Türkiye’de Sürdürülebilir Kentleşme Politikalarının Merkezi Yönetim Üzerinden Değerlendirilmesi: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Örneği

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 6, 3356 - 3380, 20.11.2025

İbrahim Onur Bakırcıoğlu , Uğur Sadioğlu

https://doi.org/10.35674/kent.1653462

Öz

Sosyal bilimlerde pek çok kavram, bilimsel literatürde nispeten yakın geçmişin ürünü olsa da yaşamın içinde yer edinmeye başlamaları oldukça eskiye dayanmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma da bu anlamda iyi bir örnektir. Yüzyılları aşan atasözlerinde, özdeyişlerde kendisine yer bulan "doğayı sev, çevreyi koru" olgusu, özellikle Sanayi Devrimi sonrası insanoğlunun ters istikamette ilerlemeye başlaması sonucu belirli kesimlerce daha yüksek sesle dillendirilmeye başlanmıştır. Ekonomi, toplum ve çevre sacayakları üzerine kurulu sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı; kalkınmanın gerekliliğini kabul etmekle beraber bu yönde alınacak kararların, orta ve uzun vadede getireceklerinin de hesaba katılmasıyla ve bugünün ihtiyaçlarının, gelecek kuşakların hakkının gaspa uğratılmayacak şekilde giderilmesiyle alınmasını savunmaktadır. Başta Birleşmiş Milletler olmak üzere pek çok uluslararası kuruluşun gündemini meşgul eden iklim değişikliği, çevre kirliliği gibi durumlar artık önüne geçilmesi elzem bir hal almıştır ve bu noktada devletler, küresel çaptaki kuruluşlar tarafından ulusal çapta projeler üretmeleri ve uygulamaları hususunda teşvik edilmekte; ülkeler, vatandaşlarını konu hakkında bilinçlendirmektedir. Bu noktada Türkiye ve ülke özelindeki kurumlardan T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı incelenmeye değer çalışmalar sunmaktadır. Çevre siyasalarının, kentleşme politikalarının ve iklim değişikliği gibi dünya gündeminin ana maddesi haline gelen bir konunun bakanlık düzeyinde ele alınması ve tek çatı bünyesinde toplanması; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın misyonu ve vizyonunu dikkat çekici bir noktaya taşımaktadır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın kentleşme politikası özelindeki rolünü sürdürülebilirlik çerçevesinde incelemek ve kentsel dönüşüm konusu ile “Sıfır Atık Projesi” üzerinde durmak çalışmanın temel amaçlarıdır. Bu noktada ilgili makaleler, tezler, kitaplar ve internet sayfaları üzerinden literatür taraması gerçekleştirilmiş, Bakanlık tarafından sunulan açık kaynaklar, doküman analizi tekniğiyle sistematik bir şekilde çözümlenmiştir. Çalışmada Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın sürdürülebilirlik temalı çalışmalarının inceleniyor olması ile resmi ve güncel verilere yer verilmesi çalışmanın özgünlüğünü artıran unsurlar olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı , Kentleşme , Kentsel Dönüşüm , Sıfır Atık , Sürdürülebilir Kalkınma

Etik Beyan

Etik Kurul İznine İhtiyaç Yoktur

Evaluation of Sustainable Urbanization Policies in Turkey Through Central Government: The Case of the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change

Öz

In social sciences, many concepts, though relatively recent in academic literature, have long been embedded in everyday life. Sustainable development is a notable example. The idea of “loving nature and protecting the environment,” reflected in centuries-old proverbs and maxims, has been increasingly emphasized, particularly after the Industrial Revolution, as humanity began to move in the opposite direction. The sustainable development approach, built upon the three pillars of economy, society, and environment, acknowledges the necessity of development while advocating for decision-making that accounts for medium- and long-term consequences. It emphasizes meeting present needs without compromising the rights of future generations. Issues such as climate change and environmental pollution, which have become central to the agendas of international organizations—particularly the United Nations—now demand urgent action. At this stage, states are encouraged by global organizations to implement national-scale projects and raise public awareness. In this regard, Turkey, along with its Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change, offers significant case studies. The fact that environmental policies, urbanization strategies, and climate change—a major global concern—are addressed at the ministerial level under a unified framework highlights the mission and vision of the Ministry. This study aims to examine the Ministry’s role in urbanization policies from a sustainability perspective, with a particular focus on urban transformation and the “Zero Waste Project.” At this point, a literature review has been conducted using relevant articles, theses, books, and internet sources, and open-access resources provided by the Ministry have been systematically analyzed using the document analysis technique. The study's originality is reinforced by its focus on the Ministry’s sustainability-oriented initiatives and its inclusion of official and up-to-date data.

Anahtar Kelimeler

Ministry of Environment Urbanization and Climate Change , Urbanization , Urban Transformation , Zero Waste , Sustainable Development

Etik Beyan

No need for Ethics Committee Authorisation

Kaynakça

• Ağıralan, E. ve Sadioğlu, U. (2021), İklim Değişikliği Farkındalığı ve Toplum Bilinci: İstanbul Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 627-654. https://doi.org/10.18037/ausbd.959287
• Akçura, T. (1974), Urbanization in Turkey and Some Examples. In Turkey. Leiden, The Netherlands: Brill, 295-326. https://doi.org/10.1163/9789004491106_017. Erişim Tarihi: 16.02.2025
• Akpınar, İ. E. (2017), Sürdürülebilir Kalkınmanın Şehirlere Etkisi Trakya’da Bir İnci: Sakin Şehir Vize. Ömürgönülşen, U., Öktem, M. K. ve Sadioğlu, U. (Edt.), Sürdürülebilir Kent ve Çevre Yönetimi Üzerine Yazılar I. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Atatürk Ansiklopedisi (2024), https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/nafia-vekaleti-bayindirlik-bakanligi/. Erişim Tarihi: 07.12.2024
• Baker, S. (2016). Sustainable Development. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203121177
• Bakırcıoğlu, İ. O. ve Öktem, M. K. (2024), Enerji Politikaları-Sürdürülebilir Kalkınma-Yönetişim Bağlamında “Sıfır Atık Projesi”. Öktem, M. K. ve Bakırcıoğlu, İ. O. (Edt.), Yenilenebilir Enerji Kamu Yönetişimi: Karşılaştırmalı Bir Bakış. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Belediye Kanunu (2005), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf. Erişim Tarihi: 15.12.2024
• Chichilnsky, G. (1997), What is Sustainable Development. Land Economics, 73(4), 467-491. https://doi.org/10.2307/3147240
• Ciravoğlu A. (2006), Sürdürülebilirlik Düşüncesi-Mimarlık Etkileşimine Alternatif Bir Bakış: “Yer”in Çevre Bilincine Etkisi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Diesendorf, M. (1999), Sustainability and Sustainable Development. Benveniste, D., Griffiths, J. ve Sutton, P. (Edt.), Sustainability: The corporate challenge of the 21st century, Sydney: Allen & Unwin.
• Eğilmez, M. (2012), Büyüme Başka Şey Gelişme Başka. https://www.mahfiegilmez.com/2012/09/buyume-baska-sey-gelisme-baska.html. Erişim Tarihi: 06.02.2024
• Eşkinat, R. (2016), Binyıl Kalkınma Hedeflerinden Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(3), 267-282.
• Genç, F. N. (2008), Türkiye’de Kentsel Dönüşüm: Mevzuat ve Uygulamaların Genel Görünümü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 115-130.
• Geray, C. (1969), Urbanization in Turkey. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 24(4), 157-174. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001272
• Göçoğlu, V. ve Öktem, M. K. (2017), Yerel Yönetimlerde Sürdürülebilir Enerji Yönetimine Geçiş: Ankara Örneğinde Bir Analiz. Ömürgönülşen, U., Öktem, M. K. ve Sadioğlu, U. (Edt.), Sürdürülebilir Kent ve Çevre Yönetimi Üzerine Yazılar I. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Gürsoy, O. ve Sadioğlu, U. (2022), 21. Yüzyılda Kente İlişkin Olarak Ortaya Çıkan Yeni Kavramlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 77(1), 45-68. https://doi.org/10.33630/ausbf.995115
• Hamamcı, C. (2016), Çevre Politikasının Uluslararası Boyutları. Keleş, R. (Edt.), Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (1980), Urbanization and Environment. Ekistics, 47(284), 349-352.
• Keleş, R. (2021), Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (2023), Dünyada ve Türkiye’de Çevre Politikaları ve Sürdürülebilir Kalkınma. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 2(3), 24-30.
• Keleş, R. (2023b), Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. ve Hamamcı, C. (1997), Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kozak, N. (1991), Çevre Bakanlığı’ndan Kısa Sürede Çok Şeyler Başarması Beklenmemeli. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(4), 14-19.
• Köy Kanunu (1924), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.442.pdf. Erişim Tarihi: 15.12.2024
• Murray, R. (2002), Zero Waste. London: Greenpeace Enviromental Trust.
• Nemli, E. (1998), Sürdürülebilir Kalkınma ve İşletmelerin Rolü. Öneri Dergisi, 2(9), 287-294. https://doi.org/10.14783/maruoneri.681746
• Özden, P. P. (2006), Türkiye’de Kentsel Dönüşümün Uygulanabilirliği Üzerine Düşünceler. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 35, 215-233.
• Işık, Ş. (2005), Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14, 57-71.
• İl Özel İdaresi Kanunu (2005), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5302.pdf. Erişim Tarihi: 15.12.2024
• İmar Kanunu (1985), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3194.pdf. Erişim Tarihi: 16.12.2024
• İstanbul Sanayi Odası (2024), Yeşil Kalkınma Yolunda Türkiye Bildirgesi Açıklandı. https://www.isoyesilblog.com/yesil-kalkinma-yolunda-turkiye-bildirgesi-aciklandi/. Erişim Tarihi: 28.12.2024
• Özacit, İ., Ömürgönülşen, U., ve Sadioğlu, U. (2017). Yeni Büyükşehir Modelinin Kent Planlaması ve Kentsel Rant Bağlamlarında Değerlendirmesi: Ankara Örneği. Ömürgönülşen, U., Öktem, M. K. ve Sadioğlu, U. (Edt.), Sürdürülebilir Kent ve Çevre Yönetimi Üzerine Yazılar I. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, Z. ve Özkaynak, M. (2023). Kentsel Yeşil Alanları Sürdürülebilir Kentleşme Üzerinden Okumak: Amasya Kenti Örneği. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 2(3), 270-292.
• Özmehmet, E. (2008), Dünyada ve Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 3(12), 1853-1876.
• Report of the World Commission on Environment and Development (1987), Our Common Future. https://www.are.admin.ch/are/en/home/media/publications/sustainable-development/brundtland-report.html. Erişim Tarihi: 03.05.2025
• Sağır, H. (2020), İnsan-Çevre Dengesinin Değişmesine Yol Açan Ekonomik Etkenler. Sağır, H. (Edt.), Ekolojik Kriz ve Küresel Çevre Politikaları. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Sıfır Atık (2025), https://sifiratik.gov.tr/guncel/s%C4%B1f%C4%B1r-at%C4%B1k-yolculugu. Erişim Tarihi: 07.01.2025
• Sıfır Atık (2025b), https://sifiratik.gov.tr/kutuphane/oduller. Erişim Tarihi: 07.01.2025
• Sıfır Atık (2025c), https://sifiratik.gov.tr/SistemKurulumu. Erişim Tarihi: 08.01.2025
• Sıfır Atık Yönetmeliği (2019), https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf? mevzuatNo=32659&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5. Erişim Tarihi: 07.01.2025
• Şengül, T. (2000), Devlet ve Kent Mekânı. İktisat Dergisi, 404, 45-56.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2023), Türkiye Net Sıfır Emisyon Hedefini 2053’te Gerçekleştirmeyi Öngörüyor. https://www.iletisim.gov.tr/turkce/dis_basinda_ turkiye/detay/turkiye-net-sifir-emisyon-hedefini-2053te-gerceklestirmeyi-ongoruyor. Erişim Tarihi: 13.01.2025
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019), Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu 2019, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2020/03/Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Degerlendirme-Raporu_13_12_2019-WEB.pdf. Erişim Tarihi: 14.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025), Çevresel Göstergeler, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kentsel---kirsal-nufus-orani-i-85670. Erişim Tarihi: 14.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025b), https://csb.gov.tr/misyon-vizyon-i-83459. Erişim Tarihi: 16.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025c), https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012. Erişim Tarihi: 17.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025d), Kentsel Dönüşüm Başkanlığı Kuruldu. https://csb.gov.tr/kentsel-donusum-baskanligi-kuruldu-bakanlik-faaliyetleri-38848. Erişim Tarihi: 19.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025e), Döngüsel Ekonomi Politikaları. https://dongusel.csb.gov.tr/hakkinda-i-105778. Erişim Tarihi: 20.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025f), “Sürdürülebilir Kalkınma Ekseninde Döngüsel Ekonomi ve Sıfır Atık Mavi” Programı. https://www.csb.gov.tr/surdurulebilir-kalkinma-ekseninde-dongusel-ekonomi-ve-sifir-atik-mavi-programi-bakanlik-faaliyetleri-34160. Erişim Tarihi: 24.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (2025), Misyon-Vizyon. https://altyapi.csb.gov.tr/misyon-vizyon-i-30. Erişim Tarihi: 19.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (2025b), Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü, https://altyapi.csb.gov.tr/birimler. Erişim Tarihi: 19.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (2025c), 2025 Yılı Faaliyet Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/altyapi/icerikler/performans-programi-f7-20250210093607.pdf. Erişim Tarihi: 21.01.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (2025d), Haberler. https://altyapi.csb.gov.tr/haberler. Erişim Tarihi: 06.05.2025
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2025), https://www.ktb.gov.tr/TR-133260/misyonumuz-vizyonumuz.html. Erişim Tarihi: 16.01.2025
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2025), Misyonumuz-Vizyonumuz. https://www.tarimorman.gov.tr/Link/1/Misyonumuz-Vizyonumuz. Erişim Tarihi: 16.01.2025
• T.C. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (2025), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2024-53783. Erişim Tarihi: 09.02.2025
• T.C. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (2025b), Nüfus Projeksiyonları, 2023-2100. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2023-2100-53699. Erişim Tarihi: 09.02.2025
• T.C. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (2025c), Dünyamızı Dönüştürmek İçin 17 Amaç, https://sdg.tuik.gov.tr/ . Erişim Tarihi: 10.02.2025
• Tekeli, İ. (2023), Antakya’nın Deprem Sonrası Kent Planlaması için Bir Strateji Önerisi. Eskiz: Şehir ve Bölge Planlama Dergisi, 5(1), 96-105. https://doi.org/10.5281/zenodo.8210544
• Türk Dil Kurumu (2025), Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 10.12.2024
• TRT Haber (2022), Türkiye’de Hedef 2053’te Net Sıfır Emisyon ve Yeşil Kalkınma. https://www.trthaber.com/haber/cevre/turkiyede-hedef-2053te-net-sifir-emisyon-ve-yesil-kalkinma-733235.html. Erişim Tarihi: 17.12.2024
• Türkan, O. ve Tepealtı, F. (2024), Kent Nüfusu Tespitinde Belediye Kanunu Sorunu: Kastamonu İli Örneği. Kent Akademisi, 17(6), 2115-2141. https://doi.org/10.35674/kent.1499416
• Türkiye Belediyeler Birliği (2017), Sürdürülebilir Ekolojik Kentsel Gelişim Yaklaşımı Belediyeler için Rehber. Ankara: Başak Matbaa.
• United Nations Development Programme (2025), https://www.undp.org/sustainable-development-goals. 14.12.2024
• Verdeil, E. (2014), Sustainable Organization?. Key Concepts in Urban Studies. New York: SAGE Publications
• Yıldız, S. G. M. (2020), Sürdürülebilirlik Boyutunda Çevresel Kirlilik Sorunsalı. Sağır, H. (Edt.), Ekolojik Kriz ve Küresel Çevre Politikaları. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Yıldız, T. (2023), Brics-T Ülkelerinde Sürdürülebilir Kalkınmanın Sosyal, Ekonomik ve Çevresel Boyutu. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Hatay.
• Yılmaz, O. K. ve Bozdoğan, R. (2018), Türkiye’de Belediyelerin Mevcut Kentsel Dönüşüm Uygulamalarına Yönelik Tutumları: İstanbul İlçe Belediyeleri Üzerine Bir Araştırma. İdealkent, 9(24), 430-455. https://doi.org/10.31198/idealkent.433828