Seyahat Acenteleri Çalışanlarında Duygusal Zekânın Kişisel Gelişim İnisiyatifi Alma Becerisine Etkisinde Psikolojik Şiddetin Aracı Rolü

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 21, 511 - 528, 19.12.2019

Ayhan Bayram , Ece Zeybek Yılmaz

Öz

Geçmişten günümüze
insanın hayatta kalma mücadelesiyle karşımıza çıkan şiddetin psikolojik
boyutunun bugün iş hayatında sıklıkla karşımıza çıkmasının olumsuz etkileri göz
ardı edilemez. Duygusal zekânın kişinin karşılaştığı olumsuzlukların üstesinden
gelmesi ile olan ilişkisi de göz önünde bulundurulduğunda gelişimine etki eden
entelektüel yetenek (IQ) ve duygusal zekâ (EI) oranlarının farklılık
gösterdiği, bu nedenle gelişim için duygusal zekânın rolünün çok daha fazla
olduğu söylenebilir. Kişisel gelişim inisiyatifi alma becerisi çalışanların
kendi görev tanımlarında olmaksızın bireysel performanslarını ve örgütün
etkililiğini arttırmak için üstlendikleri roller olarak da ifade edilmektedir.
Araştırmada seyahat acentesi çalışanlarında duygusal zekânın kişisel gelişim
inisiyatifi alma becerisine etkisinde psikolojik şiddetin aracılık etkisini
belirlemek için kolayda örnekleme yöntemine göre İstanbul ilinde çalışmakta
olan 361 kişiye anket yapılmış, hatalı ve eksik olan 11 anket elendikten sonra
350 ankete analiz uygulanmıştır. Analizler sonunda, duygusal zekânın kişisel
gelişim inisiyatifi alma becerisi üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu
belirlenmiştir. Psikolojik şiddetin kişisel gelişim inisiyatifi alma becerisi
üzerindeki etkisi araştırılmış negatif yönlü ve anlamlı bir etkisinin olduğu
saptanmıştır. Analizler sonucunda, duygusal zekânın kişisel gelişim inisiyatifi
alma becerisi üzerindeki etkisinde psikolojik şiddetin kısmi aracı etkisinin
olduğu belirlenmiştir. Duygusal zekâ düzeyinin artırılması seyahat acenteleri
çalışanlarının kişisel gelişim inisiyatifi alma becerisi düzeylerine katkı
sağlayacaktır. Çalışanların duygusal zekâ düzeylerini artırıcı faaliyetler,
etkinlikler ve uygulamaların yapılması, psikolojik şiddeti azaltmasından dolayı
çalışma ortamına olumlu etki sağlayacağı düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Empati, Kişisel Farkındalık, Motivasyon, İnisiyatif

Kaynakça

• Akın, A. ve Anlı, G. (2011). Bireysel Gelişim İnisiyatifi Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 42-49.
• Akın, A. (2013). Pozitif Psikoloji (1 b., Cilt Güncel Psikolojik Kavramlar 1), Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Akın, U. (2014). Okul Müdürlerinin İnisiyatif Alma Düzeyleri ile Öz-Yeterlikleri Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(2), 125-149.
• Altunışık R, Coşkun R, Bayraktaroğlu S, Yıldırım E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 7. basım. Sakarya Kitabevi.
• Barnes, J., Cote, J., Cudeck, R. & Malthouse, E. (2001). Factor Analysis -Checking Assumptions of Normality Before Conducting Factor Analysis. Journal of Consumer Psychology, 10(1), s.79–81.
• Baron, R.M. ve Kenny, D.A. (1986), The Moderator–Mediator Variable Distinction In Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, And Statistical Considerations, Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), s.1173-1182.
• Bayram, A. ve Atan, Ö. (2016). Sürücü Davranışlarıyla Psikolojik Şiddet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: İstanbul Örneği, Transist İstanbul Ulaşım Kongresi ve Fuarı Sempozyum Bildirileri, İstanbul Kongre Merkezi, 401-410.
• Büyükbeşe, T. ve Dağ, K. (2018), Etik Liderliğin Örgütsel Adalet Algısına Etkisinde Örgütsel Güvenin Aracı Rolü, Social Sciences Studies Journal, 4(15), s. 979-994.
• Deniz, M. E., Özer, E. ve Işık, E. (2013). Duygusal Zekâ Özelliği Ölçeği - Kısa Formu: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Eğitim ve Bilim, 38(169), 407-419.
• Doğan, S. ve Şahin, F. (2007). Duygusal Zekâ: Tarihsel Gelişimi ve Örgütler İçin Önemine Kavramsal Bir Bakış. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 231-252.Doğan, T. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Öznel İyi Oluş, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Duyan, V., Gülden, Ç. ve Gelbal, S. (2012). Öz Denetim Ölçeği-ÖDÖ: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 23(1), 25-38.
• Einarsen, S. (1999). The Nature and Causes of Bullying at Work. International Journal of Manpower, 1/2(20), 16-27.
• Fay, D., ve Frese, M. (2001). The Concept of Personal Initiative: An Overview of Validity Studies, Human Performance, 14(1), 97-124.
• Fettahlıoğlu, Ö. ve Tatlı, H. (2015). Psikolojik Şiddet ve Yabancılaşmanın Destekleyici Örgüt İklimine Etkisi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 55-72.
• Frese, M., ve Fay, D. (2001). Personal Initiative : An Active Performance Concept for Work in the 21st Century. Research in Organizational Behavior, 23, 133-187.
• Goleman, D. (2010). Duygusal Zekâ, EQ Neden IQ'dan Daha Önemlidir? (33. Baskı b.). (Çev. O. Deniztekin, Dü., ve B. Yüksek Seçkin) İstanbul: Varlık Yay.
• Güçlü Nergiz, H. (2015). Otel Çalışanlarının Duygusallıklarının Genel İş Tatminleri ve İşte Kalma Niyetleri Üzerindeki Etkisi, 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 14-16 Mayıs 2015, Muğla, 762-767.
• Gürel, E., ve Tat, M. (2010). Çoklu Zekâ Kuramı: Tekli Zekâ Anlayışından Çoklu Zekâ Yaklaşımına. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 336-356.
• İnce Ayaydın, Ç. (2012). İşyerinde Psikolojik Şiddetin İş Tatmini, İşe Yabancılaşma ve İşten Ayrılma Niyeti İle İlişkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Karslıoğlu Yeni, G. (2013). Mobbing: İşyerindePsikolojik Taciz, Türk Metal Yayınları, Ziraat Grup Matbaacılık A. Ş., Ankara.
• Kavgacı, H. ve Çalık, T. (2017). Öğretmenlerin İşle Bütünleşme Düzeylerinin Örgütsel ve Bireysel Değişkenlerle İlişkisi: Bir Çoklu Aracılık Modeli, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23 (2), 223-248.
• Kayış, A. (2010). Güvenilirlik analizi. Ş. Kalaycı (Ed.) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. (5.b), Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kement, Ü. ve Batga, B. (2016). Mobbing’in Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Eğlence ve İkram Amaçlı Hizmet Veren Rekreasyon İşletmelerinde Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), 400-420.
• Kırdök, O. ve Aslan Sarpkaya, A. (2017). Okul Psikolojik Danışmanlarının Duygusal Zekâ Düzeylerinin İş Doyumu Düzeylerini Yordama Gücünün İncelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 86-100.
• Köse Günal, E. ve Yıldırım, D. (2013). Bir Üniversite Hastanesinde Hekim ve Hemşirelerin Algıladıkları Örgüt Kültürünün Mobbing Davranışlarına Etkisi, 1. Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz (Mobbing) Panel ve Çalıştayı Bildiriler Kitabı, 95-112.
• López-Cabarcos, Á. M., Machado-Lopes-Sampaio-de Pinho, A. I., ve Vázquez-Rodríguez, P. (2015). Organizational Justice and Personal initiative, Mediating Role of Affective Commitment. Journal of Service Theory and Practice, 25(6), 854-876.
• Martinez, M. N. (1997). The Smarts That Count. HR Magazine, 42(11).
• Mayer, J. D., Caruso, D. R., ve Salovey, P. (1999). Emotional Intelligence Meets Traditional Standards for An Intelligence. Intelligance, 27(4), 267-298.
• Sellie-Dosunmu, M. (2006). Using Emotional Intelligence in the Workplace . Association For Talent Development.
• Tengilimoğlu, D., ve Mansur Akdemir, F. (2009). İşletmelerde Uygulanan Mobbingin (Psikolojik Şiddet) Örgütsel Bağlılığa Etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(3), 69-84.
• Tınaz, P ve Diğerleri (2013). Çalışma Psikolojisi Boyutuyla Mobbinge Yaklaşım ve Öneriler, 1. Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz Çalıştayı, 329-337.
• Ulacia, I., Gorostiaga, A., Balluerk, N., ve Aliri, J. (2017). Development of Personal Initiative: Impact of an Intervention Applied to The Educational Field. Infancia y Aprendizaje Journal for the Study of Education and Development, 40(2), 277-301.
• Yılmaz, V. ve Varol, S. (2015), Hazır Yazılımlar İle Yapısal Eşitlik Modellemesi: Amos, EQS, Lisrel, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44(4), 28-44.