Okul Yöneticilerinin Kayırmacı Davranışları ve Öğretmen Motivasyonu Üzerine İlişkisel Bir Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 26 - 44, 31.12.2021

Akif Güneş , Akif Köse

Öz

Bu araştırmada, okul yöneticilerinin kayırmacı davranışlarıyla öğretmen motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nicel bir çalışma olup ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini 2019-2020 Eğitim-Öğretim yılında Adıyaman ili merkezinde bulunan kamu anaokulu, ilkokulu, ortaokulu ve liselerinde görev yapan öğretmenler, örneklemini ise tabakalı örnekleme yöntemiyle ayrı birer tabaka olarak belirlenen anaokulu, ilkokulu, ortaokul ve liselerde görevli ve seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 375 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Okul Müdürlerinin Kayırmacı Davranışlarını Belirleme Ölçeği" ve “Motivasyon Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde standart sapma ve aritmetik ortalama değerleri belirlenmiş, değişkenlere ilişkin alınan puanların demografik özellikler yönünden farklılaşma durumunu tespit etmek için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) testi ve t-Testi, fark olan grupları belirlemek için Scheffe ve LSD testleri kullanılmıştır. Araştırmada okul yöneticilerinin kayırmacı davranışları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişkiyi belirlemek için korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırıma sonucunda kayırmacı davranışın “eş-dost için” boyutu ile öğretmen motivasyonunun “içe yansıtılmış düzenleme” boyutu arasında pozitif ve düşük düzeyde bir ilişki bulunduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kayırmacı Davranış, Okul Yöneticisi, Öğretmen, Öğretmen Motivasyonu

Teşekkür

Saygıdeğer Hocalarım Sayın Doç. Dr. Akif KÖSE ve Doç. Dr. Ahmet Kaya ya çok teşekkür ederim.

A Relational Study on School Principals' Favoristic Behaviors and Teacher Motivation

Öz

This research aims to examine the relationship between school principals' favoristic behaviors and teacher motivation. Having a relational survey model, the research population composed of teachers working at public kindergartens, primary schools, secondary schools and high schools located within the city center of Adıyaman during the 2019-2020 academic year, and the sample consisted of 375 teachers, determined as separate layers by stratified random sampling method. This research deployed "The Scale of Determination of the School Principal's Favorability", the "Motivation Scale". Standard deviation and arithmetic mean values were used during data analysis; moreover, One-Way Analysis of Variance (ANOVA) test and t-test were used to determine the differentiation of the scores of the variables in terms of demographic information. Also, Scheffe and LSD tests were used to identify the groups with a significant difference regarding the F value. Correlation analysis was preferred to determine the relationship between school principals' favoristic behaviors and teacher motivation. In addition, the "for acquaintances" sub-dimension of favoritism was found to significantly predict the "internalized regulation" sub-dimension of teacher motivation.

Anahtar Kelimeler

Favoristic Behavior, School Principal, Teacher, Teacher Motivation

Kaynakça

• Akan, D., & Zengin, M. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel güven algıları arasındaki ilişki. Route Educatıonal and Social Science Journal, 5(5), 1–12.
• Akbaş, G. (2018). Yabancı dil dersi öğretmenlerinin motivasyon düzeylerini etkileyen yönetimsel ve örgütsel faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi.
• Akyol, Z. (2018). Ortaokul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi.
• Alwerthan, T. A. (2016). The consequences of wasta (Favoritism and nepotism) on individuals’ psychological well-being from educators’ perspectives. University of Rochester, 1–71.
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233–250. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/22606/241605
• Atay, B. (2018). Müzik öğretmeni adaylarının müzik performansı kaygı düzeyleri ve akademik motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Avcı, H. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Aydın, Y., (2015). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlilik algısı ile ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the turkish educational system: nepotism, cronyism and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 4(1), 1–17.
• Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı ilişkilerin sosyolojik temeli. R. Erdem içinde, yönetim ve örgüt açısından kayırmacılık. Beta Yayıncılık.
• Bennel, P. (2004). Teacher motivation and incentives in Sub-Saharan Africa and Asia, Knowledge and Skills for Development, Brighton, 1-52. Retrieved from: r4d. dfid. gov. uk/PDFOutfits/PolicyStrategy/ResearchingtheissuesNO71. pdf.
• Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış., Pegem A.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cesur, A. (2019). Okul yönetiminde kayırmacılık ve örgütsel adalet arasındaki ilişki (Afyonkarahisar ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Çalışkan, A., Köroğlu, E.Ö., & Taşkın, A. (2018). Örgütsel sessizliğin kayırmacılığa etkisi: Örgütsel güvenin aracılık rolü. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 213–239. https://dergipark.org.tr/en/pub/iisbf/issue/37674/426239
• Çelik, K., & Erdem, A. R. (2012). Üniversitede çalışan idari personele göre kayırmacılık. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(11), 23–30. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRNME1qWTFOUT09/universitede-calisan-idari-personele-gore-kayirmacilik-1
• Çevik, A., & Köse, A. (2017). Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 996–1014. http://www.itobiad.com/en/download/article-file/309891
• Çetinkaya, A. Ş., & Tanış, Z.S. (2017). Örgütlerde kayırmacılığın iş yükü algısına etkisi: Konya kamu kurumları araştırması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1 (16), 607–618.
• Çoban, Ö. (2019). Öğretmenlerin motivasyon düzeylerinin mesleki gelişime yönelik görüşleri bakımından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Demirbilek, N. (2018). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi.
• Demirbilek, N., & Demirtaş, H. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111–142. http://busbed.bingol.edu.tr/en/download/article-file/688096
• Demirci, O. (2011). İlköğretim okullarında çalışan sözleşmeli ve kadrolu öğretmenlerin özlük haklarındaki farklılıklar ve iş motivasyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi.
• Deviren, İ. (2019). İlkokul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi.
• Dur, B. (2014). Lise öğretmenlerinin motivasyon düzeyi ve motivasyon düzeyi ile okul kültürü arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Düz, S. (2012). Konaklama işletmelerimde nepotizm ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Ekşi, D. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin, yöneticilerinde algıladıkları liderlik sitilleri ile kendi motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi.
• Emir, A. (2017). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalete ilişkin görüşleri ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi.
• Emiroğlu, O. (2017). Öğretmen motivasyon kaynaklarına ilişkin okul yöneticisi ve öğretmen Görüşleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi.
• Gömleksiz, M. N., & Serhatlıoğlu, B. (2014). Öğretmen adaylarının akademik motivasyon düzeylerine ilişkin görüşleri. TSA, 17(3), 99–127. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/issue/21486/230306
• Gülay, S. S. (2018). Öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Güner, N. (2019). Okul yöneticilerinin kayırmacı davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişki (Diyarbakır ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi.
• Güneş, A. (2021) Okul yöneticilerinin kayırmacı davranışları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki (Adıyaman ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Gürler, E. (2020). Okulların örgütsel öğrenmeleri ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi.
• İlter, P. (2019). Resmi eğitim kurumlarında görev yapan rehber öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Kahveci, G., Gülay, S. S., & Bahadır, E. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 167–197. https://doi.org/10.21764/maeuefd.429854
• Karaboğa, M. (2007). Avcılar ilçesi ortaöğretim kurumları yöneticilerinin motivasyonlarının çalışan (öğretmen) motivasyonuna etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Karaköse, T., & Kocabaş, İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2(1), 3–14. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5441/73869
• Karataş, H. (2020). Okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Keskin, A. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Kırsoy, İ. (2015). Okul müdürlerinin öğrenen liderlik becerileri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zirve Üniversitesi.
• Kolukırık, L. (2019). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarına ilişkin öğretmen algıları (Ankara ili Altındağ ilçesi örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Köse, A., & Uzun, M. (2018). Kendini işe verme ile algılanan örgütsel adalet arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(3), 483–528.
• Memişoğlu, S. P., & Kalay, M. (2017). İlk ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve motivasyonları arasındaki ilişki (Bolu ili örneği”, Turkish Studies,12(4), 367–392.
• Meriç, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Meriç, E., & Erdem, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(3), 467–498. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10319/126559
• Okçu, V., Adıgüzel, Z., & Gök, M.İ. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılıkla ilgili algılarının öğretmenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi (Batman ili örneği). Pesa İnternational Journal of Socıal Studies, 4(3), 368–385. http://registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/1505
• Özçiçek, S. (2015). Tükenmişlik ve motivasyon faktörleri arasındaki ilişki: Adıyaman’da çalışan öğretmenler üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi.
• Özkanan A., & Erdem, R. (2015). Yönetimde kayırmacı uygulamalar üzerine nitel bir çalışma. MAKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4),7–28. https://dergipark.org.tr/en/pub/makuiibf/issue/25135/265458
• Özsemerci, K. (2002). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar nedenleri zararları ve çözüm önerileri. TC. Sayıştay Başkanlığı Yayını.
• Polat, S., & Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 71–92. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10317/126546
• Seniwoliba, A. J. (2013). Teacher motivation and job satisfaction in senior high schools in the tamale metropolis of ghana. Merit Research Journals, 1(9), 181–196. http://hdl.handle.net/123456789/439
• Spector, P. E. (2021). Industrial and organizational psychology: Research and practice. John Wiley & Sons.
• Sözen, N. (2015). İngilizce öğretmenlerinin motivasyon faktörleri algısı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Tanaka, C. (2010). An exploration of teacher motivation: A case study of basic school teachers in two rural districts in Ghana. University of Sussex, UK.
• Taşdemir, R. (2019). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel kültür ve motivasyon algıları (Nevşehir örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Uçar, A. (2016). Yöneticilerin kayırmacı davranışlarının, örgütsel muhalefet üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi.
• Urhan, F. (2018). Öğretmenlerin motivasyon düzeylerine etki eden değişkenlerin analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yılmaz, P. (2017). İlkokul öğretmenleri ve yöneticilerinin iş motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Yılmaz, M. F. (2019). Milli Eğitim Bakanlığı ödül sisteminin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin motivasyon düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi.
• Zor, M. H. (2020). Okul yöneticilerinin iş motivasyon düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi.