Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Aile Yaşam Kalitesi Düzeyinin Çocuk Anne-Baba İlişkisi Üzerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 4, 219 - 232, 30.11.2021

Ömer Alpgan Erhan Alabay

https://doi.org/10.24106/kefdergi.823157

Öz

Bu araştırmanın amacı, gelişimsel yetersizliği olan 48-72 aylık çocukların ebeveynlerinin aile yaşam kalitesi düzeyinin çocuk anne-baba ilişkisi üzerine etkisini incelemektir. Araştırmanın örneklemini; İstanbul ilinde yaşayan 48-72 aylık en az bir yıldır özel eğitim destek hizmetinden yararlanmayı sürdüren çocuğu olan 382 ebeveyn oluşturmaktadır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Ebeveynlerin ve çocuklarının demografik bilgilerine ulaşabilmek amacıyla “Aile Bilgi Formu”, ebeveynlerin aile yaşam kalitesi düzeylerini belirlemek için “Beach Center Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği (BCAYKÖ)” ve ebeveynlerin çocuk ilişkisini tespit etmek için “Çocuk-Anababa İlişki Ölçeği (ÇAİÖ)” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerin aile yaşam kalitesi ile çocuk anne ve baba ilişkisi arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Bir diğer ifade ile gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin aile yaşam kalitesi düzeyleri azaldıkça, çocuk-ana baba ilişkisinin de olumsuz yönde etkilendiği tespit edilmiştir. Ayrıca ebeveynlerin öğrenim düzeyleri ile çocuğun öz bakımını desteksiz sağlama durumu, hem çocuk-ana baba ilişkisinde hem de aile yaşam kalitesi düzeyinde anlamlı farklılaştığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

gelişimsel yetersizlik, aile yaşam kalitesi, anne baba çocuk ilişkisi, özel eğitim

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

The Effect of Parent’s Family Life Quality Levels on Children’s Parent-Child Relationship in Children with Developmental Disability

Öz

Purpose: The aim of this study is to analyze the impact of quality of family life on parent-child relationship.
Design/Methodology/Approach: The sample of this study was consisted of 382 parents with 48-72 months old children with developmental deficiency who continues to receive support from special education services for at least one year. Relational scanning method, which is one of the quantitative research methods, was used in the study. In the study, "Family Information Form" was used to get demographic information of parents and their children, "Beach Center Family Quality of Life Scale (BCFQLS)" to determine parents 'quality of family life, and "Child-Parent Relationship Scale (CPRS)" to determine parents' child relationship.
Findings: In the study, it was indicated that as the quality of family life levels of the parents of children with developmental deficiencies decrease, parent-child relationships were affected negatively. In addition, it was found that the education levels of the parents and the state of providing self-care of the child without support differ significantly in both the child-parent relationship and the quality of family life level.
Highlights: Many factors affect the quality of family life of parents. One of these factors is that the parents have children with developmental disabilities. If the necessary financial and moral support is provided to these parents, the quality of family life of the parents will be positively affected.

Anahtar Kelimeler

developmental disability, family life quality, parent-child relationship, special education, child

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akandere, M., Acar, M. ve Baştuğ, G. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 23-32.
• Akarsu Ö. (2014). Zihinsel yetersiz çocukların aile yükü, öz bakım becerileri, annelerin yaşam doyumu ve etkileyen faktörler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Akgün E. (2008). Anne çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitiminin anne çocuk etkileşim düzeyine etkisi (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akgün, E. ve Yeşilyaprak, B. (2010). Çocuk anababa ilişki ölçeği Türkçe formunun güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 44-53.
• Aldersey, M.H. (2012). Family perceptions of intellectual disability: Understanding and support in Dar es Salaam. African Journal of Disability, 1(1), 32.
• Altuğ-Özsoy, S., Özkahraman, Ş. ve Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 3(9), 69-77.
• Ansari, N.J.R., Dhongade, K.R., Lad, S.P., Borade, A., YG S, Yadav, V. ve ark. (2016). Study of parental perceptions on health & social needs of children with neuro-developmental disability and ıt’s ımpact on the family. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 10(12).
• Arabacı, N. ve Ömeroğlu, E. (2013). 48-72 aylık çocuğa sahip anne-babaların çocukları ile iletişimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 41-53.
• Arpacı, F. ve Ersoy, A.F. (2007). Kadının çalışmasının ailenin yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi. Aile ve Toplum, 3(11), 41-50.
• Arslantürk, C.T. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin kendi ebeveynlerinden algıladıkları destek ile ailenin fonksiyonelliği arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, Ş. (2016). Fiziksel ve/veya zihinsel engelli çocuk annelerinin depresyon düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aysan, F. ve Özben, Ş. (2007). Engelli çocuğu olan anne babaların yaşam kalitelerine ilişkin değişkenlerin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 1-6.
• Ayvaz-Kızılgöl, Ö. (2012). Kadınların işgücüne katılımının belirleyicileri: ekonometrik bir analiz. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1), 88-101.
• Balkanlı, N. (2008). Otistik çocuğu olan ve olmayan annelerde yaşam kalitesi, yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bartan, M. (2010). Kütahya örnekleminde ebeveyn-çocuk ilişkisi envanterinin 60–72 aylık çocukların anne ve babalarına uyarlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Beach Center on Disability at the University of Kansas, in partnership with families, service providers and researchers (2006). Family Quality of Life Survey. Beach Center: University of Kansas.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Canarslan, H. ve Ahmetoğlu, E. (2015). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşam kalitesinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 13-31.
• Cho, K.S. ve Hong, E.J. (2013). A path analysis of the variables related to the quality of life of mothers with disabled children in Korea. Stress Health. 29(3), 229-239.
• Deveci-Şirin, H. (2014). Ailelerde sosyo-demografik-ekonomik değişkenlerin aile yaşam kalitesine etkileri. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 2(1), 31-46.
• Durgun, Ö. (2011). Türkiye’de yoksulluk ve çocuk yoksulluğu üzerine bir inceleme. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 6(1), 143-154.
• Er-Gazeloğlu, C. (200). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin psiko-sosyal gelişimine ana-baba tutumunun etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Görgü, E. (2005). 3-7 yaş arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F. ve Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 3, 21-28.
• İlhan, K. (2014). Engelli çocuğu olan anne ya da babalarda aile desteği ve aile stresi ile ilgili değişkenlerin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kırcı, S. (2010). Zihinsel engeli ya da gelişimsel bozukluğu olan çocukların ebeveynlerinde psikolojik işlevsellik düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kırman, A. ve Doğan, Ö. (2017). Anne-baba çocuk ilişkileri: Bir meta-sentez çalışması. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 28-49.
• Koçak-Uyaroğlu, A. ve Bodur, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarında kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı düzeyine etkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(5), 405-412.
• Küçüker, S. (2001). Erken eğitim gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Dergisi, 3(1), 1-11.
• Mannan, H. (2005). Examining family qutcomes in early childhood services for families of children with disabilities. Unpublished Doctoral Dissertation. USA: Kansas University, UMI Number: 3185192.
• Meral, B.F. (2011). Gelişimsel yetersizliği olan çocuk annelerinin aile yaşam kalitesi algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Meral, B.F. ve Cavkaytar, A. (2013). Beach Center Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin” Türkçe uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(170), 48-60.
• Meral, B.F. ve Cavkaytar, A. (2014). Otizmli çocuk ailelerinin aile yaşam kalitesi algıları. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1363-1380.
• Özmete, E. (2010). Aile yaşam kalitesi dinamikleri: aile iletişimi, ebeveyn sorumlulukları, duygusal, duygusal refah, fiziksel/materyal refahın algılanması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 455-465.
• Özyurt, Ö. (2011). Hafif zihinsel engelli olan çocuğu olan annelerin algıladıkları aile işleyişi ve aile yaşam kalitesinin sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyürek, A. ve Tezel-Şahin, F. (2005). 5-6 yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 19-34.
• Pianta, R.C. (1992). Child-Parent Relationship Scale. University of Virginia. Author.
• Piştav-Akmeşe, P., Mutlu, A. ve Kerem-Günel, M. (2007). Serebral paralizili çocukların annelerinin kaygı düzeyinin araştırılması. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 50(4), 236-240.
• Sarıhan, Ö.C. (2007). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevlerini algılamaları ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tsai, S.M. ve Wang, H.H. (2009). The relationship between caregiver's strain and social support among mothers with intellectually disabled children. J Clin Nurs., 18(4), 539-48.
• Tunç, M. (2011). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin yaşam kalitesini etkileyen etmenler: Yenimahalle ilçesi örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, D. (2009). Okul öncesi dönem engelli çocuğa sahip annelerin çocuklarını kabullenişleri ile umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.