KADINLARIN ÖZYAŞAM ÖYKÜLERİNDE KADINLIK VE ÖĞRETMENLİK KİMLİKLERİNİN KURULUŞU: EMEKLİ KADIN ÖĞRETMENLERLE MİKRO DÜZLEMDE BİR SÖZLÜ TARİH ÇALIŞMASI

Yıl 2014, Cilt: 22 Sayı: 3, 1165 - 1186, 15.07.2016

Gülçin Dilek Hülya Işık

Öz

Bu çalışma, 1920 ve 1954 doğumlu ve sırayla biri kentsel, diğeri kırsal bölgede yetişmiş iki emekli kadın öğretmenin anlatıları doğrultusunda, öğretmen kadınların deneyimlerini, ilgili tarihsel bağlamlar ekseninde karşılaştırmalı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırma deseni ve yapılandırılmamış görüşme yönteminin kullanıldığı araştırmada veriler ses kayıt cihazı yoluyla kayıt altına alınmış; betimsel analiz tekniğine uygun şekilde görüşmelerden doğrudan alıntılar yapılarak çözümlenmiş; son olarak bu iki anlatı ilgili literatür ile desteklenerek ve karşılaştırmalı olarak tartışılmıştır. Çalışma, baba otoritesinin/figürünün, her iki kadının yaşamını şekillendirmede önemli bir rol oynadığını; 1920 doğumlu Nalân Hanım’ın, kimliğini, cinsiyetçi işbölümünün içselleştirildiği geleneksel toplumsal cinsiyet perspektifinden “ideal kadın/ideal evlat” ve “ideal öğretmen” olarak kurgularken; 1954 doğumlu Sevim Hanım’ın “idealist öğretmen” “eğitimli/çalışan kadın”, ve “adil öğretmen anne” olarak kurguladığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadın Öğretmenler, Sözlü Tarih, Toplumsal Cinsiyet, Kimlik Kurgusu

CONSTRUCTING FEMININITY AND TEACHING IDENTITY IN WOMEN'S NARRATIVES: AN ORAL HISTORY STUDIED AT MICRO SCALE WITH THE RETIRED FEMALE TEACHERS

Öz

This study aims to examine the experiences of female teachers comparatively on the axis of historical contexts in line with the narrations by two retired female teachers, who was born in 1920 and grown in urban area, and was born in 1954 and grown in the countryside, respectively. In this study, qualitative research approach and unstructured interview method are used. In addition, the data was recorded through a voice recorder, analyzed by quoting directly from the interviews in accordance with the descriptive analysis technique, and finally, these two narrations were discussed comparatively by being supported with the related literature. The study suggested that the father’s authority and/or figure played an important role in shaping the lives of both women. Whereas Ms. Nalan, who was born in 1920, construct her identity as the “ideal woman/ideal daughter” and “ideal teacher” from the perspective of traditional gender internalized by the sexual division of labour, Ms. Sevim, who was born in 1954, construct her identity as “idealist teacher”, “educated/working woman”, and “fair teacher/mother”.

Anahtar Kelimeler

Female Teachers, Oral History, Gender, Construction of Identity

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2001). Türk Eğitim Tarihi (8. baskı) İstanbul: Alfa.
• Arabacı, İ.B. (1999). MEB Teftiş Politikaları (1). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Der- gisi, 20, 545-575. Erişim: 09 Eylül 2013 http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/924- 20120221154628-arabaci.pdf
• Arat, Y. (1991, Bahar). 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Hareketi: Liberal Kemalizm’in Radikal Uzantısı. Toplum ve Bilim, 53.
• Bakacak, A. G. (2009, Güz). Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 44, 627-638.
• Çakır, S. (2011). Feminist Tarih Yazımı: Tarihin Kadınlar İçin, Kadınlar Tarafından Yeniden İnşası. Serpil Sancar (der.), Birkaç Arpa Boyu…21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (cilt 1) içinde (s. 505-533). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Davis, N. Y. (2003). Cinsiyet ve Millet (çev. A. Bektaş). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dinç, S. (t.y.a) Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihimizde II. Milli Eğitim Şûrası (15 – 21 Şubat 1943) Ve Uygulamaları. Erişim: 25 Ocak 2014 http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/aras- tirmalar/sait_dinc_II_milliegitim_surasi.pdf
• Dinç, S. (t.y.b) Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihimizde III. Milli Eğitim Şûrası Ve Uygu- lamaları (2 – 10 ARALIK 1946). Erişim: 25 Ocak 2014 http://turkoloji.cu.edu.tr/ATA- TURK/arastirmalar/sait_dinc_III.miiliegitim_surasi_ve_uygulamalari.pdf
• Durakbaşa, A. (1998). Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın Ve Erkek Kimliklerinin Oluşu- mu: Kemalist Kadın Kimliği Ve “Münevver Erkekler”. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar Ve Erkekler içinde (s. 29-50). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Edgü, E. (2010). Evin Direği, Sokağın Bekçisi. A. Akpınar, G. Bakay, H. Dedehayır (drl.), Kadın ve Mekân içinde ( s. 72-79). İstanbul: Turkuvaz.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde Araştırma Yöntem Ve Metodlarına Giriş. Ankara: Anı.
• İlyasoğlu, A. (2006). Türkiye Kadın Tarihinin Araştırılmasında Yöntem Sorunları ve Sözlü Tarih Yöntemi. Kadın Çalışmaları Dergisi, 1(3), s. 94-101.
• Mies, M. (t.y.). Feminist Araştırmalar İçin Bir Metodolojiye Doğru. Serpil Çakır, Necla Ak- gökçe (yay. haz.), Kadın Araştırmalarında Yöntem içinde (s.48-64). İstanbul: Sel.
• Neuman, W. L. (2007). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (cilt 2, çev. S. Özge). İstanbul: Yayın Odası.
• Oktar T. (1998). Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Özgüven, Y. (2010). Yeni Kadın Kimliği: Evin Öznesi/Evin Nesnesi Kadın. A. Akpınar, G. Bakay, H. Dedehayır (drl.), Kadın ve Mekân içinde (s. 220-234). İstanbul: Turkuvaz.
• Savran, G. A. (2008). İkinci Basıma Önsöz. G.A. Savran, N. T. Demiryontan (haz.), Kadının Görünmeyen Emeği içinde (s. 9-16). İstanbul: Yordam.
• Tan, M. (2003). Eğitim Yönetiminde Kadınlara Yer/Gerek Var Mı?. C. Elma, Ş. Çınkır (yay. haz.), 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu içinde:16-17 Mayıs 2002- Ankara: Bildiriler (s. 37-46). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakül- tesi Yayınları, 191. Erişim: 7 Eylül 2013 http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/100.pdf
• Türkmen, M. (1990). İlköğretim Müfettişi İstihdamında Kadın Ve İlgili Tutumlar. Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve H. Şimşek (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı) Ankara: Seçkin Yayınları.