An Empirical Analysis of the Relationship Between Macroeconomic Indicators and the BIST Energy Index

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 45, 984 - 997, 29.12.2023

Mustafa Ünlü

Öz

Macroeconomic factors have a significant impact on financial markets. In spite of this, these macroeconomic variables can be classified as macroeconomic factors both on a global and a national level. It is believed that global macroeconomic factors are more effective in the energy sector since it is a sector that affects the entire world. This study examines the industrial production index, brent oil prices, credit default swaps, deposit interest rates, and TL/USD currency rate based on changes that occurred in Turkey in 2018 and the pandemic process that followed. In order to analyze the data, the autoregressive distributed lag model is considered to have an influence on the energy index, which is composed of energy companies listed on Borsa Istanbul. Based on the findings TL/USD currency rate had a positive impact on the index value, while credit default swaps had a negative impact, while deposit interest rates, brent oil prices and industrial production index did not have a significant impact.

Anahtar Kelimeler

BIST Electricity Index, ARDL, Macroeconomic Variables

Makroekonomik Göstergeler ve BİST Enerji Endeksi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Ampirik Bir Analiz

Öz

Finansal piyasalar üzerinde makroekonomik faktörlerin etkili olduğu bilinmektedir. Ancak, bu makroekonomik değişkenler kendi içerisinde küresel ve ulusal makroekonomik faktörler olarak sınıflandırılabilir. Enerji sektörü, tüm dünyayı etkileyen bir sektör olması nedeniyle küresel makroekonomik faktörlerin daha etkili olduğu düşünülebilir. Bu çalışma kapsamında 2018 yılında Türkiye’de gerçekleşen sistem değişikliği ve ardından yaşanan pandemi süreci dikkate alınarak, Borsa İstanbul’da işlem gören enerji şirketlerinin yer aldığı enerji endeksi üzerinde etkisi olduğu düşünülen sanayi üretim endeksi, brent petrol fiyatları, kredi temerrüt takasları, mevduat faizi oranları ve TL/Dolar kuru verileri otoregresif dağıtılmış gecikme modeli yardımıyla incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre TL/Dolar kurunun endeks değeri üzerinde pozitif, kredi temerrüt takasının ise negatif etkisinin olduğu; mevduat faizi oranları, brent petrol fiyatları ve üretim endeksi değerinin anlamlı bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

BİST Enerji Endeksi, ARDL, Makroekonomik Değişkenler

Kaynakça

• Abdioğlu, Z. ve Değirmenci, N. (2014). Petrol Fiyatları-Hisse Senedi Fiyatları İlişkisi: BIST Sektörel Analiz. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8), 1-24.
• Adıgüzel, İ. (2023). Enerji Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Rasyolarının Pay Senedi Üzerinde Etkisi: Panel Veri Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(2), 305-322. DOI: 10.31671/doujournal.1250512
• Akgün, A. (2022). BIST Enerji Şirketlerinin CRITIC ve CODAS Bütünleşik Yaklaşımı ile Finansal Açıdan Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 338-356. DOI: 10.52642/susbed.1111547
• Akıncı, B. (2017). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Olası Demokratik ve Ekonomik Etkileri. Electronic Turkish Studies, 12(24), 1- 16. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12179
• Arsu, T. (2021). Finansal Performansın Entropi Tabanlı ARAS Yöntemi ile Değerlendirilmesi: BIST Elektrik, Gaz ve Buhar Sektöründeki İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(1), 15-32. DOI: 10.17065/huniibf.740393
• Babacan, A. ve Tuncay, M. (2022). Türk Enerji Sektöründe Çalışma Sermayesi ve Finansal Performans Arasındaki Etkileşim: SWARA, AHP ve TOPSIS Yöntemleriyle Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 1976- 2005. DOI: https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097378
• Bağcı, H. ve Yüksel Yiğiter, Ş. (2019). BİST’te Yer Alan Enerji Şirketlerinin Finansal Performansının SD ve WASPAS Yöntemleriyle Ölçülmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 877-898. DOI: 10.29029/busbed.559885
• Balaylar, N. A. ve Özdemir, M. O. (2018). Türkiye’de Yabancı Sermayeli Mevduat Bankalarında Sermaye Yeterliliği ve Kârlılık İlişkisi. Sosyoekonomi, 26(36), 209-224. DOI: 10.17233/sosyoekonomi.2018.02.12
• Benaković, D., ve Posedel, P. (2010). Do Macroeconomic Factors Matter For Stock Returns? Evidence From Estimating a Multifactor Model on the Croatian Market. Business Systems Research: International journal of the Society for Advancing Innovation and Research in Economy, 1(1-2), 39-46.
• Bist Piyasa Değeri Ağırlıklı Pay Endeksleri Temel Kuralları, (27.07.2023 tarihinde https://www.borsaistanbul.com/files/bist-piyasa-degeri-agirlikli-pay-endeksleri-temel-kurallari.pdf adresinden erişilmiştir.)
• Buğan, M., Kılıç, Y., (2019). Finansal Piyasaların Entegrasyonu: ABD, AB, Asya Piyasaları ve Borsa İstanbul Örneği. Sosyal Bilimler Metinleri, (1), 49-61.
• Celebi, K., ve Hönig, M. (2019). The Impact Of Macroeconomic Factors On The German Stock Market: Evidence For The Crisis, Pre-And Post-Crisis Periods. International Journal of Financial Studies, 7(2), 18. DOI: https://doi.org/10.3390/ijfs7020018
• Demirgil, H., ve Gök, İ. Y. (2014). Türkiye ve Başlıca AB Pay Piyasaları Arasında Asimetrik Volatilite Yayılımı. Journal of Management and Economics Research, 12(23), 315-340. DOI: https://doi.org/10.11611/JMER244
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979), Distrubition of the Estimators for Autogressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431.
• Elfiswandi, E., Sanjaya, S., Pratiwi, N., Yulia, Y. ve Ramadhan, M. F. (2020). Macroeconomic Factors, Energy Consumption and Firms Performance on Stock Return of Mining and Energy Sector: Evidence from Indonesia. International Journal of Energy Economics and Policy, 10(6), 229-234. DOI: https://doi.org/10.32479/ijeep.10207
• Eyüboğlu S., ve Eyüboğlu K. (2018). Borsa İstanbul Sektör Endeksleri ile Döviz Kurları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: ARDL Modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 8-28. DOI: 10.25287/ohuiibf.332352
• Eyüboğlu, K., ve Eyüboğlu, S. (2016). Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları ile BİST Sanayi Sektörü Endeksleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 11(42), 150-162. DOI: https://doi.org/10.19168/jyu.23741
• Flannery, M. J., ve Protopapadakis, A. A. (2002). Macroeconomic Factors Do Influence Aggregate Stock Returns. The Review of Financial Studies, 15(3), 751-782.
• Güneş, H., ve Kaya, M. (2022). Bist Endeksleri ile Brent Petrol Fiyatları Arasındaki İlişkinin Analizi. Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 3(2), 71-95. DOI: 10.57085/ufebud.1209114
• Gürlevik, F., ve Gazel, S. (2020). Enerji Fiyatlarındaki Değişimin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi: Bist Elektrik Endeksi Üzerine Bir Uygulama. EKEV Akademi Dergisi, 24(82), 119-138.
• Ismayilov, J., ve Gürler, Ö. K. (2022). Kredi Temerrüt Takasları, Petrol Fiyatları Ve Döviz Kurlarının Türkiye’nin Enerji Sektörüne Etkisi: Bist Elektrik Endeksi Örneği. Journal of Management and Economics Research, 20(3), 405-419. DOI: https://doi.org/10.11611/yead.1168027
• İslamoğlu, M., ve Çankaya, S. (2018). Finansal Başarının Tahmininde Finansal Başarısızlık Modellerinin Kullanılması: BIST XELKT Endeksine Dahil Firmalar Üzerine Bir Uygulama. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 111-134. DOI: https://doi.org/10.33203/mfy.451456
• Jareño, F., ve Negrut, L. (2016). US Stock Market and Macroeconomic Factors. Journal of Applied Business Research (JABR), 32(1), 325-340. DOI: https://doi.org/10.19030/jabr.v32i1.9541
• Kaneko, T., ve Lee, B. S. (1995). Relative Importance of Economic Factors in The US and Japanese Stock Markets. Journal of the Japanese and International Economies, 9(3), 290-307. DOI: https://doi.org/10.1006/jjie.1995.1015
• Kendirli, S., ve Çankaya, M. (2016). Ham Petrol Fiyatlarının BIST 100 ve BIST Ulaştırma Endeksleri ile İlişkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 136-141.
• Mert, H., ve Yildirim, E. (2019). Yatırımın Nakit Akım Karlılığı (YNAK) Yoluyla İşletmelerin Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi ve Bist Kapsamında Enerji Sektörü İşletmelerinde Uygulaması. Journal of Financial Politic & Economic Reviews/Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56(650), 107-130.
• Metin, S., Yaman, S. ve Korkmaz, T. (2017). Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri ile Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 371-394.
• Oralbaykızı, A. S. (2019). Petrol Fiyat Değişimlerinin Bist Endeks Getirileri Üzerindeki Etkisinin Analizi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 247-265. DOI: https://doi.org/10.33905/bseusbed.518704
• Özdemir, O. ve Parmaksız, S. (2022). BIST Enerji işletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Karşılaştırılması: TOPSIS ve EDAS Yöntemleri ile Analiz. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 34-56.
• Özmerdivanlı, A. (2014). Petrol Fiyatları ile Bist 100 Endeksi Kapanış Fiyatları Arasındaki İlişki. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (43).
• Peiro, A. (2016). Stock Prices and Macroeconomic Factors: Some European Evidence. International Review of Economics & Finance, 41, 287-294. DOI: https://doi.org/10.1016/j.iref.2015.08.004
• Pesaran, M.H., Shin, Y. ve Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationship. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P.C.B. ve P. Perron (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biomètrika, 75(2), 336-346.
• Sandal, M., Çemrek, F., ve Yıldız, Z. (2017). BİST 100 Endeksi ile Altın ve Petrol Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 155-170.
• Sara, O. (2005). Finansal Liberalizasyon ve GSMH Büyümesi Arasındaki İlişki. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(1), s.127-152.
• Sonmez, F., Baysal, G., Baysal, I. A. ve Bademcioglu, M. (2023). Determining the Financial Performances of BIST100 Energy Companies by TOPSIS Method. PressAcademia Procedia, 16, 149-155. DOI: 10.17261/Pressacademia.2023.1680
• Şahin, E. E. (2020). Makroekonomik Değişkenler ve Sermaye Yapısı İlişkisi: BIST Enerji İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Akademik Hassasiyetler, 7(13), 337-353.
• Şengönül, A., Karadaş, H. A. ve Koşaroğlu, Ş. M. (2018). Makroekonomik Değişkenler ve Finansal Değişkenlerin Uzun Dönem İlişkisi: SVAR Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 12(1), 63-85.
• Taşkın, F. D., ve Coşkun, S. (2015). Ortaklık Yapılarının Finansman Kararları Üzerine Etkisi: Bist Enerji Firmaları İncelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 105-118. DOI: https://doi.org/10.16953/deusbed.98286
• Taylor, S. P. S., ve Poon, S. (1991). Macroeconomic Factors and the UK Stock Market. Journal of Business Finance and Accounting, 18(5), 619-36.
• Vural, G. ve Yurt Azizoğlu, N. (2021). Petrol ve Doğal Gaz Fiyatlarındaki ve Dolar Kurundaki Değişimin Bist Sanayi Sektörü Piyasa Getirisi Üzerindeki Etkisi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 284-300.
• Yıldırım, E. (2016). Enerji Fiyat Şoklarının Hisse Senedi Piyasasına Etkisi: Bist Örneğinde Asimetrik Nedensellik ve Etki-Tepki Analizi Kanıtları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(12), 187-200.