Etkili Okulun Bileşenleri: Kahramanmaraş İli Örneği

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 25, 31.12.2021

Mehmet Doğan , Seyfettin Çınkır , Mehmet Berk

Öz

Bu araştırmanın amacı okulların; okul yöneticisi, öğretmenler, öğrenci, veli ve eğitim öğretim süreci bileşenleri bağlamında etkililik düzeylerini ortaya koymaktır. Araştırmanın evrenini; 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Kahramanmaraş İli Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçelerindeki anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde çalışan öğretmenlerin; örneklemi ise basit seçkisiz yöntemle tespit edilen 553 öğretmenden oluşmuştur. Verilerin elde edilmesinde Abdurrezak ve Uğurlu (2019) tarafından geliştirilen; okul yöneticisi, öğretmenler, öğrenciler, veliler ve eğitim öğretim süreci alt boyutlarından oluşan “Etkili Okul Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin etkili okul algılarının yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Branş, okul türü ve okuldaki hizmet yılı durumu değişkenlerinde anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Branş değişkeni açısından, branş öğretmenlerinin, sınıf öğretmenlerinin, anasınıfı öğretmenlerinin; okuldaki hizmet yılı değişkeni açısından, okuldaki çalışma süresi 11 yıl ve üzeri olan öğretmenlerin; okul türü değişkeni açısından ise, anaokulu ilkokullarda ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin algı düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucuna ulaşıldığı görülmüştür. Araştırmanın sonunda okulların etkililik düzeyine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etkili Okul, Okul, Öğrenci, Öğretmen, Veli

Components of Effective School: The Case of Kahramanmaraş Province

Öz

The purpose of this study is to reveal the effectiveness level of schools in terms of teachers' branch, years of service at school and school type variables. The participants of the study were teachers working at kindergartens, primary/secondary/high schools in Onikişubat and Dulkadiroğlu districts of Kahramanmaraş in the academic year of 2020-2021. The sample is composed of 553 teachers determined by simple random method. Effective school scale developed by Abdurezzak and Ugurlu (2019) was used. It consists of school administrator, teachers, students, parents and education process as subdimensions. SPSS (v. 22.0) statistical analysis program was used to analyze the data. In the study, it was determined that teachers' perceptions of effective school are at a high level. A significant difference was found in all sub-dimensions in our study. In terms of branch variable; it was concluded that the perception level of branch teachers, classroom teachers and kindergarten teachers were higher. In terms of years of service at the school variable; it has been concluded that the perception levels of teachers with a service period of 11 years or more are higher. In terms of school type variable; it has been concluded that the perception levels of the teachers working in primary schools, secondary school and kindergarten are higher. At the end of the study, suggestions for the effectiveness level of the schools were presented.the schools were presented.

Anahtar Kelimeler

Effective School, Parent, School, Student, Teacher

Kaynakça

• Abdurrezzak, S., & Uğurlu, C. T. (2019). Etkili okul ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 69–82. https://doi.org/10.17679/inuefd.880678
• Abdurrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi.
• Ada, Ş., & Akan, D. (2010). Değişim sürecinde etkili okullar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(16), 343–373. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/31588
• Akan, Ş. (2007). Değişim sürecinde ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri (Erzurum ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Akbal, N. (2008). Etkili okulun oluşmasında okul yöneticilerinin etkin iletişim becerileri (Büyükçekmece örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Alanoğlu, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi.
• Arslan, P. (2020). Okul Kavramına İlişkin Metaforlar. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(1), 1–14. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1038100.
• Atcıoğlu, E. (2018). Okulların etkililik düzeyleri ile çalışanların işe angaje olma düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Akyüz, Y. M. (2002). Çağdaş okulda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 2(1), 109–119. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/57145
• Aydoğan, İ. (1999). Etkili okul. Erciyes Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 213–219.
• Ayık, A. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Balcı, A. (2011). Etkili okul ve okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma. Pegem Yayıncılık.
• Baştepe, İ. (2009). Etkili okulun eğitim-öğretim süreci ve ortamı boyutlarının nitelikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 76–83. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/70123
• Bayraktar, Ş., & Çınar, D. (2010). Öğretmen adaylarının gözü ile fen ve teknoloji öğretmenlerinin etkili öğretmen davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 131–152. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1492909
• Blau, I., & Presser, O. (2013). e-Leadership of school principals: Increasing school effectiveness by a school data management system. British Journal of Educational Technology, 44(6), 1000–1011. https://doi.org/10.1111/bjet.12088.
• Bozbayındır, F., & Alev, S. (2020). Okul yöneticilerinin okul gelişim modeli ile ilgili görüşleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 2640–2673. https://doi.org/10.26466/opus.667359
• Büyüköztürk, Ş., (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, & Ş. Demirel, F., (2019). Bilimsel araştırma yöntemi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Carlson, C., Funk, C. L., & Nguyen, K. T. (2009). Families and schools. The Wiley-Blackwell Handbook of Family Psychology. Blackwell Publishing Ltd.
• Carrasco, A., & Martin, E. S. (2012). Voucher system and school effectiveness: Reassessing school performance difference and parental choice decision-making. Estudios de Economía, 39(2), 123–141. https://actascoloquiogiannini.uchile.cl/index.php/EDE/article/view/31039/43312
• Cerit, Y., & Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902–914. https://doi.org/10.14686/buefad.312405
• Çiftci, Ç. (2009). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin etkili okul müdürü algıları (Eyüp ilçesi örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Cohn, E., & Rossmiller, R. A., (1987). Research on Effective Schools: Implications for Less Developed Countries. Comparative Education Review. 31(3), 377–399. https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdf/10.1086/446697
• Dinçsoy, Ş. B. (2011). Ortaöğretim okullarının etkili okul olmasında okul müdürlerinin kültürel liderlik rolleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Duranay, P. Y. (2005). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi.
• Epstein, J. L., & Sheldon, S. B. (2006). Moving forward: ideas for research on school, family, and community partnerships In SAGE Handbook for research in education: Engaging ideas and enriching inquiry. p. 117–137. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Ermeydan, M., & Can, N. (2020). Okul Yöneticilerin Liderlik Stilleriyle Etkili Okul Arasındaki İlişki. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 94-121. https://dergipark.org.tr/en/pub/guebd/issue/59201/708727
• Ghani, M. F. A. (2013). Development of effective school model for Malaysian school. International Journal of Academic Research Part B, 5(5), 131–142. https://doi.org/10.7813/2075-4124.2013/5-5/B.20.
• Girgin, K. (2005). Etkili okul oluşturmada eğitim yöneticilerinin yönetim süreçleri bakımından öğretmen beklentilerini karşılama düzeyinin rolü (Balıkesir ili Ayvalık ilçesi özelinde, ilköğretim okulu düzeyinde bir uygulama). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi.
• Gökçe, F., & Kahraman, P. B. (2010). Etkili okulun bileşenleri: Bursa ili örneği. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 173–206. https://dergipark.org.tr/en/pub/uefad/issue/16691/173480
• Göksoy, S., Sağır, M., & Yenipınar, Ş. (2013). İlkokul ve ortaokul yöneticilerinin yönetsel etkililik düzeyi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 18–31. https://dergipark.org.tr/en/pub/buefad/issue/3812/51097
• Gültekin, A. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenleri etkileme davranışları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi.
• Gümüşeli, A. İ., (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi. 28, 531–548. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10369/126911
• Hallinger, P. & Heck, R. H., (1998). Exploring the principal’s contribution to school effectiveness: 1980–1995, School Effectiveness and School Improvement, 9(2), 157–191. https://doi.org/10.1080/0924345980090203
• Hoy, W. K. & Miskel, C. G. (2015). Eğitim yönetimi: teori, araştırma ve uygulama (7. Baskıdan Çev. Ed. S. Turan). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kanmaz, A. & Uyar, L. (2016). Okul etkililiğinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisi. International Journal of Assessment Tools in Education, 3(2), 123–136. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TWpVMk5UUXhNUT09
• Karagöz, Y. (2010). Nonparametrik tekniklerin güç ve etkinlikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(33), 18–40. https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/6147/82524
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Karip, E., & Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Eğitim Yönetimi Dergisi, 2, 245–257. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108667
• Kaplan, F. (2008). Anadolu liselerinin etkili okul olma özelliklerini karşılama düzeyi (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Kaya, Y. (2015). Okul paydaşlarının görüşlerine göre etkili okul geliştirme (Şahinbey ilçesi örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Keleş, B. (2006). İlköğretim okullarının etkili okul özelliklerini sahip olma dereceleri hakkında öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Kuşaksız, N. (2010). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri (Üsküdar ilçesi örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi.
• Kuzubaşıoğlu, D. (2008). Genel liselerde çalışan öğretmenlerin değişim yönetimi faktörlerine iliksin algılarının okul etkililiği açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özdemir, S., & Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 266–282. http://www.journals.manas.edu.kg/mjsr/oldarchives/Vol02_Issue03_2002/245.pdf
• Şahin, M. (2011). Etkili okul ve aile ilişkisine dair öğretmen algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
• Şenel, T. (2015). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Şenel, T., & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Türkiye Bilim Araştırma Vakfı Dergisi, 9(4), 1–12. https://dergipark.org.tr/en/pub/tubav/issue/24727/261489
• Şişman, M., (2013). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. Pegem Yayıncılık. Tarhan, S. (2008). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin etkili okul algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Tatar, M. (2004). Etkili öğretmen. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(11) 1–12. https://dergipark.org.tr/en/pub/yyuefd/issue/13722/166079
• Topçu, İ. (2013). Okulu geliştirmede ailenin rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi.
• Uğurlu, C., & Demir, A. (2016). Etkili Okullar İçin Kim Ne Yapmalı?. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1). https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinefd/issue/17399/181878
• Yılmaz, V. (2006). İlköğretim okullarının etkili okul özelliklerini sahip olma düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Zigarelli, M. A., (1996). An Empirical test of Conculisions From Effective Schools Research. The Journal of Educational Research, 90 (2), 103–110. https://doi.org/10.1080/00220671.1996.9944451