Stoacı Alegori: Herakles ve İşleri

Yıl 2020, Sayı: 2, 57 - 74, 15.10.2020

Melike Molacı

Öz

Bir metnin alegoriler, semboller ya da mecazlar aracılığıyla söylediğini gizlemesi ya da söylediğinden başkasını söylemek istemesi, hakikatin doğrudan anlaşılamayacağını ya da aktarılamayacağını gösterir. Hermenuetik tarihinde alegorik yorumun üstünlüğünü vurgulayan ve onu düzanlama mahkûm etmeyen pek çok örneğe rastlanır. Alegorileri bir araç, alegorik yorumu da bir yöntem olarak benimseyen bu örneklerin en önemlilerinden biri de hiç kuşkusuz bu çalışmanın konusunu oluşturan Stoacılardır. Alegorilere olan yaklaşımları ve alegorik yorumu bir yöntem olarak kullanmalarıyla hermenuetik tarihinde önemli bir yer işgal eden Stoacılar, kadim metinlerde kullanılan alegorilerin söylediklerinden ötesini imlediklerini ve şairle filozofun aslında birbirinden çok da farklı olmadıklarını düşünürler. Mitoslara dair yorumlarıyla hem felsefi kuramlarını temellendirmeyi hem de bu kuramlar aracılığıyla geleneğe yönelik eleştirileri ortadan kaldırmayı amaçlayan Stoacılar, geleneksel imgeleri de belirli bakımlardan dönüştürürler. Alegorilerin felsefi bir araç olarak nasıl kullanıldığı, temellendirmelerde onlardan ne ölçüde yararlanıldığı, alegorik yorum ile neyin amaçlandığı ve geleneksel imgelerin nasıl dönüştürülebileceği, Stoacıların alegorik yoruma ilişkin yaklaşımlarında dikkate aldıkları hususlardır. Alegorik yorumun pek çok probleme cevap veren özgün bir yöntem olduğu öncülünden hareket eden bu yazıda, Stoacıların alegorik yorum etkinlikleri, geleneksel bir imgenin dönüşümü aracılığıyla tartışılmakta ve alegorinin üçlü işlevi temellendirilmeye çalışılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda mitosların, tragedyaların ve komedyaların eşsiz kahramanı Herakles’e dair Stoacı alegorik yorum örnekleri, alegorinin işlevi, anlamı ve kapsamıyla ilgisinde ele alınmaktadır. Bu iddia, izlek ve amaç doğrultusunda çalışmada ilkin Stoacılık öncesi mitoslarda, tragedyalarda ve felsefi metinlerde Herakles’in nasıl alımlandığı incelenmekte, ardından Stoacıların semboller ve metaforları kullanarak Herakles’in çoklu kişiliklerini felsefi açından nasıl yorumladıkları ve bu imgeyi nasıl dönüştürdükleri tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Stoacılık, Hermeneutik, Mitos, Alegori, Herakles

Stoic Allegory: Heracles and His Labours

Öz

The fact that a text conceals what it says through allegories, symbols or metaphors, or it wants to say something else than it already does indicates that the truth cannot be understood or conveyed directly. There are many examples in the history of hermeneutics, which emphasize the superiority of allegorical exegesis and do not condemn it to literal. Stoics are undoubtedly one of the most important of these examples since they adopt allegories as a tool and allegorical exegesis as a method. Stoics, who have an important position in the history of hermeneutics with their approach to allegories and their usage of allegorical exegesis as a method, think that allegories used in ancient texts are beyond what they say and the poet and philosopher are not very different from each other. Stoics, who aim to both justify their philosophical theories with their comments on myths and eliminate criticism on tradition through these theories, also transform traditional images. How the allegories are used as a philosophical tool, to what extent they are used, what is aimed with allegorical interpretation, and how traditional images can be transformed are the issues that Stoics take into consideration. Based on the premise that allegorical exegesis is a unique method that responds to many problems, this article discusses the allegorical exegesis of Stoics through the transformation of a traditional image and tries to justify the threefold function of allegory. For this purpose, examples of Stoic allegorical exegesis of Heracles, the unique hero of myths, tragedies and comedies, are dealt with in relation to the function, meaning and scope of allegory. This study first examines how Heracles was interpreted in pre-Stoic myths, tragedies and philosophical texts, and then discusses how Stoics interpreted Heracles' multiple personality philosophically through symbols and metaphors and how they transformed this image.

Anahtar Kelimeler

Stoicism, Hermeneutics, Mythos, Allegory, Heracles

Kaynakça

• Alexander of Aphrodisias (1983). On Fate (R.W. Sharples, Trans. & Comm.), London: Duckworth.
• Anagnostou-Laoutides, E. (2020). The Tides of Virtue and Vice: Augustine’s Response to Stoic Herakles (L. Allan, E. Anagnostou-Laoutides & E. Stafford, Eds.), Herakles Inside and Outside the Church içinde (ss. 45-69) Leiden: Brill.
• Apuleius (2017). Florida (C. P. Jones, Trans. & Ed.), Apologia. Florida. De Deo Socratis içinde (ss. 242-339). Cambridge: Harvard University Press.
• Arnim, H. V. (1964). Stoicorum Veterum Fragmenta Vol. I-IV. Stuttgart: Teubner.
• Betegh, G. (2004). The Derveni Papyrus: Cosmology, Theology and Interpretation. New York: Cambridge University Press.
• Betegh, G. (2007). The Derveni Papyrus and Early Stoicism, Rhizai. A Journal for Ancient Philosophy and Science, Vol. IV, 133-152.
• Betegh, G. (2014). Pythagoreans and the Derveni Papyrus (F. Scheffield & J. Warren, Ed.), The Routledge Companion to Ancient Philosophy içinde (ss. 79-93). London: Routledge.
• Bonnefoy, Y. (2000). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü. (L. Yılmaz, Ed.), Ankara: Dost Kitabevi.
• Burkert, W. (1997). Star Wars or One Stable World? (A. Laks & G. W. Most, Ed.). Studies On the Derveni Papyrus içinde (ss. 167-74). Oxford: Clarendon Press.
• Boys-Stones, G. R. (2003). The Stoics’ Two Types of Allegory (G. R. Boys-Stones, Ed.), Metaphor, Allegory, and the Classical Tradition: Ancient Thought and Modern Revisions içinde (ss.189-216). Oxford: Oxford University Press.
• Brisson, L. (2004). How Philosophers Saved Myths. Chicago: The University of Chicago Press.
• Cicero, M. T. (1913). On Duties (W. Miller, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Cicero, M. T. (1927). Tusculan Disputations (J. E. King, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Cicero, M. T. (2012). Tanrıların Doğası (Ç. Menzilcioğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Cicero, M. T. (2014). Yükümlülükler Üzerine (C. C. Çevik, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cornutus, L. A. (2018). Greek Theology, Fragments, and Testimonia (G. Boys-Stones, Trans. & Ed.). Atlanta: SBL Press.
• Diodorus, S. (1933). Library of History, Volume I: Books 1-2.34 (C. H. Oldfather, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Dio Chrysostom (1932). Discourses 1-11. (J. W. Cohoon, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Diodorus, S. (1935). Library of History, Volume II: Books 2.35-4.58 (C. H. Oldfather, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Euripides (2018). Herakles (T. Y. Öğüt, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Evelyn-White, H. G. (1914). Hesiod: The Homeric Hymns, and Homerica, Cambridge: Harvard University Press.
• Epictetus (1928). Discourses Books 3-4- Fragments the Encheiridion (W.A. Oldfather, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Epictetus (1998). Discourses Books 1-2 (W.A. Oldfather, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Epiktetos (2019). Enkheiridion (C. C. Çevik, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Galinsky, K. (1972). The Herakles Theme: The Adaptations of the Hero in Literature from Homer to the Twentieth Century, Totowa, N.J: Rowman and Littlefield.
• Gellius, A. (1927). The Attic Nights of Aulus Gellius (J. C. Rolfe, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Giannantoni, G. (1990). Socratis et Socraticorum Reliquiae. Collegit, disposuit, apparatibus notisque instruxit G.G. (Collana Elenchos, XVIII). Napoli: Bibliopolis.
• Graves, R. (2010). Yunan Mitleri (U. Akpur, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Hesiod (1914). Theogony (H. G. Evelyn-White, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Hesiod (2007). The Shield. Catalogue of Women. Other Fragments (G. W. Most. Trans. & Ed.). Cambridge: Harvard University Press.
• Heraclitus (2005). Heraclitus, Homeric Problems (D. A. Russell & D. Konstan, Trans. & Ed.). Atlanta: SBL Press.
• Herodotos (2011). Tarih (M. Ökmen, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Homer (1920). Homeri Opera in Five Volumes (D. B. Monro &T. W. Allen, Ed.). Oxford: Oxford University Press.
• Homeros (2006). Odysseia (A. Erhat & A. Kadir, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Homeros (2007). İlyada (A. Erhat & A. Kadir, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Isocrates (1928). To Philip (G. Norlin, Trans.), To Demonicus. To Nicocles. Nicocles or the Cyprians. Panegyricus. To Philip. Archidamus içinde (ss. 244-339) Cambridge: Harvard University Press.
• Italicus. S. (1934a), Punica, Volume I: Books 1-8 (J. D. Duff, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Italicus. S. (1934b), Punica, Volume I: Books 9-17 (J. D. Duff, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Laertios, D. (2015). Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri (C. Şentuna, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Laertius, D. (1931). Lives of Eminent Philosophers Books 6-10 (R.D. Hicks, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Long, A.A. & Sedley, N.D. (1987). The Hellenistic Philosophers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Lucan (1928). The Civil War (Pharsalia), (J. D. Duff, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Lucian (1967). Cyniscus (M. D. MacLeod, Trans.). Soloecista. Lucius or The Ass. Amores. Halcyon. Demosthenes. Podagra. Ocypus. Cyniscus. Philopatris. Charidemus. Nero içinde (ss. 379-412). Cambridge: Harvard University Press.
• Luck, G. (2011). Köpeklerin Bilgeliği Antikçağ Kiniklerinden Metinler (O. Özügül. Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Kahn, C. H. (1997). Was Euthyphro the Author of the Derveni Papyrus? (A. Laks & G. W. Most, Ed.), Studies On the Derveni Papyrus içinde (ss. 55-64). Oxford: Clarendon Press.
• Kennedy, P. (2011). Christianity: An Introduction, London and New York: I. B. Tauris.
• Konstan, D. (2005). Introduction. (D. A. Russell & D. Konstan, Trans. & Eds.), Heraclitus, Homeric Problems içinde (ss. xi-xxx). Atlanta: SBL Press.
• Ksenophon (1997). Sokrates’ten Anılar (C. Şentuna. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Laks, A & Most, G. W. (1997). Introduction (A. Laks & G. W. Most, Ed.), Studies On the Derveni Papyrus içinde (ss. 1-6). Oxford: Clarendon Press.
• Martindale, C. (1981). Lucan's Hercules: Padding or paradigm? A note on de bello civili 4. Sjmbolae Osloenses Vol. LV, pp. 71-80.
• Morgan, K. (2004). Myth and Philosophy From The Pre-Socratics to Plato. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nagy, G. (2013). The Ancient Greek Hero in 24 Hours. Cambridge: Harvard University Press.
• Most, G. W. (1989). Cornutus and Stoic Allegoresis: A Preliminary Report. W. Haase (Ed.), Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt 36.3 içinde, 2014-2066.
• Plutarch (1936). The E at Delphi (F. C. Babbitt, Trans.), Moralia, Volume V: Isis and Osiris. The E at Delphi. The Oracles at Delphi No Longer Given in Verse. The Obsolescence of Oracles içinde (ss. 194-255). Cambridge: Harvard University Press.
• Plutarch (1976). Moralia Volume XIII: Part 2 (H. Cherniss, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L. A. (1935). Moral Essays Vol III (J. W. Basore, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L. A. (1971). Natural Questions Books I-III (T. H. Corcoran, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L. A. (1992). Ahlaki Mektuplar (T. Uzel, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Seneca, L. A. (2002). Hercules (J. G. Fitch, Trans. & Ed.), Tragedies, Volume I: Hercules. Trojan Women. Phoenician Women. Medea. Phaedra. Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L. A. (2007). Tanrısal Öngörü (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Seneca, L. A. (2017). Bilgenin Sarsılmazlığı Üzerine (C. C. Çevik, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Porphyry, & MacPhail, J. A. (2011). Porphyry's Homeric Questions on The Iliad: Text, Translation, Commentary. New York: De Gruyter.
• Sider, D. (1997). Heraclitus in the Derveni Papyrus (A. Laks & G. W. Most, Ed.), Studies On the Derveni Papyrus içinde (ss. 129-48). Oxford: Clarendon Press.
• Tsantsanoglou, K. & Parrásoglou, G. M. (1988). Heraclitus in the Derveni Papyrus (A. Branacci, Ed.), Aristoxenica, Menandrea, Fragmenta Philosophica içinde (ss. 125-33). Florence: Olschki.
• Sijl, C. V. (2010). Stoic Philosophy and the Exegesis of Myth (Quaestiones Infinitae, 61). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Utrecht University, Netherlands.
• Stafford, E. (2012). Herakles. Abingdon: Routledge.
• Strabo. (1917). The Geography of Strabo I (H. L. Jones, Trans.). London: William Heinemann Ltd.
• Xenophon. (2013). Memorabilia. Oeconomicus. Symposium. Apology. (E. C. Marchant & O. J. Todd., Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• Yıldırım, F. B. (2018). Yorum Tarihinden Öğretici Bir Hata: Kitabı Mukaddes Yorumculuğunda “Tanrı’nın İsmi” Meselesi, Monograf, 2018/10, 166-199.