ANCIENT GREEK POLITICAL THOUGHT

Yıl 2025, Sayı: 2, 383 - 394, 22.10.2025

Serdar Sakınmaz

Öz

Ancient Greek political thought is not merely the political starting point of Western political philosophy; it is a political legacy that still shapes debates today through its concepts. The permanence of this legacy lies in the fact that it cannot be defined solely by politicality or by concepts pertaining to the political. Growing first out of clans and then through experience within the order of the Polis, political thought bore within itself cosmological, ethical, ontological, epistemological, legal, economic, and technical problems, and was embodied as a mechanism that made these accompany its own problems. Although the general focus of this article is Athens, it is a fact that Athens served as an exemplar not only for Greek culture but also for political thought. Gaining momentum with Solon and Cleisthenes and reaching its peak with Pericles, Athenian democracy developed civic consciousness through habitat and principles such as assemblies, class distinctions and equality of speech and rights, and conferred validity upon them on moral and legal grounds. With Plato and Aristotle, political thought reached its peak—belonging in to the demos, while in another entering the circulation of reason and lineage. That these class divisions did not turn into civil war owes much to the constant contribution, within political thought of measure, balance, and checking mechanisms; of functions such as principle, lot, and election; of the distribution of different powers across different assemblies; and most importantly, of the reinforcement of the economy by a moral perspective.
This article, by tracing not institutions but the practices that made them possible and the idea of “measure,” analyzes the political logic of Ancient Greece and the primitive image of state reason. It aims to explain both the constitutive effect and the exclusionary elements of the Ancient Greek political experience, as well as its ideals that have now surpassed the boundary of the political. Thus, the ancient lesson’s call to our age will become visible: to reunite measure with purpose.

Anahtar Kelimeler

measurement , polis , nomos , oikonomos , arkhe , polites

Antik Yunan'da Siyasal Düşünce

Öz

Antik Yunan siyasal düşüncesi, Batı siyaset felsefesinin yalnızca siyasal bir başlangıç noktasını değil, bugün hâlâ kavramlarıyla tartışmaları belirleyen politik bir mirastır. Bu mirasın kalıcılığı onun yalnızca siyasallıkla veya siyasala dair kavramlarla tarif edilememesinde saklıdır. Önce klanlar sonraysa Polis düzeni içindeki deneyimle büyüyen siyasal düşünce, kozmoloji, etik, ontoloji, epistemoloji, hukuk, ekonomi ve teknik sorunları bünyesinde taşıyıp sorunlarına bunları da yoldaş eden bir mekanizmayla cisimleşmiştir. Bu makalenin genel odağı Atina olsa da Atina’nın Yunan kültürüne olduğu kadar siyasal düşüncesine de örnek olduğu bir gerçektir. Solon ve Kleisthenes ile ivme kazanıp Perikles ile zirveye ulaşan Atina demokrasisi, meclisleri, sınıfsal ayrımları, söz ve hak eşitliği gibi ortam ve ilkelerle yurttaşlık bilincini geliştirmiş, bunlara ahlaki ve yasal zeminler üzerinden geçerlilik kazandırmıştır. Platon ve Aristoteles ile doruğa ulaşan siyasal düşünce bir yanıyla demosa aitken bir yanıyla da aklın ve soyun dolaşımına girmiştir. Bu sınıfsal ayrılıkların bir iç savaşa dönüşmemesi ise siyasal düşüncenin her daim ölçü, denge ve fren mekanizmalarının; ilke, kura, seçim gibi işlevlerin ve farklı meclislerde farklı yetkilerin dağıtılmasının, en önemlisi de ekonominin ahlaki bir bakışla pekiştirilmesinin önemli katkıları vardır.
Bu makale, kurumları değil, onları olanaklı kılan pratikleri ve “ölçü” fikrinin izini sürerek Antik Yunan’ın siyasal mantığını ve devlet aklının ilkel görüntüsünü çözümler. Antik Yunan siyasal deneyiminin kurucu etkisine ilave olarak dışlayıcı unsurlarını ve artık siyasallığın sınırını aşmış ideallerini açıklamayı amaçlar. Böylece antik dersin çağımıza çağrısı görünür hale gelecektir: ölçüyü amaçla yeniden birleştirmek.

Anahtar Kelimeler

ölçü , polis , nomos , oikonomos , arkhe , polites

Kaynakça

• Aristotle. (1891). The Athenian Constitution (çev. F. G. Kenyon). London: Seeley.
• Aristotle. (1995). Politics (E. Barker, Trans.; R. F. Stalley, Rev.). Oxford University Press.
• Aristoteles. (1995). Retorik (çev. Mehmet H. DOĞAN). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Euben, J. P. (1986). The tragedy of political theory: The road not taken. Princeton University Press.
• Gökdağ, K. (2022). Siyasalın Dışından Siyasalın Kıyısına: İdiotes ve Mülteci. K. Editör: Gökdağ, S. Karadeniz, & N. Çiçek içinde, Göç, Aidiyet ve Siyaset (s. 11-22). İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Finley, M. I. (1973). The ancient economy (Updated ed.). University of California Press.
• Foucault, M. (2005). The hermeneutics of the subject: Lectures at the Collège de France, 1981–1982 (G. Burchell, Trans.). Palgrave.
• Hansen, M. H. (1991). The Athenian democracy in the age of Demosthenes. Blackwell.
• Homeros (2016), İlyada. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Meikle, S. (1995). Aristotle’s economic thought. Oxford University Press.
• Ostwald, M. (1969). Nomos and the beginnings of the Athenian democracy. Oxford University Press.
• Plato. (2000). Laws (T. J. Saunders, Trans.). Penguin.
• Plato. (1997). Complete Works (J. M. Cooper, Ed.). Hackett.
• Platon. (1998). Yasalar. Kabalcı Yayınları.
• Platon. (2019). Devlet. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Plutarkhos. (1945). Hayatlar / Perikles- Fabius Maximus. MEB.
• Vernant, J.-P. (1982). The origins of Greek thought (J. Lloyd, Trans.). Cornell University Press.