, A., ve Saban, A. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin bilişsel farkındalıkları ile güdülerinin bazı sosyo-demografk değişkenlere göre incelenmesi, Ege Eğitim Dergisi, 9(1), 35–58.
• Kuiper, R. (2002). Enhancing metacognition throught the reflective use of self-regulated learning strategies. The Journal of Continuing Education in Nursing, 33(2), 78-87.
• Küçük Kılıç, S. (2014). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının bilişötesi öğrenme stratejileri, akademik öz-yeterlilikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Mills, G. E. & Gay, L. R. (2019). Educational research competencies for analysis and applications. New Jersey: Pearson.
• Okçu, V. & Kahyaoğlu, M. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin biliş ötesi öğrenme stratejilerin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(6), 129-146.
• Özcan, Z. Ç. & Oktay, A. (2019). Biliş üstü beceriler. Ankara: Pegem Akademi.
• Özsoy, G. & Günindi, Y. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. İlköğretim Online, 10(2), 430-440.
• Paris, S. G., Cross, D. R. & Lipson, M. Y. (1984). Informed strategies for learning: A program to improve children's reading awareness and comprehension. Journal of Educational psychology, 76(6), 1239-1252.
• Sahranç, Ü. (2019). Temel öğrenme ortamları: aile, okul, sınıf. İ. Yıldırım, (Edt.), Eğitim psikolojisi içinde (333-362). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sapancı, A. (2012). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ile bilişüstü düzeylerinin akademik başarıyla ilişkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 311-331.
• Sarpkaya, G., Arık, G. & Kaplan, H. A. (2011). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının üstbiliş stratejilerini kullanma farkındalıkları ile matematiğe karşı tutumları arasındaki ilişki. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 107-122.
• Sezgin Memnun, D. & Akkaya, R. (2009). The levels of metacognitive awareness of primary teacher trainees. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1919–1923.
• Sezgin Memnun, D. & Akkaya, R. (2012). Matematik, fen ve sınıf öğretmenliği öğrencilerinin bilişötesi farkındalıklarının bilişin bilgisi ve düzenlenmesi boyutları açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(3), 312-329.
• Schraw, G. (1998). Promoting general metacognitive awareness. Instructional Science, 26(1-2), 113-125.
• Schraw, G. & Graham, T. (1997). Helping gifted students develop metacognitive awareness. Roeper Review, 20, 4-8.
• Schraw, G. & Sperling-Dennison, R. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19(4), 460-470.
• Sheorey, R. & Mokhtari, K. (2001). Differences in the metacognitive awareness of reading strategies among native and non-native readers. System, 29(4), 431-449.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı.
• Swanson, H. L. (1990). Influence of metacognitive knowledge and aptitude on problem solving. Journal of Educational Psychology, 82(2), 306-314.
• Şahin, S. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilişüstü farkındalık düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tekbıyık, A. (2019). İlişkisel araştırma modeli. H. Özmen & O. Karamustafaoğlu, (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (ss. 163-178). Ankara: Pegem Akademi.
• Tobias, S. & Everson, H. T. (2009). A knowledge monitoring framework for studying metacognition in education. In. D. J. Hacher, J. Dunlosky & A. C. Graesser (Ed.), Handbook of metacognition in education (pp.107-127). New York: Routledge.
• Toffler, A. (1980). The third wave. New York: Bantam Books.
• Tok, H., Özgan, H. & Döş, B. (2010). Assessing metacognitive awareness and learning strategies as positive predictors for success in a distance learning class. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 123-134.
• Tüysüz, C., Karakuyu, Y. & Bilgin, I. (2008). Ögretmen adaylarının üst biliş düzeylerinin belirlenmesi. Abant İzzet Baysal University Journal of Social Sciences, 17(2), 147-158.
• Ünal, M. (2010). Üniversite öğrencilerinin bilişötesi öğrenme stratejileri ile akademik başarıları arasındaki ilişki (Ahi Evran Üniversitesi örneği). International Online Journal of Educational Sciences,2(3), 840-864.
• Woolfolk, A. E. (1980). Educational psychology. The United States of America: Ally Bacon.
• Yavuz, D. (2009). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik algıları ve üst bilişsel farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Yıldırım, S. (2010). Üniversite öğrencilerinin bilişötesi farkındalıkları ile benzer matematiksel problem türlerini çözmeleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Yurdakul, B. (2004). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin problem çözme becerilerine, bilişötesi farkındalık ve derse yönelik tutum düzeylerine etkisi ile öğrenme sürecine katkıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yurdakul, B. (2019). Uzaktan eğitim. Ö. Demirel, (Edt.), Eğitimde yeni yönelimler içinde (ss. 269-287). Ankara: Pegem Akademi.