Gedikpaşa Semtinin Kentsel Koruma Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 218 - 243, 15.06.2020

Can Bulubay

https://doi.org/10.35674/kent.688893

Öz

Gedikpaşa, İstanbul’un en eski ve tarihî semtlerinden biridir. Sahip olduğu kültürel miras bakımından oldukça zengin bir semt olan Gedikpaşa, son yıllarda kimliğini ve dokusunu büyük ölçüde yitirmiştir. Gedikpaşa ve benzeri tarihî semtlerin kentsel koruma ilkelerine uygun olarak korunması ve yaşatılması gerekmektedir. Ancak günümüzde Gedikpaşa’nın sivil mimari örneği yapıları, arkeolojik kalıntıları ve tarihî eserleri önemli ölçüde zarar görmüş hâldedir. Semtin kentsel koruma politikalarıyla korunması ve gelecek nesillere aktarılması, İstanbul’un kimliğinin korunması açısından da çok önemlidir.
Bu makale, başta Gedikpaşa olmak üzere İstanbul’un tarihî semtlerinin gördüğü zarara odaklanmıştır. Makalenin amacı, bu semtlerin nitelikli kentsel koruma uygulamaları ile korunması ve yaşatılmasına katkı sağlamaktır. Kentsel koruma uygulamalarının hayata geçirilebilmesi için, öncelikle, korunması gereken bölgenin güncel durumunun tespit edilmesi gerekmektedir. Bu da semtin sahip olduğu tarihî, mimari, kültürel değerlerin tüm hatlarıyla analizinin yapılması ile mümkündür. Bundan hareketle, Gedikpaşa’nın sahip olduğu kültürel miras, hem yerin üstünde hem de yerin altında bizzat gözlemlenmiş, fotoğraflanmış ve kayıt altına alınmıştır.
Kentlerin değerlerinin farkında olunabilmesi, onlara hangi perspektifle bakılması gerektiği ve kentsel koruma uygulamalarıyla yaşatılabilmesi konusunda ise kapsamlı bir literatür taraması yapılmış ve saha araştırmasına bir temel oluşturulması amaçlanmıştır. Kentlerin hem içinde yaşayanlar hem de turistler için ilgi çekici hâle gelebilmesi, yalnızca barınma, ulaşım, alışveriş gibi imkânların sağlanmasıyla mümkün olmamaktadır. Kentlerin kültürel mirasının korunması ve uygun işlevlerle gündelik hayata katılmalarının sağlanması da aynı oranda önemlidir. Sonuç olarak bu makale ile kent üzerinde söz hakkı olan tüm paydaşlarda bir farkındalık yaratılmasına, Gedikpaşa’nın İstanbul için önemine dikkat çekilmesine, tarihe, günümüze ve geleceğe bir not düşülmesine çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kentsel koruma, kültürel miras, somut kültürel miras, kent kimliği, gedikpaşa

Examining the Gedikpaşa District in the Context of Urban Conservation

Öz

Gedikpaşa is one of the oldest and most historic districts of Istanbul. Gedikpaşa, which is a very valuable district in terms of its cultural heritage, has largely lost its identity and texture in recent years. Gedikpaşa and similar historical districts have to be protected and kept alive in accordance with the principles of urban conservation. However, today, Gedikpaşa's civil architectural structures, archaeological remains and historical artifacts have been significantly damaged. Protecting the district with urban conservation policies and transferring it to future generations is also very important in terms of protecting the identity of Istanbul.

This article focuses on the damage caused by the historical districts of Istanbul, especially Gedikpaşa. The aim of the article is to contribute to the protection and survival of these districts with qualified urban conservation practices. In order to implement urban conservation practices, firstly, the current situation of the region to be protected must be determined. This is possible by analyzing the historical, architectural and cultural values of the district with all its lines. From this point on, Gedikpaşa's cultural heritage has been personally observed, photographed and recorded both above and below the ground.

In order to be aware of the values of cities, to look at them in what perspective and to be able to live with urban conservation practices, a comprehensive literature survey was conducted and a solid foundation was aimed to be established for field research. It is not possible for cities to become attractive to both residents and tourists only by providing accommodation, transportation and shopping. It is equally important to protect the cultural heritage of cities and to participate in everyday life with appropriate functions. As a result, with this article, it has been tried to create an awareness among all stakeholders who have a say in the city, to draw attention to the importance of Gedikpaşa and its surroundings for Istanbul, and to write a note on history, present and future.

Anahtar Kelimeler

Urban conservation,, Cultural heritage,, Tangible cultural heritage,, Urban identity,, Gedikpaşa

Kaynakça

• Kitaplar:
• Ahunbay, Z. (1999). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. Tekin, A. (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Canberk, E. ve Özkök, R. (2011). Ömür biter İstanbul bitmez. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Hasol, D. (2012). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Kaya, E. (2007). Kentleşme ve kentlileşme. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
• Kılıçbay, M. A. (2000). Şehirler ve kentler. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kuban, D. (2001). Türkiye’de kentsel koruma: kent tarihleri ve koruma yöntemleri. 1. Basım, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Lynch, K. (2018). Kent imgesi. Başaran, İ. (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. Özcan, M. E. (Çev.), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Perec, G. (2017). Mekân feşmekân. Erkay, A. (Çev.), İstanbul: Everest Yayınları.
• Makaleler:
• Altuğ, K. (2017). Myrelaion Rotunda’sı. Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 280, (12-16).
• Avcıoğlu, S. (2016). Tarihi çevrelerde kentsel koruma ve kentsel yenileme eğilimleri: yasal ve yönetsel çerçeve. İdealKent Kent Araştırmaları Dergisi Bellek ve Kentsel Koruma-II, Sayı: 20 (698-719).
• Aykaç, P. (2009). Kentsel arkeolojik alanlarda tasarım süreci. TMMOB Mimarlar Odası Dosya Dergisi: Tarihi Çevrede Koruma: Yaklaşımlar, Uygulamalar. Sayı: 14-1 (36-42).
• Beyazıt, E. & Gül, H. & Güneş, M. (2013). Kent kimliği ve kimliksizleş(tiril)en kentler üzerine bir tartışma. Ergun, C., Güneş, M. ve Dericioğulları Ergun, A. (Der.), Kent Üzerine Özgür Yazılar içinde (149-162), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Binan, D. U. ve Cantimur, B. (2010). Koruma alanında somut ve somut olmayan boyutlarıyla miras kavramının gelişimi ve “yerin ruhu”. Özaslan, N. ve Özkut, D. (Ed.). Mimari Korumada Güncel Konular içinde (175-191), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Çınar. S ve Kart. N. (2005). Tarihi kentsel mekanları koruma olgusunun turizme etkileri ve Sultanahmet çevresi için bir öneri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 55, Sayı: 2, (71-86).
• Kara, E. U. (2013). Ayvalık merkezi kentsel sit alanında tarihî çevre korumaya yönelik bir araştırma ve sağlıklılaştırma önerisi. Eyüpgiller, K. K. ve Eres, Z. (Yay. haz.). Mimari ve Kentsel Koruma: Prof. Dr. Nur Akın’a Armağan içinde (375-386), İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Köksal, G. (2013). Kentsel koruma ve yenileme bağlamında sanayi mirası: bir kamu projesi olarak SEKA fabrikası örneği. Eyüpgiller, K. K. ve Eres, Z. (Yay. haz.). Mimari ve Kentsel Koruma: Prof. Dr. Nur Akın’a Armağan içinde (399-412), İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Ödekan, A. (2013). Tarihi çevre koruma bilim mi icraat mı?. Eyüpgiller, K. K. ve Eres, Z. (Yay. haz.). Mimari ve Kentsel Koruma: Prof. Dr. Nur Akın’a Armağan içinde (233-242). İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Özaslan. N. (2010). Mimari koruma düşüncesinin tarihsel gelişimi. N. Özaslan ve D. Özkut (Ed.), Mimari Korumada Güncel Konular içinde (1-16). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özden, P. P. (2013). Üst ölçekli planlamadan projeci yaklaşıma planlamanın değişen yüzü. Eyüpgiller, K. K. ve Eres, Z. (Yay. haz.). Mimari ve Kentsel Koruma: Prof. Dr. Nur Akın’a Armağan içinde (417-438), İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Özgümüş, F. (2008). 2006 İstanbul Sur İçi arkeolojik yüzey araştırmaları. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, 151-162, Ankara.
• Özgümüş, F. (2009). 2007 İstanbul Suriçi arkeolojik yüzey araştırması. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, 1-14, Ankara.
• Özgünel, C. (2007). Kültürel mirasın korunması üzerine düşünceler. Mengi A. (Ed.). Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak içinde (39-46), Ankara: İmge Kitabevi.
• Sam, R. ve Sam, N. Bir kente bakmak, bir kenti görmek. (2014). Neslihan Sam ve Rıza Sam (Der.), Sosyo-Kültürel Farklılık ve Alaşım Mekânları: Kent ve Kentler içinde (397-423), Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Şabudak, Ö. (2014). Tarihsel süreçte bir kentsel değişim örneği: Gedikpaşa. İnsan & Toplum, Cilt: 4, Sayı: 7 (85-112).
• Tekeli. İ. (1990). Bir kentin kimliği üzerine düşünceler, Prof. Dr. Mübeccel Kıray'a Armağan, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:VII, Sayı:1-2.
• 1. Komisyon Sonuç Raporu. (2002). Türkiye’de Tarihi Kent Dokularının Korunması ve Geleceğe Taşınması Sempozyumu içinde (133-139).
• 3. Komisyon Sonuç Raporu. (2002). Türkiye’de Tarihi Kent Dokularının Korunması ve Geleceğe Taşınması Sempozyumu içinde (147-160).
• Tezler:
• Altuğ, K. (2013). İstanbul’da Bizans Dönemi Sarnıçlarının Mimari Özellikleri ve Kentin Tarihsel Topografyasındaki Dağılımı. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çöl. Ş. (1998). Kentlerimizde Kimlik Sorunu ve Günümüz Kentlerinin Kimlik Derecesini Ölçmek İçin Bir Yöntem Denemesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Diğer:
• URL 1: http://www.icomos. org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf Erişim: 31.01.2020.
• URL 2: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf Erişim: 01.02.2020.
• URL 3: http://teftis. kulturturizm.gov.tr/TR-174602/681-nolu-ilke-karari-kentsel-sitler-koruma-ve-kullanma-.html Erişim: 01.02.2020.
• URL 4: http://teftis. kulturturizm.gov.tr/TR-14329/658-nolu-ilke-karari-arkeolojik-sitler-koruma-ve-kullan-.html Erişim: 01.02.2020.
• URL 5: http://teftis. kulturturizm.gov.tr/TR-14344/702-nolu-ilke-karari-kentsel-arkeolojik-sit-alanlari-ko-.html Erişim: 01.02.2020.
• URL 6: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf Erişim: 01.02.2020.
• URL 7: http://www.unesco.org.tr/Pages/590/176 Erişim: 01.02.2020.
• URL 8: http://www.fatih.bel.tr/icerik/12117/mimar-sinan-hayrettin-mahallesi Erişim: 03.02.2020.
• URL 9: https://www.serefiyesarnici.istanbul/tr/hakkimizda Erişim: 04.02.2020.
• Görseller:
• https://www.istanbulium.net/2016/10/pervititch-haritalari-tarihi-yarimada.html Erişim: 02.02.2020.
• Can Bulubay Arşivi.