EDUCATION OF KURMANJI TECVİDNAMES IN MADRASAHS AND AN ANALYSISI ON “ZUBDETU’T-TECWÎD LI’T-TALIBI’L-MUSTEFÎD”A EBDURREHMAN EL-FARÛQÎ

Yıl 2021, Sayı: 4, 1 - 24, 30.04.2021

Ayhan Yıldız

Öz

Îlmê tecwîdê, ji duwazdeh îlmên ku di perwerdeya medreseyên kurmanc û dimilîyan de li Bakur hatine fêrkirin, li kêleka îlmên bingehîn ên Îslamî yên mîna rêzimana erebî, hedîs, tefsîr, fiqih, kelam, sîyer û tesewwufê cih girtîye. Herçiqas di nav kitêbên rêzê de ev şaxê îlim cih nagire jî, mîna Mewlûda Bateyî, Necu’l-Enama M. Xelîlê Sêrtî, û Nûbihara Xanî, di destpêka perwerdeyê de hatîye hînkirin. Digel ku muderris û alimên kurmanc û dimilîyan gelek kitêbên mezin di biwarê zanistên Îslamî de bi zimanê erebî û carinan jî bi kurmancî û dimilî nivîsîne jî, hejmara kitêbên têkildarî îlmê tecwîdê li ber wan gelek kêm e. Lewre di vê lêkolînê de me hinek cih da lêgerîn û nîqaşa li ser rewşa wan a di perwerdeya medreseyên Bakur de û ew nirxandin. Di nav van berhemên têkildarî îlmê tecwîdê de Zubdetu’t-Tecwîd li’t-Talibi’l-Mustefîd”a Ebdurrehman el-Farûqî bi raburdûya dîrokî, teşe, naverok û zimanê xwe hêjayî lêkolîn, nîqaş û analîzê ye. Lewre di vê gotarê de piştî ku me hinek agadarî li ser tecwîdnameyên menzûm û mensûr ên kurmancî berhev kirin, me ev berhema navbihurî da ber xwe û li ser wê kûr bûn.

Anahtar Kelimeler

tecwid, tecwidname, kurmancî, dimilî, education madrasa

PERWERDEYA TECWÎDNAMEYÊN KURMANCÎ DI MEDRESEYAN DE Û ANALÎZEK LI SER “ZUBDETU’T-TECWÎD LI’T-TALIBI’L-MUSTEFÎD”A EBDURREHMAN EL-FARÛQÎ

Öz

Îlmê tecwîdê, ji duwazdeh îlmên ku di perwerdeya medreseyên kurmanc û dimilîyan de li Bakur hatine fêrkirin, li kêleka îlmên bingehîn ên Îslamî yên mîna rêzimana erebî, hedîs, tefsîr, fiqih, kelam, sîyer û tesewwufê cih girtîye. Herçiqas di nav kitêbên rêzê de ev şaxê îlim cih nagire jî, mîna Mewlûda Bateyî, Necu’l-Enama M. Xelîlê Sêrtî, û Nûbihara Xanî, di destpêka perwerdeyê de hatîye hînkirin. Digel ku muderris û alimên kurmanc û dimilîyan gelek kitêbên mezin di biwarê zanistên Îslamî de bi zimanê erebî û carinan jî bi kurmancî û dimilî nivîsîne jî, hejmara kitêbên têkildarî îlmê tecwîdê li ber wan gelek kêm e. Lewre di vê lêkolînê de me hinek cih da lêgerîn û nîqaşa li ser rewşa wan a di perwerdeya medreseyên Bakur de û ew nirxandin. Di nav van berhemên têkildarî îlmê tecwîdê de Zubdetu’t-Tecwîd li’t-Talibi’l-Mustefîd”a Ebdurrehman el-Farûqî bi raburdûya dîrokî, teşe, naverok û zimanê xwe hêjayî lêkolîn, nîqaş û analîzê ye. Lewre di vê gotarê de piştî ku me hinek agadarî li ser tecwîdnameyên menzûm û mensûr ên kurmancî berhev kirin, me ev berhema navbihurî da ber xwe û li ser wê kûr bûn.

Anahtar Kelimeler

tecwîd, tecwîdname, perwerdeya medreseyê

Kaynakça

• Adak, Abdurrahman (2015). “Di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de Cureyeke Edebî: Zanistên Îslamî”, Kovara Nûbiharê, 132.
• Aktaş, Mehmet Nurullah (2015) “Şark Medreselerinin İhya Teşebbüslerinde Muhammed Nurullah Seyda el-Cezerî ve Usülu’t-Tefsîr Adlı Risalesi”, Kovara The Journal of Academic Socıal Science Studies, 34.
• Amedî, Zeynelabidîn (?). Selasu Menzûmat, Diyarbekir: Diyarbekir Soz.
• Çağmar, M. Edip (2009). “Molla Halîl es-Si‘irdî’nin Rısaletun fî İlmi’t-Tecvîd Adlı Eseri”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, II.
• Doskî, Tehsîn Îbrahîm (2012). Dîwana Fethî, İstanbul: Nûbihar.
• Dîwana Hadî/Seyda Mela Mihemedê Licî, Amadekar: Tehsîn Îbrahîm Doskî, Nûbihar, İstanbul, 2012.
• el-Buhtî, eş-Şeyx Ebdurrehman el-Farûqî (2013). Zubdetu’t-Tecwîd li’t-Talibi’l-Mustefîd, (Amadekar. Muhemmed Muxlis Îbn Şeyx Ebdurrehman), İstanbul: Nûbihar.
• el-Ebd, Mehmûd Muhemmed Ebdulmunîm (2012/1433). el-Lum‘etu’l-Bedriyyeti Şerhi Metni’l-Cezeriyyeti li’l-Îmam Îbnu’l-Cezerî, Beyrût: Daru’l-Kutubu’l-Îlmiyye.
• Hey’etun mine’l-Muderrisîn (1433). el-Menhecu we’l-Bernamecu li’l-Medarisi’l-Îslamiyyet, Diyarbekir: ?
• en-Neqşebendî, Ebdullah Îbn Mehmûd (1379/1960). Îrşadu’l-Îbad min ‘Ewami’l-Mu’minîn, ?: ?,
• Ertekin, Nurettin (2018). “Mela Ehmed Yalar û Dîwana Wî”, Diyarbakır: Alimler, Arifler, Edipler (Edt. İbrahim Özcoşar, Ali Karakaş, Mustafa Öztürk ve Ziya Polat), İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Gezer, Semih (2015).Dîwana Mela Yasîn Yusrî (Metin û Lêkolîn), Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Kürt Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Teza Neçapkirî).
• Gundî, Seîd (1998). “Usûla Medresên Şerqê”, Kovara Nûbiharê, j. 63-64.
• Gülle, Sıtkı (2006). Tecvid Dersleri, İstanbul: Huzur Yayınevî.
• Hîlmî, Abulkuddus (2004). Tecwîd, İstenbul: İhsan Yayınları.
• Huseyn, Ebdullah Rûbîn (2012/1434). Mu’cemu’n-Nefaisi’l-Esasî, (Îşraf: Ehmed Ratib ‘Ermûş), Beyrût: Daru’n-Nefais.
• Bağcı, H. Musa & Keleş, Ahmet & Önen, Hacı & Kanarya, Bayram & Kanbaz, İsmail (2017). Kur’an Okuma ve Tecvid, Dîyarbakır: D. Ü. İlahiyat Fakültesi Lisans Tamamlama Programı.
• Mela Ehmedê ‘Eynberanî (2011). Elîfba û Tecwîd, İstanbul: Nûbihar.
• Mela Seîdê Girdarî (2003). “Xelîfe Yûsuf û Îrşadu’l-Îbada Kurmancî”, Kovara Nûbiharê, 89.
• Motkî, Xelîl Xeyalî (2004). Elîfbêya Kurmancî, (Amadekarê Çapê: Ebdusselam Bêcirmanî), İstanbul: Weşanxane Hîvda.
• Muhemmed Hadiyê Licêyî, (2016). Kitabu’d-Durri’l-E‘ila fî ‘Îlmi’t-Tecwîd, (Amadekar: Mela Birhanê Tarînî), Diyarbakir: Lîs.
• Nesr, Etiyye Qabil (1414/1994). Xayetu’l-Murîd fî Îlmi’t-Tecwîd, Qahire: ?
• Önen, Hacı (2015). Kıraat İlminin Gelişme ve Sistemleşme Süreci, Diyarbakır: A Grafik.
• Özdirek, Recep (2010). “Cumhuriyet Döneminde Şırnak Bölgesinde Yaşayan Alimerlerin Fıkıhla İlgili Eserlerinin Değerlendirilmesi”, Şırnak Üniversitesi Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu 1, Ankara: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Seîd, Mela (1998). “Mezhebên Nehwê û Kitêbên Xwendinê”, Kovara Nûbiharê, 63-64.
• Telli, Mela Ebdullah (1998). “Nêrînek li ser Medresên Kurdan”, Kovara Nûbiharê, 63-64.
• Ünlü, Demirhan (1978). Kur’an-ı Kerîm’in Tecvidi, Ankara: Semih Ofset.
• Toprak , Z. Fuat, & Toprak, Muhammed, & Toprak, Z. Abidîn (2009). “Seyda Molla Yasin Toprak (Yüsri) Hayatı ve İlmi Kişiliği”, Kovara Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 1.