Özet yazma stratejisinin okuduğunu anlama becerisi üzerine etkisi: Braille okuyan bir öğrenci ile vaka çalışması

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 91 - 110, 31.05.2022

Gülistan Yalçın Onur Emre Kocaöz

https://doi.org/10.33400/kuje.1052997

Öz

Bu çalışmada braille okuyan bir öğrenciye özet yazma strateji öğretiminin okuduğunu anlama performansı üzerine etkisinin araştırılması ve öğrencinin stratejiye ve öğretim sürecine yönelik görüşlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma desenlerinden vaka (durum) çalışması desenine göre planlanmıştır. Katılımcı, 12 yaş 3 aylık olup genel eğitim okulunun özel eğitim 4. sınıfına devam eden bir erkek öğrencidir. Araştırmada gerçekleştirilen değerlendirmeler ve öğretim süreçleri, öğrencinin devam ettiği özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinin bireysel eğitim sınıflarının birinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, değerlendirme oturumları, öğretim oturumları ve sosyal geçerlik verilerinin toplanması araştırmanın birinci yazarı tarafından gerçekleştirilmiştir. Öğretim öncesi ve öğretim sonrasında öğrencinin okuduğunu anlama performansını belirlemek için seçilen 3 metne yönelik okuduğunu anlama testleri hazırlanmıştır. Sosyal geçerlik verileri ise araştırmacılar tarafından geliştirilen ‘Sosyal Geçerlik Formu’ ile toplanmıştır. Araştırma, öğretim öncesi değerlendirme, öğretime hazırlık (1 oturum), model olma (3 oturum), rehberli uygulama (3 oturum), bağımsız uygulama (3 oturum) ve öğretim sonrası değerlendirme aşamalarında gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, öğrencinin öğretim öncesi 1. testten aldığı okuduğunu anlama puanının 20, 2. testten aldığı okuduğunu anlama puanının 15, 3. testten aldığı okuduğunu anlama puanının 50 olduğu görülmüştür. Öğrenciye 10 oturum yapılan özet yazma stratejisi öğretiminin ardından, öğretim sonrası aynı testler tekrar uygulanmıştır. Öğrencinin öğretim sonrasında 1. testten 80, 2. testten 82 ve 3. testten 98 aldığı görülmüştür. Dolayısıyla yapılan özet yazma strateji öğretiminin öğrencinin okuduğunu anlama performansına olumlu katkıları/etkileri olduğu söylenebilir. Son olarak öğrenci ile yapılan görüşme sonucunda öğrencinin stratejiye ve stratejinin öğretim sürecine ilişkin olumlu görüşler bildirdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

braille okuma, özet yazma stratejisi, okuduğunu anlama

The impact of teaching summary writing strategy on reading comprehension: A case study of braille reading student

Öz

In this study, it is aimed to investigate the impact of teaching summary writing strategy on reading comprehension performance for a student who reads in braille and to reveal the student's views on the strategy and the teaching process. A case study research method which is one of the qualitative research designs was used to carry out this study. The participant of this study is a one -male student in the 4th grade special education classes whose age is 12 years and 3 months. In the research, evaluation sessions, teaching sessions and social validity data were carried out by the first author of the research. Reading comprehension tests were prepared for 3 selected texts which are used to determine the student's reading comprehension performance before and after the instruction. The research was carried out in the stages of pre-teaching assessment, preparation for teaching, modeling, guided practice, independent practice, and post-teaching assessment. As a result of the research, it was found that the student's reading comprehension pre-score (before the instruction) in the 1st test was 20, in the 2nd test was 15, and in the 3rd test was 50. It was observed after the instruction that the student obtained the score of 80 from the 1st test, the score of 82 from the 2nd test and the score of 98 from the 3rd test. Therefore, it can be said that the summary writing strategy teaching has positive contributions/impact on the braille reader student's reading comprehension performance.

Anahtar Kelimeler

braille reading, summary writting strategy, reading comprehension

Kaynakça

• Akkaya, N., & Kırmızı, F. S. (2008). İlköğretim birinci kademede özetleme stratejisinin kullanımının değerlendirilmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, 2-4.
• Akyol, H. (2010). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (3. baskı). Ankara: Pegem.
• Ateşman, E. (1997). Türkçe’de okunabilirliğin ölçülmesi. Ankara Üniversitesi Tömer Dil Dergisi, 58, 171-174.
• Beyreli, L., Çetindağ, Z., & Celepoğlu, A. (2005). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Pegema Yayincilik.
• Billingsley, F., White, O. R., & Munson, R. (1980). Procedural reliability: A rationale and an example. Behavioral Assessment, 2(2), 229-241.
• Brown, A. L., & Day, J. D. (1983). Macrorules for summarizing texts: The development of expertise. Journal of verbal learning and verbal behavior, 22(1), 1-14.
• Cavkaytar, S. (2009). Dengeli okuma yazma yaklaşımının Türkçe öğretiminde uygulanması: ilköğretim 5. sınıfta bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edilmiştir.
• Coppins, N., & Barlow-Brown, F. (2006). Reading difficulties in blind, braille-reading children. British Journal of Visual Impairment, 24(1), 37-39.
• Daneman, M. (1988). How reading braille is both like and unlike reading print. Memory & Cognition, 16(6), 497-504.
• De La Paz, S., & Graham, S. (1997). Strategy instruction in planning: Effects on the writing performance and behavior of students with learning difficulties. Exceptional Children, 63, 167-181.
• Demirel, Ö. (2002). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğanay-Bilgi, A. (2009). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin bilgi veren metinleri anlamalarında uyarlanmış çok ögeli bilişsel strateji öğretiminin etkililiği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doganay Bilgi, A., & Özmen, E. R. (2014). The Impact of Modified Multi-Component Cognitive Strategy Instruction in the Acquisition of Metacognitive Strategy Knowledge in the Text Comprehension Process of Students with Mental Retardation. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(2), 707-714.
• Dodd, B., & Conn, L. (2000). The effect of braille orthography on blind children’s phonological awareness. Journal of Research in Reading, 23(1), 1-11.
• Douglas, G., Grimley, M., Hill, E., Long, R., & Tobin, M. (2002). The use of the NARA for assessing the reading ability of children with low vision. British Journal of Visual Impairment, 20(2), 68-75.
• Emerson, R. W., Holbrook, M. C., & D'Andrea, F. M. (2009). Acquisition of literacy skills by young children who are blind: Results from the ABC Braille Study. Journal of Visual Impairment & Blindness, 103(10), 610-624.
• Fırat, T. (2017). Okuma öncesinde, sırasında ve sonrasında düşün (3D) stratejisi öğretiminin öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin okuduklarını anlama becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Fuchs, L. S., Fuchs, D., Hosp, M. K., & Jenkins, J. R. (2001). Oral reading fluency as an indicator of reading competence: A theoretical, empirical, and historical analysis. Scientific studies of reading, 5(3), 239-256.
• Garcia, L. G. (2004). Assessment of text reading comprehension by Spanish-speaking blind persons. British Journal of Visual Impairment, 22(1), 4-12.
• Gardill, M. C., & Jitendra, A. K. (1999). Advanced story map instruction: Effects on the reading comprehension of students with learning disabilities. The Journal of Special Education, 33(1), 2-17.
• Gajria, M., Jitendra, A. K., Sood, S., & Sacks, G. (2007). Improving comprehension of expository text in students with LD: A research synthesis. Journal of learning disabilities, 40(3), 210-225.
• Gillon, G. T., & Young, A. A. (2002). The phonological-awareness skills of children who are blind. Journal of Visual Impairment & Blindness, 96(1), 38-49.
• Görgün, B., & Melekoğlu, M. A. (2019). Development of a reading support program for students with specific learning disabilities to improve reading fluency and comprehension skills. Elementary Education Online, 18(2), 698-713.
• Graves, M., Juel, C., & Graves, B. (2001). Teaching reading in the 21st century (2nd ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Güldenoğlu, B. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerde okuduğunu anlama becerilerinin desteklenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(02), 51-63.
• House, A. E., House, B. J., & Campbell, M. B. (1981). Measures of interobserver agreement: Calculation formulas and distribution effects. Journal of Behavioral Assessment, 3(1), 37-57.
• Idris, N., Baba, S. & Abdullah, R. (2007). Using heuristic rules from sentence decomposition of experts‟ summaries to detect students‟ summarizing strategies, Proceedings of World Academy of Science. Engineeringand Technology, 26, 530-534.
• Ilter, I. (2018). Zayıf okuyucuların okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde ana fikir belirleme becerisinin öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 303-334.
• Işıkdoğan, N. (2008). Hikâye haritası tekniğinin zihin engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerini kazanmalarındaki etkililiği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniverssitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Jenkins, J. R., Fuchs, L. S., Van Den Broek, P., Espin, C., & Deno, S. L. (2003). Sources of individual differences in reading comprehension and reading fluency. Journal of educational psychology, 95(4), 719.
• Jitendra, A. K., & Gajria, M. (2011). Reading comprehension instruction for students with learning disabilities. Focus on Exceptional Children, 43(8), 1-16.
• Jitendra, A. K., Burgess, C., & Gajria, M. (2011). Cognitive strategy instruction for improving expository text comprehension of students with learning disabilities: The quality of evidence. Exceptional children, 77(2), 135-159.
• Johnson, L., Graham, S., & Harris, K. R. (1997). The effects of goal setting and self-instruction on learning a reading comprehension strategy: A study of students with learning disabilities. Journal of learning disabilities, 30(1), 80-91.
• Kıroğlu, M. K., & Özdemir, Y. (2017). “Okumadan önce, okuma esnasında, okumadan sonra düşün” stratejisinin okuduğunu anlama becerisine etkisi. Turkish Studies (Elektronik), 12(17), 313-336.
• Klauda, S. L., & Guthrie, J. T. (2008). Relationships of three components of reading fluency to reading comprehension. Journal of Educational psychology, 100(2), 310.
• Layes, S., Lalonde, R., Mecheri, S., & Rebaï, M. (2015). Phonological and cognitive reading related skills as predictors of word reading and reading comprehension among Arabic dyslexic children. Psychology, 6(01), 20.
• Lorimer, P. (2002). Hand techniques in reading braille; synthesis of spatial and verbal elements of reading. British Journal of Visual Impairment, 20(2), 76-79.
• Mastropieri, M. A., & Scruggs, T. E. (1997). Best practices in promoting reading comprehension in students with learning disabilities 1976 to 1996. Remedial and Special Education, 18(4), 198-213.
• Millar, S. (1997). Reading by touch. London: Routledge.
• Mohammed, Z., & Omar, R. (2011). Comparison of reading performance between visually impaired and normally sighted students in Malaysia. British Journal of Visual Impairment, 29(3), 196-207.
• Moreillon, J. (2007). Collaborative Stategies for Teaching Reading Comprehension. American Library Association.
• Munro, M. P., & Munro, H. R. (2013). Infusion of Print Literacy Methodology into Braille Instruction for Students with Visual Impairments. Journal of Blindness Innovation & Research, 3(2).
• National Reading Panel (NPR), (2000). Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction (National Institute of Health Pub. No. 00-4769). Washington, D. C.: National Institute of Child Health and Human Development.
• Nelson, J. R., Smith, D. J., & Dodd, J. M. (1992). The effects of teaching a summary skills strategy to students identified as learning disabled on their comprehension of science text. Education and Treatment of Children, 228-243.
• Özak, H. Y. (2017). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuduğunu anlama becerilerinin öğretiminde uyarlanmış bilişsel strateji öğretiminin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı.
• Özmen, E. R., Selimoğlu, Ö. G., & Şimşek, M. Ö. (2015). Uyarlanmış bilişsel strateji öğretiminin öykü yazmada uygulanması: Zihinsel yetersizliği olan bir öğrenci ile vaka çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(02), 149-171.
• Papastergiou, A., & Pappas, V. (2019). A comparison of sighted and visually impaired children’s text comprehension. Research in developmental disabilities, 85, 8-19.
• Pattillo, S. T., Heller, K. W., & Smith, M. (2004). The impact of a modified repeated-reading strategy paired with optical character recognition on the reading rates of students with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 98(1), 28-46.
• Pilten, G. (2007). Anafikir bulma stratejisi öğretiminin anafikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pressley, M., Johnson, C. J., Symons, S., McGoldrick, J. A., & Kurita, J. A. (1989). Strategies that improve children's memory and comprehension of text. The Elementary School Journal, 90(1), 3-32.
• RAND Reading & Study Group. (2002). Reading for understanding: Toward an R&D program in reading comprehension. Santa Monica, CA: RAND.
• Reid, R., & Lienemann, T.O. (2006). Strategy instruction for students with learning disabilities. New York: Guilford.
• Rosenshine, B. (1997). The case for explicit, teacher-led, cognitive strategy instruction. Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago.
• Sadato, N., Pascual-Leone, A., Grafman, J., Ibañez, V., Deiber, M. P., Dold, G., & Hallett, M. (1996). Activation of the primary visual cortex by Braille reading in blind subjects. Nature, 380(6574), 526-528.
• Savaiano, M. E., & Hatton, D. D. (2013). Using repeated reading to improve reading speed and comprehension in students with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 107(2), 93-106.
• Seng, G. H. (2007). The effects of think-aloud in a collaborative environment to improve comprehension of L2 texts. Reading, 7(2).
• Solis, M., Ciullo, S., Vaughn, S., Pyle, N., Hassaram, B., & Leroux, A. (2012). Reading comprehension interventions for middle school students with learning disabilities: A synthesis of 30 years of research. Journal of learning disabilities, 45(4), 327-340.
• Speece, D. L., MacDonald, V., Kilsheimer, L., & Krist, J. (1997). Research to practice: Preservice teachers reflect on reciprocal teaching. Learning Disabilities Research and Practice, 12(3), 177-87.
• Stagliano, C., & Boon, R. T. (2009). The Effects of a Story-Mapping Procedure to Improve the Comprehension Skills of Expository Text Passages for Elementary Students with Learning Disabilities. Learning Disabilities: A Contemporary Journal, 7(2), 35-58
• Steinman, B. A., LeJeune, B. J., & Kimbrough, B. T. (2006). Developmental stages of reading processes in children who are blind and sighted. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100(1), 36-46.
• Stratton, J. M. (1996). Emergent literacy: A new perspective. Journal of Visual Impairment & Blindness, 90(3), 177–183.
• Temizkan, M. (2008). Bilişsel okuma stratejilerinin Türkçe derslerinde bilgiye dayalı metinleri okuduğunu anlama üzerindeki etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 129-148.
• Tok, Ş. & Beyazıt, N. (2007). İlköğretim 3. sınıf Türkçe dersinde özetleme ve not alma stratejilerinin okuduğunu anlama ve kalıcılık üzerindeki etkileri. Eurasian Journal of Educational Research, 28, 113-122.
• Trent, S. D., & Truan, M. B. (1997). Speed, accuracy, and comprehension of adolescent braille readers in a specialized school. Journal of Visual Impairment & Blindness, 91(5), 494-500.
• Tuncer, A. T., & Altunay, B. (2006). The effect of a summarization-based cumulative retelling strategy on listening comprehension of college students with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100(6), 353-365.
• Türk Dil Kurumu (1988). Türkçe Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vakali, A., & Evans, R. (2007). Reading strategies employed by Greek braille readers: miscue analysis. Early Child Development and Care, 177(3), 321-335.
• Van Den Bos, K. P., Brand-Gruwel, S., & Aarnoutse, C. A. (1998). Text comprehension strategy instruction with poor readers. Reading and Writing, 10(6), 471-498.
• Veispak, A., Boets, B., & Ghesquiere, P. (2013). Differential cognitive and perceptual correlates of print reading versus braille reading. Research in developmental disabilities, 34(1), 372-385.
• Vural, M. (2019). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilerin ve okuma düzeyi düşük olan öğrencilerin akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerinde Akran Destekli Hedef ve Yönlendirimli Birleştirilmiş Okuma Stratejisi’nin etkililiği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yalçın, G. (2020). Uyarlanmış çok ögeli bilişsel strateji öğretiminin görme yetersizliği olan ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama ve özetleme becerileri üzerine etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, M., & Top, M. (2015). İşbirlikli tartışma sorgulama (İTS) stratejisinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama başarılarına etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 78-97.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Wetzel, R., & Knowlton, M. (2000). A comparison of print and braille reading rates on three reading tasks. Journal of Visual Impairment & Blindness, 94(3), 146-154.
• Williams, T. L. (2007). “Reading” the painting: Exploring visual literacy in the primary grades. The Reading Teacher, 60(7), 636-642.
• Wolf, M., & Katzir-Cohen, T. (2001). Reading fluency and its intervention. Scientific studies of reading, 5(3), 211-239.