Kur’ân-I Kerîm Hafızlığının Desteklenmesi ve Geliştirilmesi Alanında Eğitim Teknolojileri Kullanımı Merkezli Bir Öneri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 739 - 765, 25.12.2021

Süleyman Kablan

Öz

Asr-ı saâdet’ten günümüze kadar yürütülen din eğitimi hizmetleri içinde, hafızlık eğitimine ayrı bir önem atfedilmektedir. Bu eğitimden istenilen verimin elde edilebilmesi amacıyla yapılan çalışmalara önemli bir katkı da hafızlık sürecinin daha verimli, yaygın, bazı sorunlarının giderilmesine yardımcı olabilecek eğitimdeki başarısıyla ön plana çıkmış eğitim teknolojilerinin hafızlık sürecine dahil edilmesiyle olacaktır. Bu amaçla yaptığımız araştırmada, hafızlık eğitiminde izlenmekte olan yöntem ve programlar incelenmiş, hafızlık yönteminin aksayan bazı yönleri belirtilmeye çalışılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm öğretiminde teknolojik imkânların kullanılması, aktif duyu organlarının etkinliğini artırmakta dolayısıyla öğrenimi kolaylaştırmakta, hızlandırmakta, öğrencileri isteklendirmekte, eğitim hedeflerinin üst düzeyde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Bu nedenle araştırma, hafızlık sürecinde yaygın kullanılabilecek teknolojik bir cihazı saptamayı amaçlamış, bu cihazın barındırması gereken özelliklerle etkin bir şekilde kullanımının sağlayacağı olumlu etkileri açıklamıştır. Hafızlık öğrencilerinin hazırlık, ezber ve sonraki aşamaları kapsayan eğitim süreçlerinde karşılaştıkları bazı sorunlara çözüm olması gayesiyle onlara eşlik edecek, hafızlık ihtiyaçlarına göre hazırlanmış bir hafızlık cihazının gerekli olduğu görülmüştür. Ancak bu cihazın hazırlanma hedefi, fonksiyonları ve içeriğinin hafızlık öğrencilerine özel nitelik ve nicelikte olması gerektiği de tespit edilmiştir. Makale, hazırlanması tavsiye edilen hafızlık cihazı ile Kur’an eğitim teknolojileri alanına yeni bir materyal sunmaktadır. Makalenin Kur’an öğretim materyali geliştirme ve bu alanda çalışan araştırmacılara kuramsal bir zemin hazırlayacağı da düşünülmektedir. Teknolojinin öğretime yönelik katkıları ve öğrenci motivasyonu üzerindeki etkileri hala bir tartışma konusudur. Kur’an’ı Kerim öğretiminde teknolojik imkânların kullanılması, aktif duyu organlarının etkinliğini artırmakta dolayısı ile öğrenimi kolaylaştırmakta, hızlandırmakta, öğrencileri isteklendirmekte, eğitim hedeflerinin üst düzeyde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Bu nedenle araştırma, hafızlık sürecinde yaygın kullanılabilecek teknolojik bir cihazı saptamayı amaçlamış, bu cihazın barındırması gereken özelliklerle etkin bir şekilde kullanımının sağlayacağı olumlu etkileri açıklamıştır. Makale, hazırlanması tavsiye edilen hafızlık cihazı ile Kur’an eğitim teknolojileri alanına yeni bir materyal sunmaktadır. Ayrıca Kur’an öğretim materyali geliştirme ve bu alanda çalışan araştırmacılara kuramsal bir zemin hazırlayacağı da düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur’anı Kerim, Hafızlık Eğitim Programı, Hafızlık Eğitimi, Eğitim Teknolojileri, Hafızlık Cihazı., Kur’anı Kerim, Hafızlık Eğitim Programı, Hafızlık Eğitimi, Eğitim Teknolojileri, Hafızlık Cihazı.

A RECOMMENDATION CENTERED ON THE USE OF EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN THE FIELD OF SUPPORT AND DEVELOPMENT OF THE MEMORYING OF THE QURAN

Öz

Among the religious education services carried out from the century of bliss to the present, a special importance is attached to the education of hafiz. An important contribution to the studies carried out in order to obtain the desired efficiency from this training will be by including the educational technologies that are more efficient, widespread and that will help to eliminate some of the problems of the hafiz process, which have come to the fore with their success in education. For this purpose, in the research we have done, the methods and programs followed in hafiz education have been examined, and some of the failing aspects of the hafiz method have been tried to be pointed out. The use of technological opportunities in the teaching of the Qur'an increases the effectiveness of the active sense organs, thus facilitating and accelerating learning, encouraging students, and ensuring the realization of educational goals at a high level. For this reason, the research aimed to identify a technological device that can be used widely in the memory process and explained the positive effects of using this device effectively with the features it should have. It has been seen that a memory device prepared according to the needs of memorization is necessary to accompany the students in order to solve some of the problems they encounter during the education process including preparation, memorization and the next stages. However, it has also been determined that the purpose of preparation, functions and content of this device should be of special quality and quantity for memory students. The article presents a new material in the field of Quran education technologies with the recommended memory device. In addition, it is thought that the Qur'an will provide a theoretical basis for the development of teaching materials and researchers working in this field.

Anahtar Kelimeler

The Holy Quran, Hafiz Education Program, Non-formal Hafiz Education, Education Technologies, Hafiz Device

Kaynakça

• Algur, Hüseyin. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumlarının Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Arslan, Berrin. “Bilgisayar Destekli Eğitime Tabi Tutulan Ortaöğretim Öğrencileriyle Bu Süreçte Eğitici Olarak Rol Alan Öğretmenlerin BDE’e İlişkin Görüşleri”, The Turkish Online Journal of Educational Technology 4/10, (Ekim 2003), 67-75.
• Akser Yayınları, “Kuran Okuyan Kalem”, Erişim, 01.06.2019. http://www.akseryayinlari.com/
• Arslan, Mustafa - Adem, Ergin. “Yabancılara Türkçe Öğretiminde Görsel Ve İşitsel Araçların Etkin Kullanımı”, Dil Dergisi 147, (Ocak-Şubat-Mart 2010), 63-86.
• Ay, Mehmet Emin. Problemleri ve Beklentileri ile Türkiye’de Kur’ân Kursları. İstanbul: Düşünce Kitabevi Yayınları. 2.Basım, 2005.
• Ay, Mehmet Emin. “Çocuklarımıza Kur’an’ı Nasıl Sevdirelim ve Öğretelim?”, Din ve Hayat Dergisi 31 (2017), 78-100.
• Aydın, Mehmet Şevki. “Kuran Kursunda Hafızlık Eğitimi”, Diyanet Dergisi 206, (Şubat 2008), 22-25.
• Bayraktar, M. Faruk. Hafızlık Eğitiminin Gelenksel Yöntemleri ve Kur'an Kursları. X. Kur'an Sempozyumu (Kur'an ve Eğitim), Ankara:Fecr Yayınları, 2008. s.117-138.
• Bayraktar, M. Faruk. Eğitim Kurumu Olarak Kur'an Kursları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Yıldızlar Matbaası, 1992.
• Benli, Abdullah. “İlahiyat Fakültelerinde Yürütülen Kur’an Okuma ve Tecvid Dersleri İçin Bir Program Önerisi”. Bilimname Dergisi 28, (2015), 125-165.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Dimeşk.: Dâru İbn’ül- Kesîr, 1423/2002.
• Bozkurt, Nebi, “Hâfız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15/74-78. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Çetin, Abdurrahman. Kurân Okuma Esasları, İstanbul: Emin Yayınları 2019.
• Çetin, Abdurrahman. “Tilâvet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/155-157. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çimen, Abdullah Emin. “Hafızlık Müessesesi, Ülkemizdeki Hafızlık Çalışmalarıyla İlgili Bazı Değerlendirmeler ve Hafızlığın Sağlamlaştırılmasında Bir Metot Denemesi”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 18 (2007).
• DİBHEP, Diyanet İşleri Başkanlığı Hafızlık Eğitim Programı.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, “Hafızlık Programları”, (Erişim: 05 Ekim 2021) http://hafiz.meb.gov.tr/hafizlik_programlari/
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, Madde 7/b, (Erişim: 28 Ekim 2021) http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.633&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch
• Diyanet İşleri Başkanlığı, “Diyanet İşleri Başkanlığı Hafızlık Eğitim Programı”, (Erişim: 28 Ekim 2021) https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Hafızlık%20Eğitimi%20Programı%20-%202010.pdf Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), “Mushaf Programı”, (Erişim, 09.10.2021) http://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf
• Fırat, Yavuz., “Kur’an Eğitimi ve Hafızlık Eğitimi Üzerine Bazı Düşünceler”. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/23 (2007), 548-568.
• Gün, Ayşegül vd., “Bir İlmi Geleneğin Merkezi: Büyükağa Kur’an Kursu -Hafızlık Eğitimi, Niteliği, Sorunları ve Beklentileri”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi17/34, 2018/2, 211-240.
• Güneş, Adem. Türkiye’de Yeni Bir Model Olarak Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık -Bir Durum Analizi-, İstanbul: Dem Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Görener, İbrahim. (2019). Kur'an Ezberinin Anatomisi: Bir Süreç Değerlendirmesi, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. (Ed. C. Osmanoğlu & Ö. Özbek) Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Gözütok, Şakir. “Resulullah (s.a.s.) Döneminde İlköğretim Kurumları ve İşlevleri,” Dini Araştırmalar 1/2 (1998), 171-175.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân-ı Kerîm Tarihi. çev. Salih Tuğ, İstanbul: İfav Yayınları, 1993.
• Kablan, Süleyman. "Kur’an-ı Kerim Öğretiminde Teknolojik İmkânlar ve Kullanımı / Technological Facilities for Teaching the Quran and Their Usage / الإمكانيات التكنولوجية واستخدامها لتدريس القرآن الكريم" İlahiyat Akademi / 10. (Aralık 2019), 65-86.
• Kablan, Süleyman. “Koronavirüs (Covid-19) Pandemi Sürecinde Çevrimiçi Yapılan Kuran-ı Kerim Dersi Sınav Değerlendirmesi: İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlitam Sınavları Örneği”, Atlas International Congress on Social Sciences 7/1, (2020), 788-789.
• Kablan, Süleyman. “Türkiye’de Uygulanan Hafızlık Yönteminin Pandemi Dönemi Sorunları ve Çözüm Yolları”, 1st International Hazar Scientific Research Conference1/1, (2020), 687-688.
• Karaosman, Muhammet. "İlahî Kelamın Muhafazasına Farklı Bir Yaklaşım Konu ve Anlam Merkezli Hafızlık Önerisi". Akademik-Us 1 / 1 (Haziran 2017), 39-48 .
• Kazıcı, Ziya. Anahatlarıyla İslam Eğitim Tarihi, İstanbul: İfav Yayınları, 2012.
• Kazıcı, Ziya. Osmanlı’da Eğitim Öğretim, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2014.
• Koç, Mehmet Akif. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi,Harf Eğitiminde Arap-Türk Ağzı İkilemi Üzerine, Tarihten Günümüze Kıraat İlmi, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015), 585/597.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Ali Özek vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1982.
• Kur’an Okuma Teknikleri Dersi Öğretim Programı Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2014.
• Osmanoğlu, Cemil vd. “Hafızlık Öğrencilerinin Çalışma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 46 (2019/2), 175-232. Paçacı, Mehmet. Kur’an’a Giriş, İstanbul: İsam Yayınları, 2008.
• Şafak, Pınar (ed.), Görenler İçin Braille (Kabartma) Yazı Rehberi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları 2017.
• Tetik, Necati. Başlangıçtan IX. Hicri Asra Kadar Kıraat İlminin Talimi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Tirmîzi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-Tirmizî, Sünen-i Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Muhammed Fuad Abdulbaki, İbrahim Atve, Mısır: Matbaatu Mustafa el-Babî el-Halebî, 1975.
• Turan, Emine Zehra – Mustafa, Işık. “Kur’an’ı Ezberlemeyi Deveyi Kösteklemeye Benzeten Hadis’in Eğitim Öğretim Açısından Değerlendirilmesi”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAAD) 6/3 (2019), 499-516.