Türkçe öğretmeni adaylarının kişisel ve mesleki gelişim yeterlikleri üzerine bir değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 767 - 801, 30.11.2024

Sami Baskın , Zehra Gedikli

https://doi.org/10.33400/kuje.1430874

Öz

T.C. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2017 yılında yayınlanan Öğretmen Mesleki Genel Yeterlikleriyle mesleki bilgi, mesleki becerinin yanında tutum ve değerler yeterlik alanlarında öğretmenin sahip olması gereken göstergeler belirlenmiştir. Bu yeterlik alanlarından tutum ve değerler altında yer alan yeterliklerden biri kişisel ve mesleki gelişimdir. Bu araştırma, kişisel ve mesleki gelişim yeterliğindeki göstergeler ışığında öğretmen adaylarının yeterliklerini sorgulamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bulgular, mezun aşamasına gelen ve artık öğretmen sıfatını alacak kişilerin bu mesleğe ne kadar hazır olduklarını gösterecektir. Araştırmanın verileri, T.C. Millî Eğitim Bakanlığının 2017 yılında yayınladığı Öğretmen Mesleki Genel Yeterliklerinden geliştirilen 5’li Likert tipindeki bir ölçek ve söz konusu göstergelerin her birinin birer görüşme sorusu haline getirilmesi ile toplanmıştır. Veriler, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında bir devlet üniversitesinde Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalında öğrenim gören 4. sınıftan 36 öğretmen adayından toplanmıştır. Araştırma verilerine göre öğretmen adaylarının büyük bir kısmı Türkçe öğretmenliğini severek ve isteyerek yapmaya hazırdır. Buna ek olarak onlar bir yakınlarından veya paydaşlarından gelecek önerilere açıktır. Gelişime açık olmaları, katılımcıların kişisel ve mesleki olarak kendilerini geliştirmek için çeşitli kurslara/seminerlere katıldıklarını belirtmeleriyle örtüşmektedir. Öğretmen adaylarının hemen hepsi kişisel bakımlarına özen göstermekte, kendi sağlıklarını önemsemektedir. Katılımcıların birçoğu, kültürel ve sanatsal etkinliklere katılmakta ve Türkiye ile dünya gündemini takip etmektedir. Ayrıca öğretmen adaylarının mesleki etik ilkelere bağlılıkları yüksek düzeydedir. Elde edilen veriler doğrultusunda Türkçe öğretmeni adaylarının kişisel ve mesleki yeterlikler bağlamında oldukça iyi düzeyde oldukları, bununla birlikte bazı göstergeler açısından gelişime ihtiyaç duydukları söylenebilir. İstenen yeterliklerde öğretmen adayları yetiştirebilmek amacıyla, düşük katılımlı göstergelere odaklanılması ve bu doğrultuda Türkçe öğretmeni adaylarının güdülenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri, kişisel ve mesleki gelişim, gösterge, Türkçe öğretmeni adayları

Etik Beyan

Araştırma Etiği Bu araştırmanın planlanmasından, uygulanmasına, verilerin toplanmasından verilerin analizine kadar olan tüm süreçte “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Veriler, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalayan ve araştırmaya gönüllü katıldığını beyan edan kişilerden toplanmıştır. Etik kurul izin bilgileri Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Etik Kurulu Etik değerlendirme kararının tarihi: 16.05.2023 Etik değerlendirme belgesi sayı numarası: 08.50.

Teşekkür

Bu çalışma, 15. Uluslararası Eğitim Camiası Sempozyumu'nda sunulan aynı isimli bildiriden geliştirilmiştir.

An assessment of the personal and professional development competences of prospective Turkish teachers

Öz

The General Professional Qualifications for Teachers, published by the Ministry of National Education in 2017, determined the indicators that teachers should have in the competence areas of professional knowledge, professional skills, attitudes and values. One of the competences under attitudes and values is personal and professional development. This study was carried out to examine the competences of prospective teachers in the light of the indicators in the competence of personal and professional development. The results will show how prepared they are for this profession. The data of the study were collected using by using a 5-point Likert-type scale developed from the General Professional Qualifications for Teachers, published by the Ministry of National Education in 2017, and by turning each of the indicators into an interview question. The scale and interview questions were answered by 36 pre-service teachers of the fourth grade who are studying in the Department of Language Education at a state university in the 2022-2023 academic year. According to the research data, most of the pre-service teachers are willing and ready to teach Turkish. In addition, they are open to suggestions from their relatives or stakeholders. Their openness to improvement is consistent with the fact that the participants indicated that they have attended various courses/seminars in order to improve themselves personally and professionally. Almost all pre-service teachers pay attention to their personal care and take care of their own health. Most of the participants take part in cultural and artistic activities and follow the agenda of Turkey and the world. In addition, adherence to professional ethical principles is at a high level among pre-service teachers. In line with the data obtained, it can be said that Turkish pre-service teachers are at a very good level in terms of personal and professional competences, but they need to improve in terms of some indicators. In order to train pre-service teachers with the desired competences, it is recommended to focus on indicators with low participation and to motivate students in this direction.

Anahtar Kelimeler

general competences of the teaching profession, personal and professional development, indicator, Turkish teacher candidates

Kaynakça

• Abazaoğlu, İ. Yıldırım, O., & Yıldızhan, Y. (2016). Geçmişten günümüze Türk eğitim sisteminde öğretmen yetiştirme. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(6), 143-160. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/405320
• Aslan, M., & Sağlam, M. (2018). Öğretmenlik uygulaması dersinin öğretmen adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 144-162. 10.16986/HUJE.2017030313
• Aslan, S., & Karaküçük, S. (1997). Devlet yurtlarında kalan bayan öğrencilerin rekreasyonel sorunları. (Ankara örneği). Beden Eğitimi Spor Bilimleri Dergisi, 2(3), 51-71.
• Ayan, M. (2011). Eğitim fakültelerinin sınıf öğretmenliği bölümü programlarının öğretmenlik mesleği [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aydın, Ö., & Ok, A. (2020). İngilizce öğretmenliği uygulamasında mentorluk uygulamaları: Öğretmen adaylarının Türkçe bağlamında işbirliği yapan öğretmen rollerine ilişkin bakış açıları. Öğretmen Eğitimcisi, 55(3), 248-266. https://doi.org/10.1080/08878730.2019.1701756
• Aydın-Taranoğlu, E. (2022). 1997 sonrası YÖK Türkçe öğretmenliği lisans programları ile MEB Türkçe dersi öğretim programlarının eş güdümlülük açısından incelenmesi (Tez Numarası: 744452) [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aykaç, N., & Stebler, M. Z. (2019). 2018 Türkçe öğretmenliği lisans programının öğretim elemanlarının görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 116-138. http://dx.doi.org/10.31464/jlere.610269
• Ayvacı, H. Ş., & Özbek, D. (2021). Türkiye’deki üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerinde gerçekleştirilen eğitimlerin tematik analizi. Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Dergisi, 10(1), 16-36. https://doi.org/10.51960/jitte.936276
• Baskan, A., G. (2001). Öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirmede yeniden yapılanma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(20), 16-25. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87949
• Başaran, M., & Erdem, İ. (2009). Öğretmen adaylarının güzel konuşma becerisiyle ilgili görüşleri üzerine bir araştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 743-754. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/817931
• Bay, D. N., Şeker, P. T. ve Alisinanaoğlu, F. (2020). Öğretmenlik uygulaması dersine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 4(1), 1-20. https://doi.org/10.34056/aujef.625497
• Bayram, Y. (2017). Gençlerin siyaset gündemi konularına yaklaşımı ve medya kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi: 15 Temmuz darbe girişimi örnek olayı. OPUS – Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 887-911. http://dx.doi.org/10.26466/opus.359703
• Bilgin, S., & Şahbaz, N. K. (2021). Türkçe öğretmenlerinin yazma yöntem ve tekniklerini uygulama durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(47), 252-270. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/62012/827740
• Bozbayındır, F. (2019). Öğretmenlik mesleğinin statüsünü etkileyen unsurların öğretmen görüşleri temelinde incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72). https://doi.org/10.17755/esosder.583274
• Bozpolat, E., & Yıldız, H. (2020). Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin eğitimde program dışı etkinlikler dersine ilişkin görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1670-1696. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1498032
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ceran, D. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının yazma eğitimi dersine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(1), 1151-1169. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4187
• Coşkun, B., & Çelikten, M. (2020). Öğretmenlik meslek etiği üzerine bir inceleme. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(21), 686-710. https://doi.org/10.26466/opus.666967
• Coşkun, K. (2011). Öğretmenlik uygulaması I-II derslerinin özel eğitim zihin engelliler öğretmen adaylarının öz-yeterlilik algılamaları üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Cropley, A. (2002). Qualitive research methods: An introduction for students of psychology and education. University of Latvia: Zinatne.
• Çam-Tosun, F. (2019). Öğretmenlik uygulamasının süre açısından incelenmesi ve bir çözüm önerisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(3), 839-869. https://doi.org/10.30964/auebfd.539374
• Çamurcu, D. (2011). Yüksek öğrenimine yeni başlayan Türkçe eğitimi bölümü öğrencilerinin yazma becerilerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 503-518. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/257780
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A.; Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirmeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20 (Özel Sayı), 203-215. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548342
• Epçaçan, C. (2016). Öğretmen adaylarının KPSS ve öğretmenlik atamaları hakkındaki görüşleri. Turkish Studies (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), 11 (3), 1065-1090. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9390
• Eroğlu, B. (2011). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği anabilim dalı öğretmenlik uygulamasının beden eğitimi öğretmeni adaylarının mesleki yeterlikleri ve mesleğe yönelik tutumları üzerine etkileri (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ertem, İ. S. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleği özel alan yeterliklerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13, 11-18. https://mjer.inased.org/makale/328
• Eskici, M., & Aktaş, R. (2014). Üniversite öğrencilerinin öğrenci kulüplerine yönelik görüşleri. Asya Öğretim Dergisi, 2/1(Özel), 31-40. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17651
• Eyüp, B. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme eğitimi dersiyle ilgili görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(3), 1773- 1795. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/49273/629325
• Gedikli, Ö. (2022). Mesleki gelişim arkadaşlığı modelinin Türkçe öğretmenlerinin mesleki gelişimindeki rolü [Doktora tezi, Trabzon Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Görgen, İ., Çokçalışkan, H., & Korkut, Ü. (2012). Öğretmenlik uygulaması dersinin öğretmen adayları, uygulama öğretmenleri ve uygulama öğretim üyeleri açısından işlevselliği. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 56-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/217235
• İlhan, E., Çam, Ş. S., & Çam, Z. (2018). Yükseköğretimde öğrencilerin akademik, sosyal ve kültürel faaliyetlere etkin katılımı. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(2), 213-234. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/606513
• Koç-Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. The Journal of Academic Social Sciences, 47. 480-495. 10.16992/ASOS.12368. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.12368
• Koçyiğit, M., Erdem, C., & Eğmir, E. (2020). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine ilişkin öz değerlendirmeleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9 (3), 774-799. http://dx.doi.org/10.30703/cije.651639
• Köse, E. (2013). Eğitim kurumlarında gerçekleştirilen ders dışı etkinliklerin sınıflandırılmasına yönelik bir öneri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2 (2), 336-353. https://doi.org/10.7884/teke.151
• Kuşdemir, Y., Bulut, P., & Uzun, E. B. (2020). Okuma kültürü üzerine bir inceleme: Öğretmen adayları örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(21), 74-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/genclikarastirmalari/issue/56614/700455
• Mete, F. (2015). Türkçe öğretmenliği bölümünde yazma eğitimi dersi: Bilme ve uygulama karşılaştırması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3 (2), 81-91. https://doi.org/10.16916/aded.16029
• Nayman, K. (2020). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri kapsamında öğretmen ve okul yöneticilerinin görüş ve deneyimleri [Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ocakcı, E., & Kılıç, D. (2018). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin 2006 ve 2017 yıllarına göre karşılaştırılması. B. Tay (Ed.) içinde. 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, (ss. 1241-1258). Sosyal Bilgiler Eğitimcileri Derneği. https://www.researchgate.net/publication/341626243_Ogretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterliklerinin_2006_ve_2017_Yillarina_Gore_Karsilastirilmasi
• Ogur, E. (2022). Türkçe öğretmeni adaylarının konuşma eğitimi dersine yönelik görüşleri. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 7 (4), 373-387. https://doi.org/10.5281/zenodo.7396664
• Sarıçoban, A. (2008). Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması derslerine ilişkin uygulama öğretmenleri ve öğretmen adaylarının görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (3), 31-55. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77104
• Sarıkaya, N., & Altunışık, R. (2011). “Kişisel bakım” olgusu ve kişisel bakım ürünlerine yönelik tüketici tutum ve tercihlerini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 389-413. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/123448?view=ris&download=123448.ris
• Sevim, O., & Şeref, İ. (2015). Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi dersiyle ilgili görüş ve önerileri. EKEV Akademi Dergisi, 19(61). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2592443
• Şahin, A., Kumral, O., & Görgülü, D. (2017). Öğretmenlik kutsal bir meslek midir? Öğretmen adaylarının algılarına dönük bir diyalektik. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(50), 101-118. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.12476
• Şimşek, S., Alkan, V., & Erdem, A. R. (2013). Öğretmenlik uygulamasına ilişkin nitel bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(34), 63-73. DOİ: https://doi.org/10.9779/PUJE624
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2006). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2012). Mesleki Gelişim Faaliyetleri (Yayın Tarihi:04.10.2012). https://oygm.meb.gov.tr/www/mesleki-gelisim-tanitim/icerik/7
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2017a). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2017b) Öğretmen strateji belgesi. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Toprakçı, E., & Ofluoğlu, K. (2021). Öğretmen adaylarının atamaya ilişkin görüşlerinin çevrim içi platformlar üzerinden incelenmesi. Sergii Kholod, Nevide Akpınar Dellal ve Tamara Ishchenko (Ed.) içinde, Contemporary Educational Researches. Education, Tolerance and Peace for Equal Opportunity, Dnipro/ Ukraine, 2021, (ss. 266-292). GlobeEdit.
• Tosuntaş, Ş. B. (2020). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin incelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 4(1), 53-61. http://dx.doi.org/10.31805/acjes.746234
• Türk Dil Kurumu [TDK], (2019). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uysal, F. (2022). Öğretmen adaylarının bakışıyla program dışı etkinlikler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(13), 88-109. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebed/issue/73972/1201989
• Uzun, F., & Bolat, Y. (2023). Program dışı etkinliklerin öğrenci gelişimine etkisi. Harran Maarif Dergisi, 8 (1), 14-35. https://doi.org/10.22596/hej.1244118
• Yeşilyurt, E. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin genel yeterliklerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 71-100. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256222
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yurtseven-Yılmaz, H., & Gülçiçek, D. (2022). Öğretmen yeterlikleri bağlamında Türkçe öğretmenlerinin mesleki gelişim etkinliklerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), s. 262-291. https://doi.org/10.19171/uefad.1039264
• Yüksek Öğretim Kurulu [YÖK], (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara.
• Yükseköğretim Kurumu [YÖK], (2007). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri (1982-2007) Öğretmenin Üniversitede Yetiştirilmesinin Değerlendirilmesi. Ankara.
• Yüksel, S. (2020). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Spor ve Rekreasyon Araştırmaları Dergisi, 2(1), 34-43.
• Zeybek, G., & Karataş, K. (2022). Öğretmenlik Deneyimine İlk Adım: Öğretmenlik uygulaması sürecinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3). 973-990. https://doi.org/10.33206/mjss.995588