Dezavantajlı Sosyolojik Tabakalarda Zorunlu Eğitim Sürecini Etkileyen Değişkenler

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 4, 1143 - 1154, 15.07.2018

Mehmet Özbaş

https://doi.org/10.24106/kefdergi.434262

Cited By: 4

Öz

Türkiye’de
ilk ve ortaokullar ile liseler 12 yıllık kademeli (4+4+4) zorunlu eğitim
sürecini oluşturmaktadırlar. Öğrencilerin, zorunlu öğrenim kademelerini oluşturan
ilk ve ortaöğretim süreçlerinden, temel hak ve özgürlükler doğrultusunda yararlandırılmalarının
sağlanması anayasal bir gerekliliktir. Bu bağlamda, özellikle “eğitim hakkı”
çok önemli bir temel hak ve özgürlük türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Zorunlu
eğitim sürecinde, “eğitim hakkından” amaçlanan yönde yararlanamayan en önemli
sosyolojik kesimler ise yoksul ve özellikle dezavantajlı aile çocuklarıdır.
Araştırmanın amacı, çocukları zorunlu eğitim sürecinde öğrenim gören
dezavantajlı ailelerin sosyo-ekonomik özelliklerini saptamaktır. Araştırmada,
ayrıca dezavantajlı ailelerin çocuklarının zorunlu eğitim sürecine etki eden
sosyolojik değişkenlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, 2017 yılında
Erzincan ili merkez ilçesine bağlı 3 mahalle ile 1 beldede gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada, dezavantajlı mahalleler ile beldenin tespitinde, okullaşmalarında
yoğun sorunlar yaşanan öğrencilerin bulunduğu okullar dikkate alınmıştır.
Araştırma sürecinde “Dezavantajlı Aile Çocukları Okullaşma Değişkenleri Anketi”
kullanılmıştır.  Araştırma, 104 öğrenci
ailesiyle aile ortamlarında yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada, dezavantajlı yerleşim birimlerinde faaliyet gösteren 4 ilkokul ile
3 ortaokulun yöneticilerinin de görüşlerine başvurulmuştur. Araştırma
bulgularına göre, dezavantajlı sosyolojik tabakalarda annelerin % 56’sı ilkokul
mezunu bile değildir. Dezavantajlı öğrencilerin babalarının % 60’ı; ancak
ilkokul mezunudur. Dezavantajlı ailelerin büyük bir çoğunluğu sosyal güvenceden
yoksundur. Araştırma sonuçlarına göre dezavantajlı sosyolojik tabakalarda eğitimin,
özellikle sosyal getirileri en yüksek düzeyde olan zorunlu eğitimin temel bir
ihtiyaç olarak algılanmadığı ortaya çıkmıştır. Dezavantajlı ailelerin en temel
ihtiyaçlarını dahi karşılamaktan mahrum oldukları anlaşılmıştır. Araştırma
sonuçları doğrultusunda, dezavantajlı çevrelerde, ivedilikle ebeveyne istihdam
ağırlıklı yetişkin eğitimi faaliyetleri başlatılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yoksulluk, dezavantajlılık, dezavantajlı mikro sosyolojik tabakalar, dezavantajlı aileler, zorunlu eğitim, dezavantajlı öğrenci

The Variables Affecting The Compulsory Education Process in Disadvantageous Sociologic Classes

Öz

Elementary and secondary education schools and high schools in Turkey are within the 12-year gradual (4+4+4) compulsory education process. Providing students’ benefiting from elementary and secondary education processes as the grades of compulsory education in accordance with fundamental rights and freedoms is a constitutional necessity. In this sense, especially "the right of education" is considered as an essential fundamental right and freedom. During the compulsory education process, the classes which cannot benefit from the "right of education" as objected include the children of poor and disadvantageous families. The purpose of the research was to determine the socio-economic properties of the disadvantageous families whose children were studying in compulsory education process. In the research, it was also aimed to specify the sociological variables affecting the compulsory education process of disadvantageous families. The research was carried out in 3 neighborhoods and 1 town affiliated to Erzincan provincial district in 2017. In the research, the schools experiencing serious problems for schooling of the students were regarded while determining the disadvantageous neighborhoods and town. During the research process, "The Questionnaire for Schooling of Disadvantageous Families’ Children" was used. The research was carried out using face-to-face interview method with families of 104 students in family environments. In the research, views of the directors of 4 elementary education and 3 secondary education schools in disadvantageous residential areas were also asked. According to the research results, 56% of the mothers in disadvantageous sociological classes were not even elementary education graduates. Moreover, 60% of the fathers of disadvantageous students were elementary education graduates. Majority of the disadvantageous families were deprived of social security. According to the research results, it was revealed that education, compulsory education especially with the highest level of social benefits, in disadvantageous social classes was not perceived as a basic need. Disadvantageous families were understood to be deprived of meeting their most basic needs. In accordance with the research results, it was suggested to urgently start adult training activities based upon employment of parents in disadvantageous surroundings.

Anahtar Kelimeler

poverty, disadvantageousness, disadvantaged micro sociological classes, disadvan-tageous families, compulsory education, disadvantageous student

Kaynakça

• Acar, H. (2006). Sokak çocuklarına yönelik hizmetlerin değerlendirilmesi: sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ha-cettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Adaman, F. & Keyder, Ç. (2005). Poverty and social exclusion experienced in slum and collapsed areas of big provinces in Turkey (Türkiye’de büyük kentlerin gece-kondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma). Anka-ra: Ministry of Labor and Social Security and European Commission Delegation of Turkey.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Gazi Üniversitesi. (2014). Sosyal ve ekonomik destek hizmetlerinin değerlendirilmesi projesi araştırma sonuç raporu. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Akpolat, Y. (2007). Durkheim’dan Giddens’a pozitivist sosyoloji. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 2, ss. 53-87.
• Alıcı, S. (2002). Türkiye’de yoksulluğun sosyo ekonomik analizi. (Editör: Coşkun Can AKTAN). Yoksullukla Mücadele Stratejileri. Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını.
• Arpacıoğlu, Ö. ve Yıldırım, M. (2011). Dünyada ve Türkiye’de yoksulluğun analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 2, 60-76.
• Bakış, O., Levent, H., İnsel, A. ve Polat, S. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin belirleyicileri. Türkiye’de Eğitimde Eşitliğin Geliştirilmesi İçin Verilere Dayalı Savunu Projesi Araştırma Raporu. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politi-kalar Merkezi. egitimreformugirisimi.org Erişim Tarihi: 12.10.2017
• Boztepe, V. (2015). Bir sosyal dışlanma biçimi olarak yoksulluğun Türkiye’deki televizyon haberlerine yansımaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo TV ve Sinema Anabilim Dalı Rad-yo TV Bilim Dalı, İstanbul.
• Combat Poverty Agency. (2002). Teaching in an area of socio-economic disadvantage - a case study of an elective module for third year student teachers. Combat Po-verty Agency Working for the Prevention and Elimination of Poverty. Ireland: Dublin. http://www.cpa.ie/publications/TeachingInAnAreaOfSocioEconomicDisadvantage_2002.pdf Retrieved on 17 February-2017.
• Çınar, H. (2015). 2000-2012 Döneminde Türkiye’de yoksulluk ve gelir dağılımındaki eşitsizlik sorunsalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. T.C. Marmara Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisat Teorisi Bilim Dalı, İstanbul.
• Dahl, G. & Lochner, L. (2005). The impact of family income on child achievement. (Discussion Paper No. 1305-05). Madison, WI: University of Wisconsin-Madison.
• Doğan, E. (2008). Gelişmekte olan ülkelerde yoksulluk siyaseti: Türkiye sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik fonu örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Anabi-lim Dalı, Ankara.
• ERG Eğitim Reformu Girişimi. (2009). Eğitimde eşitlik politika analizi ve öneriler. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi.
• Eurostat. (2000). European social statistics: Income, poverty and social exclusion. Luxembourg: Eurostat.
• Giddens, A. (1997). Sociology (3rd edition). Cambridge: Polity Press.
• Giddens, A. (2005). Sosyal teorinin temel problemleri. (Çev. Ümit Tatlıcan). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Gökçe, B.(1971). Gecekondu gençliği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Gür, B. S. ve Çelik, Z. (2009). SETA rapor: Türkiye’de milli eğitim sistemi yapısal sorunlar ve öneriler. SETA-Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Ankara. www.setav.org [e-mail] Erişim Tarihi: 27.01.2017
• Gürel, S. (2001). Türkiye’de göç ve bütünleşme sorunsalı, 21. yüzyılın karşısında kent ve insan. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Güvenç, B. (1997). Göç olgusu ve Türk toplumu. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Toplum ve Göç, 20-22 Kasım 1996, Mersin. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları (ss. 21-25).
• Hartmann, K. (2014). Küresel çarkın dışında kalanlar tüketim toplumundaki yeni fakirlik. (Çeviren: Etem Levent Bakaç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jäntti, M. & Danziger, S. (2000). Income poverty in advanced countries. In Atkinson, A. B. and F. Bourguignon (Eds.). Handbook of Income Distribution, Chapter 9 (pp. 309-378). Amsterdam: North-Holland.
• Jesuit, D. & Smeeding, T. (2002). Poverty levels in the developed world. LIS Working Paper Series, No. 321. Provided in Coperation with: Luxembourg Income Study (LIS). net/10419/160993 WWW.ECONSTOR.EU Retrieved on 6 September 2017.
• Koenig, S. (2000). Sosyoloji. (Çev: S. Sucu ve O. Aykaç). İstanbul: Ütopya Kitabevi Yayınları.
• Kutluca, K. (2012). Türkiye’de açlık ve yoksulluk sınırının bölgesel analizi (2009-2011). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı, Ankara.
• Machin, S. (2006). Social disadvantage and education experiences. OECD Social, Employment And Migration Working Papers. DELSA/ELSA/WD/SEM (2006)1, JEL Classification; I21; I28; I38. France: Paris. http://www.oecd.org/els http://www.oecd.org/org/els/workingpapers Retrieved on 9 September 2017.
• MEB. (2016a). 2016-2017 Öğretim yılı eğitim ve öğretim desteği başvuru ve yerleş-tirme e-kılavuzu. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü. Ankara.
• MEB. (2016b). Uluslararası öğrenci değerlendirme programı PISA 2015 ulusal raporu. (Hazırlayanlar: Umut Erkin TAŞ, Özge ARICI, Hatun Betül ÖZERKAN ve Barış ÖZGÜRLÜK). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara.
• OECD. (2016a). PISA 2015 Assessment and analytical framework: science, reading, mathematic and financial literacy. Paris: PISA, OECD Publishing.
• OECD, (2016b). PISA 2015 results (Volume I): Excellence and equity in education. Paris: PISA, OECD Publishing.
• OECD, (2016c). PISA 2015 results (Volume II): Policies and practices for successful schools. PISA, OECD Publishing, Paris.
• Özabacı, N. ve Acat, M. B. (2005). Sosyo ekonomik çevreye göre ilköğretim öğrenci-lerinin başarısızlık nedenleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 1, 145-170.
• Özbaş, M. (2010). İlköğretim okullarında öğrenci devamsızlığının nedenleri - The reasons of absenteeism in primary schools. Eğitim ve Bilim – Education and Science, 35, 156, ss. 32-44.
• Özbaş, M. (2011). İlköğretim okullarının sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı özelliklere sahip öğrenci ailelerinin eğitim ihtiyaçlarını karşılama düzeyine iliş-kin veli algıları - Perception of Parents related to the elementary education scho-ols’ level of meeting the ends of student families that have socio-economic di-sadvantages. EYFOR II. EĞİTİM YÖNETİMİ FORUMU 2023’e Doğru Eğitim Liderliği. EYFOR II. BİLDİRİLER KİTABI (ss. 60-70), EYUDER Eğitim Yöneti-cileri ve Uzmanları Derneği, 22 Ekim 2011 Başkent Öğretmenevi, Ankara.
• Özbaş, M. (2015). Personal and familial properties of street children – street children: the forgotten or not remembered ones. Journal of Education and Lear-ning; Vol. 4, No. 1; 2015. ISSN 1927-5250 E-ISSN 1927-5269. Published by Canadian Center of Science and Education. 4, 1, pp. 97-107. doi: 10.5539/jel.v4n1P97 URL: http://dx.doi.org/10.5539/jel.v4n1P97
• Özbaş, M. (2016). Sokak çocuklarının sosyo-ekonomik özelliklerine ilişkin aile görüşleri. (Editörler: Hayrettin ÖKÇESİZ, Gülriz UYGUR, E. İrem AKI ve Nadi-re ÖZDEMİR. Editör Yardımcıları: Elif Çağla YILDIZ ve Duygu HATİPOĞLU). HFSA Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi. “Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Ba-kışlar-VII” Sempozyumu. İstanbul Barosu - HFSA Bildiriler (İstanbul). 27. Kitap (ss. 313-325). Genel Yayın Sıra No: 2016/12. ISBN: İSBN 978-605--9446-02-0. Yayın Sertifika No: 12457. www.istanbulbarosu.org.tr • [e-mail] İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları.
• Özbaş, M. (2017). Yoksulluk ve Romanlar: En çok ihmal edilenler. ISBN No: 978-605-9221-56-6 e-posta: [e-mail] http://www.siyasalkitap.com Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Özbaş, M. & Avcı, M. (2013). Yoksul aile çocuklarının okullaşma sürecine etki eden sosyolojik ve okul kaynaklı değişkenler - Views of families related to sociologi-cal and school-based variables that affect schooling process of children with poor families. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi - The Journal of International Social Research, 6 (26), 403-413.
• Özdener, O. E. (2010). Adana ili toplumsal destek merkezi kayıt tabanlı 7-15 yaş grubu çalışan çocukların sağlık ve sosyal durumlarının değerlendirilmesi. Ya-yımlanmamış Uzmanlık Tezi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Rifkin, J. & Howard, T. (1997). Dünyaya yeni bir bakış (2. Baskı). (Çev. Hakan Okay). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Sal, Ö. (2015). Zorunlu göç ve kentleşme “Siirt örneği”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyo-loji Anabilim Dalı, Muğla.
• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı. (2017). Şartlı Eğitim Yardımı (ŞEY). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Sağlık ve Düzenli Yardımlar Daire Başkanlığı. Ankara.
• TÜRK-İŞ. (2017). Şubat 2017 açlık ve yoksulluk sınırı. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu TÜRK-İŞ Haber Bülteni, ss. 1-6. 24 Şubat 2017. fa-cebook.com/turkiskonfederasyonu | twitter.com/turkiskonf | www.turkis.org.tr Erişim Tarihi: 27.02.2017