Türkiye’de Özel Eğitim Alanında Değerlendirme Süreci

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 6, 2729 - 2746, 15.11.2019

Samet Yenioğlu , Kübra Sayar Hasan Köse Nevin Güner Yıldız

https://doi.org/10.24106/kefdergi.3100

Cited By: 4

Öz

Bu çalışma, ülkemizde
özel eğitim alanında doğum öncesi ve doğum sonrası dönemlerde hangi araçlarla ve
nasıl değerlendirme yapıldığını ortaya koymayı amaçlayan bir derleme
makalesidir. Çalışmada, Türkiye’de doğum öncesi dönemden başlayarak okul
dönemini de içine alan süreçte yürütülen tanılama ve değerlendirme uygulamaları
ile bu uygulamalarda kullanılan değerlendirme araçlarının özellikleri
tanıtılmaya çalışılmıştır. Bireyin gelişiminin izlenmesi, risk altında
olanların belirlenmesi, gerekli önlemlerin alınması ve gereksinim duyulan türde
programların hazırlanabilmesi için farklı dönemlerde farklı değerlendirme
yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Çocuğun gelişimi için yapılabilecekler
konusunda aileye ve uzmanlara dayanak sağlayan bu değerlendirmeler, doğum
öncesi dönemden başlamakta, bebeklik, erken çocukluk ve okul döneminde devam
etmektedir. Uygun yapılan değerlendirme ile gereksinime yönelik hazırlanan plan
sayesinde hem zaman tasarrufu sağlanmakta hem de mümkün olan en erken dönemde
etkili müdahaleye başlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim, değerlendirme, özel gereksinimli çocuk

Special Education Evaluation Process in Turkey

Öz

In this review we aim to
determine how and with which tools the evaluation methods applied in Turkey are
used in the prenatal and postnatal periods. In this study, the diagnostic and evaluation
implementations used in the process which includes the prenatal period and the
school period in Turkey and the characteristics of the evaluation instruments
used in these implementations have been tried to be introduced. In order to
monitor the development of the children, to identify those at risk, to take the
necessary precautions and to prepare the required programs, different
evaluation methods are used at different periods. These evaluations, which
provide support for families and specialists what they can do for the development
of the child, begins with the prenatal period, and continue during infancy, early
childhood and school periods. With an appropriate evaluation and a
needs-oriented plan saving of time is provided and effective intervention is
started as early as possible. 

Anahtar Kelimeler

special education, evaluation, child at risk., , child with special needs

Kaynakça

• Akman, B. (2016). Standardize testler. Ç. Dinçer (Ed.), Gelişimsel tanı ve değerlendirme yöntemleri içinde (s. 100-119). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Aksoy, F. (2016). Özel gereksinimli bireylere sunulan hizmetler ve yasal haklar. V. Aksoy (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 268-297). An-kara: Pegem Akademi.
• Alak G. (2016). Zihin yetersizliği: tarama, tanılama ve değerlendirme. İ. H. Diken ve H. Bakkaloğlu (Eds.), Zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu (s. 59-89). Ankara: Pegem Akademi.
• Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve araştırma merkez (RAM) müdürlerinin tanılama, yerleştirme-izleme, bireyselleştirilmiş eğitim prog-ramı (BEP) geliştirme ve kaynaştırma uygulamasında karşılaşılan sorunlara ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009-2031.
• Batu, S. (2008). Kaynaştırma desteği sağlama. Eripek, S. Özel Eğitim (Ed.). s. 21- 41. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Baykoç-Dönmez, N. (2011). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. N. Baykoç Dönmez (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim içinde (s. 19-27). Ankara: Eğiten Kitap.
• Birkan, B. (2002a). Erken özel eğitim hizmetleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(02).
• Birkan, B. (2002b). Küçük adımlar kursunun gelişim geriliği olan çocuğa sahip annelerin küçük adımları uygulama becerilerini ka-zandırmalarına etkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Bolat, H. ve Genç, O. G. A. (2012). Türkiye ulusal yenidoğan işitme taraması programı: Tarihçesi ve prensipleri. Turkiye Klinikleri Journal of ENT Special Topics, 5(2), 11-14.
• Çağdaş, A. ve Yıldız, F. Ü. (2003). Deneysel yaratıcılık programı’nın 4-5 yaş çocuklarının bilişsel gelişimine olan etkileri. Selçuk Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 315-328.
• Çakıroğlu, O. (2016). Özel eğitimde temel kavramlar. V. Aksoy (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 1-19). Ankara: Pegem Akademi.
• Diken, İ. H. (2011). Erken tanılama ve erken eğitim. E. S. Batu (Ed.), 0-6 yaş arası down sendromlu çocuklar ve gelişimleri (2. Baskı) içinde (s. 371-384). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Diken, İ., Bayhan, P., Turan, F., Sipal, F., Sucuoglu, B., Ceber-Bakkaloglu, H. et al. (2012). Early Childhood Intervention and Early Childhood Special Education in Turkey within the Scope of the Developmental System Approach. Infants and Young Children, 25(4), 346-353.
• Erdil, Z. (2010). Sosyoekonomik olarak risk altında bulunan çocuklara yönelik erken müdahale programları ve akademik başarı ilişkisi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 72-78.
• Ergün, P. (2007). Gebelerin Üçlü Tarama Testi ve Gebelikte Yapılan Diğer Testler Hakkındaki Bilgi Düzeyinin Ölçülmesi (Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon).
• Eripek, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar. Ankara: Maya Akademi.
• Fernández-Ballesteros, R. ve Colom, R. (2004). The psychology of intelligence in spain, In R. J. Sternberg (Ed.), International Hand-book of Intelligence, (79-103). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Gürsel, O. (2003). Özel gereksinimi olan çocukları değerlendirme. O. Gürsel (Ed.), Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının geliştiril-mesi içinde (s. 45-53). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gürsel, O. (2010). Özel eğitimde değerlendirme. H.İ. Diken (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 29-58). Ankara: Pegem Akademi.
• Gürsel, O. ve Vuran, S. (2010). Değerlendirme ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarını Geliştirme. H. İ. Diken (Ed.), İlköğretimde Kaynaştırma içinde (s. 194-22). Ankara: Pegem Akademi.
• İçke, S., ve Genç, R. E. Topuk kanı örneği ile yapılan ulusal yenidoğan tarama testleri ve önemi. The Journal of Pediatric Research, 4(4), 186-90.
• Kağıtçıbaşı, Ç., Sunar, D., Bekman, S. ve Cemalcılar, Z. (2004). Erken müdahalenin erişkinlikte süren etkileri: Erken destek projesinin ikinci takip araştırmasının ön bulguları. İstanbul: Anne-Çocuk Eğitim Vakfı Yayınları.
• Kaner, S., Bayraklı, H., Diken, H. İ. ve Çelik, S. (2012). Türkiye’de özel eğitim alanında geliştirilen ve uyarlanan ölçme araçları. Ankara: Maya Akademi.
• Kara, B., Mukaddes, N. M., Altınkaya, I., Güntepe, D., Gökçay, G. ve Özmen, M. (2014). Using the Modified Checklist for Autism in Toddlers in a well-child clinic in Turkey: Adapting the screening method based on culture and setting. Autism, 18(3), 331-338.
• Kargın, T. (2007). Eğitsel Değerlendirme ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hazırlama Süreci. Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1-17.
• Kırcaali-İftar G. (2013). Zihin engellilerin değerlendirilmesi. Bülbin Sucuoğlu (Ed.), Zihin engelliler ve eğitimleri (s. 178-202). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kirk, S., Gallagher, J. J., Coleman, M. R. ve Anastasiow, N. J. (2011). Educating exceptional children. Cengage Learning.
• Lo, Y.D. ve Chiu, R.W. (2007). Prenatal diagnosis: Progress throught plasma nucleic acids. Nature Reviews Genetics, 8(1), 71-77.
• McConnell, S. R. (2000). Assessment in early intervention and early childhood special education: Building on the past to project into our future. Topics in Early Childhood Special Education; 20(1), 43-48.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1997). 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim adresi: http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf. Erişim tarihi: 27.02.2019.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. 07.07.2018 Tarih ve 30471 Sayılı Resmî Gazete. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07072018.pdf Erişim tarihi: 27.02.2019.
• Öner, N. (1994). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler: Bir Başvuru Kaynağı (2. Basım). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özak, H., Vural, M. ve Avcıoğlu, H. (2008). Rehberlik Araştırma Merkezi Müdürlerinin Gönderme Tanılama Yerleştirme İzleme ve Değerlendirmeye İlişkin Görüş ve Önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-206.
• Özaltun Ş. C., Güler S. ve Şengelen M. (2015). Sağlık Taramaları. HUTF Halk Sağlığı AD. Toplum Eğitim Sunumları. Erişim adresi: http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/diger/toplumayonelik/tarama.pdf. Erişim tarihi: 20.03.2018.
• Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.
• Projeiq. (2015). Anadolu Sak Zekâ Ölçeği-ASIS. Erişim adresi: https://www.projeiq.com
• Raven, J. ve Summers, B. (1990). Manual for raven's progressive matrices and vocabulary scales: research supplement, No 3(2. Ed). Oxford: Oxford Psychological Press.
• Sucuoğlu, B. (2012). Otizm Spektrum Bozukluğu olan Çocukların Değerlendirilmesi. E. Tekin-İftar (Ed.), Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri içinde (s. 47-82) Ankara: Vize Basın Yayın.
• Sürmeliler, E. (2005). Pretanal tanı amaçlı, kromozom analizi gerektiren amniyosentez endikasyonları ve sonuçlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adana.
• Şirin, H., Özkan, S., Karaşahin, E. F., Topal, S. ve Bilgin, S. (2015). Ankara İlinde Yapılan Yuvalandırılmış Olgu-Kontrol Çalışmasın-da 2009 Yılında Konjenital Hipotiroidi Tanısı Alan Yenidoğanlarda Risk Faktörleri ve Tarama Testinin Değerlendirilmesi. Pediatric Research, 2(2), 78-83.
• Taylor, R. L., Richards, S. B. ve Brady, M. P. (2005). Mental retardation: Historical perspectives, current practices, and future directi-ons. Boston: Allyn & Bacon.
• Tekin-İftar, E. (2011). Down sendromu. E. S. Batu (Ed.), 0-6 yaş arası down sendromlu çocuklar ve gelişimleri (2. Baskı) içinde (s. 9-38). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Üstü, Y. ve Uğurlu, M. (2016). Ulusal Erken Tanı ve Tarama Programı: Kistik Fibrozis National Early Diagnosis and Screening Prog-ram: Cystic Fibrosis.
• Wolf, B. (2015). Why screen newborns for profound and partial biotinidase deficiency?. Molecular Genetics and Metabolism, 114, 382–387. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.ymgme.2015.01.003.
• Yüreğir, Ö. Ö., Büyükkurt, S., Koç, F. ve Pazarbaşı, A. (2012). Prenatal tanı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(1), 80-94.
• Zaiman, H. H. (2001). Dynamic testing in selection for an educational programme: assessing south african performance on the raven progressive matrices. International Journal of Selection and Assessment, 9(3), 258–269.
• Zerjav Tansek et al. (2015). Phenylketonuria screening and management in southeastern Europe – survey results from 11 countries. Orphanet Journal of Rare Diseases. (10)68, 1-7. DOI: 10.1186/s13023-015-0283-0.