A Translational Perspective on Homi Bhabha's Concept of “Cultural Translation”

Yıl 2023, Sayı: 19, 225 - 247, 10.12.2023

Sueda Özbent

https://doi.org/10.46250/kulturder.1364984

Öz

The concept of “cultural translation” as first used by British anthropologists in the mid-20th century to convey cultural differences. Since the language and cultural contexts used in postcolonial texts are intertwined, cultural translation is also encountered in this field. It would not be wrong to say that exiled and immigrant writers of postcolonial texts adopted the role of translators and performed cultural translation. The language of these writers, who prefer to write in a foreign language other than their mother tongue, not only consciously differs from the standard language, but is also produced in the intermediate field, in the third space, as Homi Bhabha puts it. What might be the reasons for immigrant writers to write in a foreign language? Bhabha argues that immigrant writers are also cultural translators. After the "cultural turn" in translation in the 1980s, it is unquestionably recognized that translation is a part of intercultural communication. Due to its interdisciplinary nature, translation is no longer considered only language transfer; it interacts with different fields such as discourse, text, culture, communication, hermeneutics, literature, and sociology. In this study, Mutterzunge by Emine Sevgi Özdamar, one of the first immigrant literature writers writing in German, and its translation Annedili by Fikret Doğan will be analyzed in the context of cultural translation. The study will try to examine whether the texts produced by immigrant writers-translators can be considered translation and what the contributions of the metaphorical evaluation of cultural translations can be in terms of translation studies.

Anahtar Kelimeler

Homi K. Bhabha, cultural translation, hybridity, third space, immigrant

Homi Bahbha'nın "Kültürel Çeviri" Kavramına Çeviribilimsel Bakış

Öz

“Kültürel çeviri” kavramı ilk olarak İngiliz antropologlar tarafından 20. yüzyılın ortalarında kültürel farklılıkları aktarmak için kullanılmıştır. Sömürgecilik sonrası ortaya çıkan metinlerde kullanılan dilin ve kültürel bağlamların iç içe geçmelerinden dolayı kültürel çeviriye bu alanda da rastlanmaktadır. Sömürgecilik sonrası piyasaya çıkan metinlerin, sürgün ve göçmen yazarların bir şekilde çevirmen rolüne büründüklerini ve kültürel çeviri yaptıklarını söylemek yanlış olmayacaktır. Anadilleri dışında yabancı bir dilde yazmayı tercih eden bu yazarların dili, bilinçli olarak sadece standart dilden farklılık göstermekle kalmayıp adeta ara alanda Homi Bhabha’nın deyişiyle üçüncü alanda üretilmektedir. Göçmen yazarların yabancı bir dilde yazmalarının nedenleri neler olabilir? Bhabha göçmen yazarların aynı zamanda (kültürel) çevirmen olduklarını söylemektedir. Çeviride 80’li yıllarda yaşanan “kültürel dönüş” sonrası çevirinin kültürlerarası iletişimin bir parçası olduğu artık tartışmasız olarak kabul görmektedir. Çeviribilim, disiplinler arası doğasından dolayı artık sadece dil aktarımı olarak görülmemekte; söylem, metin, kültür, iletişim, yorumbilim, edebiyat, sosyoloji gibi farklı alanlarla etkileşimdedir. Bu çalışmada Almanca yazan ilk göçmen edebiyatı yazarlarından Emine Sevgi Özdamar’ın Mutterzunge adlı eseri ve Fikret Doğan tarafından yapılan çevirisi Annedili kültürel çeviri bağlamında incelenecektir. Çalışmada göçmen yazar-çevirmenlerin ürettikleri metinlerin birer çeviri metin olarak ele alınıp alınamayacağı, kültürel çeviri eyleminin metaforik anlamda değerlendirilmesinin çeviribilime katkılarının neler olabileceği irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Homi K. Bhabha, kültürel çeviri, melezlik, üçüncü alan, göçmen

Kaynakça

• Akcan, Esra (2009). Çeviride Modern Olan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bachmann-Medick, Doris (1996). Kultur als Text. Die Anthropologische Wende in der Literaturwissenschaft. Frankfurt am Main: Fischer Verlag.
• Bachmann-Medick, Doris (1997). Übersetzung als Repräsentation fremder Kulturen. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
• Bachmann-Medick, Doris (2004). “Übersetzung als Medium Interkultureller Kommunikation und Auseinandersetzung”. Handbuch der Kulturwissenschaften: Band. 2: Paradigmen und Disziplinen. Eds. Friedrich Jäger, Jürgen Straub. Stuttgart, Weimar: Verlag J. B. Metzler, 449-465.
• Bachmann-Medick, Doris (2006). “Cultural Turns”. Neuorientierungen in den Kulturwissenschaften. Hamburg: Rowohlt Verlag.
• Bahadır, Şebnem (1998). “Der Translator als Migrant–der Migrant als Translator?”. TEXTconTEXT, 12(2): 263-275.
• Bahadır, Şebnem (2008). “Çeviriyorum, Öyleyse Tek Kültürün Ötesinde, İki Kültürün Arasında, Üçüncü Kültürün Ortasındayım”. Çeviriyi Düşünenler. Ed. Mehmet Rifat. İstanbul: Sel Yayıncılık, 218-227.
• Bassnett, Susan & Lefevere, Andre (1990). Translation, History and Culture. London: Continuum.
• Bhabha, Homi K. (1994). The Location of Culture. London & New York: Routledge.
• Bhabha, Homi K. (2011). Die Verortung der Kultur. Trans. Michael Schiffmann & Jürgen Freudl. Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Bhabha, Homi K. (2016). Kültürel Konumlanış. Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Demirkıvıran, Sine (2022). “Johann Wolfgang von Goethe’nin Çeviri Yaklaşımı ve Çeviri Amacı”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 14: 209-237.
• Demirkıvıran, Sine ve Göktepe, Fayıka (2021). “Yabancılık Dereceleri Işığında Katharina Reiss’ın Metin Tiplerine Yeni Bir Bakış”. Diyalog Dergisi, 2: 829-850.
• Dizdar, Dilek (2008a). “Die Mutterzunge Drehen. Erfahrungen aus und mit einem Text”. Meine Sprache grenzt mich ab… Transkulturalität und kulturelle Übersetzung im Kontext von Migration. Ed. Vorderobermeier, Gisella & Wolf, Michaela. Wien: LIT Verlag, 95-111.
• Dizdar, Dilek (2008b). “Çeviribilim Açısından Çeviri Etkinliği”. Çeviriyi Düşünenler. Ed. Mehmet Rifat. İstanbul: Sel Yayıncılık, 210-218.
• Dizdar, Dilek (2014). “Wieder zurück. Translatorische Perspektiven auf die Migrationsliteratur”. Vom Text zum Text. Übersetzungskunst, Philologische Präzision und Interkulturelle Erfahrung. Festschrift für Andreas F. Kelletat. Ed. Boguna, Julija et al. Berlin: Frank und Timme, 333-344.
• Ece, Ayşe Fitnat (2009). “Sömürgecilik-Sonrası Kuramların Çeviri Eylemine Metaforik Yaklaşımları”. Litera Dergisi, 1, 47-57.
• İlkılıç, Süreyya (2021). “Emine Sevgi Özdamar’ın ‘Mutterzunge-Annedili’ Adlı Eserinde Kültür’ün Dil’de Yansımaları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(76): 112-124.
• Kluge, Ewald (1975). Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Sprache. Berlin: De Gruyter.
• Özbent, Sueda (2015). “Kültürler Arası ve Kültürler Üstü İletişim Aracı Olarak Çeviri”. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 21: 13-22.
• Özdamar, E. Sevgi (2010). Mutterzunge. Frankfurt/Main: Rotbuch.
• Özdamar, E. Sevgi (2013). Annedili. Çev. Fikret Doğan. İstanbul: İletişim.
• Schippel, Larisa (2014). “Übersetzen–Interdiskursiv und Transkulturell”. Translationswissenschaftliches Kolloquim III. Beiträge zur Übersetzungs-und Dolmetsch Wissenschaft. Frankfurt/Main: Peter Lang, 207-227.
• Snell-Hornby, Mary (1990). The Turns of Translation Studies. A Critique of Translation Theory in Germany. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
• Stolze, Radegundis (2011). Übersetzungstheorien. Eine Einführung. Tübingen: Narr.
• Störig, Hans Joachim (1963). Das Problem des Übersetzens. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. Tymoczko, Maria (2007). Enlarging Translation, Empowering Translators. Manchester: St. Jerome Publishing.
• URL-1: “Murat Şevki Çoban’ın Özdamar ile Yaptığı Söyleşi (30.5.2016)”. https://t24.com.tr/k24/yazi/esozdamar,731 (Erişim: 13.9.2023).
• URL-2: Wolf, Michaela, “Translation–Transkulturation. Vermessung von Perspektiven transkultureller politischer Aktion”. https://transversal.at/transversal/0608/wolf/de (Erişim: 03.09.2023).
• Weber, Angela (2009). Im Spiegel der Migrationen. Transkulturelles Erzählen und Sprachpolitik bei Emine Sevgi Özdamar. Bielefeld: Transcript Verlag.
• Wierschke, Annette (1996). Schreiben als Selbstbehauptung. Kulturkonflikt und Identität in den Werken von Aysel Özakin, Alev Tekinay und Emine Sevgi Özdamar. Frankfurt: De Gruyter.
• Wolf, Michaela (2000). “The Third Space in Postcolonial Representation”. Changing the Terms. Eds. Simon, Sherry & St-Pierre, Paul. Ottawa: Les Presses de L’Université d’Ottawa, 127-147.
• Wolf, Michaela (2008). “Zur kulturellen Übersetzung der Migration: Theoretische Vorüberlegungen”. Meine Sprache grenzt mich ab… Transkulturalität und kulturelle Übersetzung im Kontext von Migration. Vorderobermeier, Gisella & Wolf, Michaela. Wien: LIT Verlag, 21-37.
• Wolf, Michaela (2012). Die vielsprachige Seele Kakaniens. Übersetzen und Dolmetschen in der Habsburgermonarchie 1848 bis 1918. Wien: Böhlau Verlag.
• Yılmaz Kutlay, Sevcan (2019). Çeviribilimde Bilimsellik-Öznellik Sorgulamaları. İstanbul: Hiper Yayın.
• Yılmaz, Hülya ve Ataseven, Füsun (2022). “Yazınsal Yapıtlarda Melezlik Olgusu ve Bir Eğretileme Olarak Çeviri”. Turkish Studies, 12: 817-826.