Etkin Diğerkâmlık Düşüncesi ve Pratiğini Spinoza ile Birlikte Düşünmek

Yıl 2023, Sayı: 2, 170 - 184, 19.10.2023

Gaye Çankaya

Öz

Çağdaş düşünür Peter Singer’ın toplumsal eşitliğin tesisi için ortaya koyduğu etkin diğerkâmlık anlayışı kaynakların eşit paylaşımı yoluyla insanlar arası bir ortaklık ruhunun güçlendirilmesini ve bu ortaklık ruhunun demokratik bir politik vizyonun temeli olmasını hedefler. Singer’ın etkin diğerkâmlık teori ve pratiğinde açıkça Spinozacı bir köken olduğu ifade edilmese de, aralarında yüzyıllar olan bu iki düşünürün insanlar arası ilişkileri saf bir güç çatışması ve güçlü olanın hayatta kalması anlayışına indirgemeye dair bir direnç ve bu direncin belirlediği bir birlikte yetkinleşme fikri çevresinde buluştukları düşünülebilir. Biz bu yazıda Peter Singer’ın etkin diğerkâmlık anlayışına uygun bir yaşam stratejisi geliştiren insanların, aynı zamanda, Spinozacı anlamda duyguların hesabını iyi yapabilen, kendi gerçekliğine dair doğru fikirleri üretirken insanın evrimsel sürecini de hesaba katan ve toplumsal yetkinleşmenin bireysel yetkinleşmenin mutlak koşulu olduğunu görebilen kişiler olarak görülebileceği fikrini temellendireceğiz. Bu bağlamda Spinza’nın yüce gönüllülük ve sağlamlık kavramlarına paralel olarak Singer’ın insanlar arası ilişkilerde dayanışmacı potansiyelleri ön plana çıkaran analizlerine odaklanacağız.

Anahtar Kelimeler

Bireysel yetkinleşme, toplumsal yetkinleşme, diğerkâmlık, Spinoza, Peter Singer

Kaynakça

• Çankaya Eksen, G. (2017). Spinoza et Sartre. De la politique des singularités à l’éthique de générosité. Paris: Classiques Garnier.
• Çankaya Eksen, G. (2022). “Çemberi Genişletmek: Peter Singer’da Evrim, Politika ve Etik Üzerine”, Doğa ve Evrim içinde (Ed. Ozan Erözden-Cemal Bâli Akal). İstanbul: Zoe Yayınları.
• Kropotkin, P.A. (2021). Karşılıklı Yardımlaşma (S. Altıparmak, Çev.). İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Moreau, P.-F. (1994). Spinoza, L’expérience et éternité. Paris: Presses Universitaires de France.
• Sévérac, P. (2011). Spinoza. Union et désunion. Paris: Librairie Philosophique J.VRIN.
• Singer, P. (1999). A Darwinian Left. Politics, Evolution and Cooperation. New Haven and London: Yale University Press.
• Singer, P. (2011). The Expanding Circle. Ethics, Evolution and Moral Progress. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
• Singer, P. (2015). The Most Good You Can Do: How Effective Altruism is Changing Ideas About Living Ethically. New Haven and London: Yale University Press.
• Spinoza, B. (2011). Ethica (Ç. Dürüşken, Latinceden Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Spinoza, B. (1988). Éthique (B. Pautrat, Çev.). Paris: Editions du Seuil.
• Spinoza, B. (2016). Politik İnceleme (M. Erşen, Çev.), Ankara: Dost Yayınları.
• Spinoza, B. (2008). Teolojik-politik İnceleme, (C.B. Akal- R. Ergün, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Spinoza, B. (2005). Traité politique, Œuvres V (C. Ramond, Çev., Éd. P.-F. Moreau). Paris: Presses Universitaires de France.