Cholera Cases Seen in and Around Mosul (1847-1902)

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 23, 284 - 300, 28.12.2020

Oktay Karaman

https://doi.org/10.38155/ksbd.779080

Öz

Infectious diseases are one of the important factors that threaten the human population throughout history. These diseases, which spread rapidly due to population movements and insufficient precautions, have always threatened the states by causing great loss of life. The most important infectious diseases that human beings have experienced in the historical process have emerged from the plague and cholera. Cholera appeared in India at the beginning of the 19th century and soon affected many countries. The Ottoman State was also affected by the disease, with its large geography and crowded population. One of the cities affected by cholera throughout the 19th century is Mosul. Due to the proximity of Mosul to Iran and the neighboring of the Indian coast to the Persian Gulf, Musul was exposed to more cholera outbreaks than many other cities in the Ottoman State. The first cholera epidemic occurred in Mosul in 1847 and has shown its effect many times over the 19th century. The central and local administrators of the Ottoman State tried to take necessary measures such as quarantine, cordon and cleaning whenever an outbreak occurred. However, despite all these measures, the city suffered casualties.

Anahtar Kelimeler

Mosul, Cholera, Outbreak, Quarantine, Cordon

XIX. Yüzyılda Musul'da Kolera Vakaları (1847-1902)

Öz

Öz
Bulaşıcı hastalıklar, tarih boyunca insan nüfusunu tehdit eden önemli etkenlerden birisidir. Nüfus hareketleri ve yeterli önlemlerin alınmamasından dolayı hızla yayılan bu hastalıklar, büyük can kayıplarıyla her zaman devletleri tehdit etmiştir. İnsanoğlunun tarihi süreç içerisinde yaşadığı en önemli bulaşıcı hastalıklar, veba ve koleradan ortaya çıkmıştır. Kolera, XIX. yüzyılın başlarında Hindistan’da ortaya çıkmış ve kısa sürede birçok ülkeyi etkilemiştir. Hastalıktan, geniş coğrafyası ve kalabalık nüfusu ile Osmanlı Devleti de etkilenmiştir. XIX. yüzyıl boyunca koleradan etkilenen şehirlerden birisi de Musul’dur. Musul’un İran’a yakınlığı ve Hindistan sahilinin Basra Körfezine komşu olması dolayısıyla, Osmanlı Devleti’ndeki diğer birçok şehirden daha fazla kolera salgınına maruz kalmıştır. Musul’da ilk kolera salgını 1847 yılında ortaya çıkmış ve XIX. yüzyıl boyunca defalarca etkisini göstermiştir. Osmanlı Devleti’nin merkez ve yerel idarecileri, her salgın ortaya çıktığında karantina, kordon ve temizlik gibi gerekli önlemleri almaya çalışmışlardır. Ancak bütün bu önlemlere rağmen şehirde can kayıpları yaşanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Musul, Kolera, Salgın, Karantina, Kordon

Kaynakça

• TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA) Belgeleri
• BOA. A.AMD. 20/50, 21.11.1266/28.09.1850.
• BOA. A.MKT. 67/95, 05.03.1263/21.02.1847.
• BOA. A.MKT.MHM. 3/24, 04.03.1264/09.02.1848.
• BOA. A.MKT.MHM. 2/99, 12.01.1264/20.12.1847.
• BOA. A.MKT.UM. 461/97, 05.09.1277/17.03.1861.
• BOA. A.MKT.MHM. 579/25, 02.12.1317/03.04.1900.
• BOA. A.MKT.MHM. 586/31, 10.10.1321/30.12.1903.
• BOA. BEO. 108/8094, 28.04.1310/20.10.1892.
• BOA. BEO. 108/8092, 28.04.1310/20.10.1892.
• BOA. BEO. 53/3961, 25.01.1310/19.08.1892.
• BOA. DH.MKT. 1649/71, 22.12.1306/19.08.1889.
• BOA. DH.MKT. 1651/118, 30.12.1306/27.08.1889.
• BOA. DH.MKT. 1655/67, 14.01.1307/10.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1655/79, 14.01.1307/10.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1656/26, 16.01.1307/12.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1657/51, 20.01.1307/16.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1659/112, 25.01.1307/21.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1658/155, 22.01.1307/18.09.1889.
• BOA. DH.MKT.1659/113, 25.01.1307/21.09.1889.
• BOA. DH.MKT. 1663/15, 07.02.1307/03.10.1889.
• BOA. DH.MKT. 1668/109, 27.02.1307/23.10.1889.
• BOA. DH.MKT. 1672/122, 15.03.1307/09.11.1889.
• BOA. DH.MKT. 1673/26, 17.03.1307/11.11.1889,
• BOA. DH.MKT. 1675/13, 24.03.1307/18.11.1889.
• BOA. DH.MKT. 1675/31, 24.03.1307/18.11.1889.
• BOA. DH.MKT. 251/21, 21.12.1311/25.06.1894.
• BOA. DH.MKT. 2325/74, 28.11.1317/30.03.1900.
• BOA. DH.MKT. 2347/34, 20.01.1318/20.05.1900.
• BOA. DH.MKT. 2374/131, 19.03.1318/17.07.1900.
• BOA. DH.MKT. 1681/106, 20.04.1307/14.12.1889.
• BOA. DH.MKT. 1714/117, 15.08.1307/06.04.1890.
• BOA. DH.MKT. 1726/81, 09.10.1307/29.05.1890.
• BOA. DH.MKT. 1722/52, 15.09.1307/05.05.1890.
• BOA. DH.MKT. 1722/118, 18.09.1307/08.05.1890.
• BOA. DH.MKT. 1725/22, 04.10.1307/24.05.1890.
• BOA. DH.MKT. 1726/26, 07.10.1307/27.05.1890.
• BOA. DH.MKT. 1742/23, 27.11.1307/15.07.1890.
• BOA. DH.MKT. 1742/16, 26.11.1307/14.07.1890.
• BOA. DH.MKT. 1734/37, 01.11.1307/19.06.1890.
• BOA. DH.MKT. 1743/109, 02.12.1307/20.07.1890.
• BOA. DH.MKT. 1744/34, 02.12.1307/20.07.1890.
• BOA. DH.MKT. 1749/68, 23.12.1307/10.08.1890.
• BOA. DH.MKT. 1756/79, 15.01.1308/31.08.1890.
• BOA. DH.MKT. 1795/78, 15.05.1308/27.12.1890.
• BOA. DH.MKT. 1837/105, 21.10.1308/30.05.1891.
• BOA. DH.MKT. 2054/38, 03.08.1310/20.02.1893.
• BOA. DH.MKT. 2060/90, 20.08.1310/09.03.1893.
• BOA. DH.MKT. 803/23, 08.10.1321/28.12.1903.
• BOA. DH.MKT. 876/25, 23.05.1322/05.08.1904.
• BOA. DH.ŞFR. 21.07.1320/04.10.1904.
• BOA. DH.TMIK.M. 189/3, 21.10.1322/29.12.1904.
• BOA. İ.DH. 163/8516, 07.01.1264/15.12.1847.
• BOA. İ.DH. 165/8680, 24.02.1264/31.011848.
• BOA. İ.SH. 4/32, 05.07.1322/15.09.1904.
• BOA. MV. 56/17, 24.12.1307/11.08.1890.
• BOA. Y.A.HUS. 234/76, 26.07.1307/18.03.1890.
• BOA. Y.MTV. 40/63, 29.02.1307/25.10.1889.
• BOA. Y.MTV. 37/95, 18.06.1306/19.02.1889.
• BOA. Y.MTV. 40/25, 06.02.1307/02.10.1889.
• BOA. Y.MTV. 43/62, 07.09.1307/27.04.1890.
• BOA. Y.MTV. 264/33, 04.07.1322/14.09.1904.
• BOA. Y.PRK.BŞK. 16/84, 16.03.1307/10.11.1899.
• BOA. Y.PRK.TKM. 18/15, 19.11.1307/07.07.1890.
• BOA. Y.PRK.ASK. 88/56, 04.08.1310/21.02.1893.
• BOA. Y.PRK.SH. 7/23, 25.08.1322/04.11.1904.
• Kitaplar-Makaleler
• Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856). İstanbul: Eren.
• Altan, B. (2019). XIX. Yüzyıl Sonlarında Cizre’de Kolera Salgını ve Yol Açtığı Tahribat. Mukaddime, 10, 37-52.
• Asan, H. (2016). Diyarbakır’da Toplum Sağlığını Tehdit Eden Bir Hastalık: 1890 Kolera Salgını, Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu, 349-361.
• Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895) Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Ayar, M. (2007). Osmanlı Devleti’nde Kolera İstanbul Örneği (1892-1895). Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Bozan, O. (2015). Diyarbakır Vilayeti’nde 1894-1895 Kolera Salgını ve Etkileri, Türk Dünyası Araştırmaları, 218, 219-240.
• Dağlar, O. (2007). Denizli ve Çevresinde Kolera Salgını ve Salgınla Mücadele. Denizli 6-7-8 2006 içinde (s. 368-374), Denizli: Özkan.
• Demirkol, K. (2018) Adana ve Kolera (1890-1895), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 56, 141-156
• Develioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, (25. Baskı). Ankara: Aydın.
• Gül, A. (2009). XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 41, 239-270.
• Musul-Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri 1525-1919. (1993). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. 3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Sarıyıldız, G. (1996). Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sarıyıldız, G. (2001). XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolera Salgını. İstanbul 22-23 Mayıs 2000 içinde (s. 309-319). İstanbul: Globus Dünya.
• Uğuz, S. (2012) 1895 Tarsus kolera Salgını, History Studies, Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, 437-448
• Yıldırım, N. (2006). Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar Karantina İstemezük. Toplumsal Tarih, 150, 18-27.
• Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri. Avrasya İncelemeleri-Journal of Eurasian Inquires, VI (I), 23-55.