Ortaokul Kurumlarında Disiplin Uygulamalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 141 - 160, 31.07.2025

Aybala Albay , Seda Karatekin

Öz

Bu araştırma, Ankara il merkezinde bulunan ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin okullarda yaşanan disiplin sorunları ile ilgili görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi Ankara il merkezindeki ortaokullarda görev yapan 10 öğretmenden oluşmaktadır. Veri toplamada yarı yapılandırılmış görüşme soruları kullanılmıştır. Katılımcıların sorulara verdikleri cevaplar, Maxqda bilgisayar destekli nitel veri analizi ile incelenerek değerlendirilmiştir. En çok öne çıkan disiplinsizlik davranışları kılık-kıyafet kurallarına uymama, akran zorbalığı ve derse eksik materyalle gelme olarak belirlenmiştir. Disiplini sağlamada öğretmenler, cezaya yönelik uygulamalarda uyarma/birebir görüşme ve aileyle görüşme yöntemlerini kullandıklarını ifade etmişlerdir. Ödüllendirmeye yönelik davranışlarda ise hediye verme ve sosyal aktivitelerde görev vermenin ön plana çıktığı görülmüştür. Öğretmenler, disiplin sorunlarının günden güne arttığını ifade etmiş ve disiplin uygulamalarının daha işlevsel hale getirilmesi konusunda önerilerini paylaşmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Sınıf yönetimi , disiplin , ceza , ödül

This study aims to reveal the views of teachers working in secondary schools in Ankara city center about discipline problems in schools. Qualitative research method was used in the study. The sample of the study consists of 10 teachers working in secondary schools in Ankara city center. Semi-structured interview questions were used for data collection. The answers given by the participants to the questions were analyzed and evaluated with Maxqda computer-aided qualitative data analysis. The most notable undisciplined behaviors identified as not complying with the dress code, peer bullying, and coming to class with incomplete materials. To ensure discipline, teachers reported using warnings/one-on-one meetings and meetings with parents in punishment practices. Among reward-oriented behaviors, it has been observed that giving gifts and assigning tasks in social activities come to the fore. Teachers stated that discipline problems are increasing day by day and shared their suggestions for making discipline practices more functional.

Öz

This study aims to reveal the views of teachers working in secondary schools in Ankara city center about discipline problems in schools. Qualitative research method was used in the study. The sample of the study consists of 10 teachers working in secondary schools in Ankara city center. Semi-structured interview questions were used for data collection. The answers given by the participants to the questions were analyzed and evaluated with Maxqda computer-aided qualitative data analysis. The most notable undisciplined behaviors identified as not complying with the dress code, peer bullying, and coming to class with incomplete materials. To ensure discipline, teachers reported using warnings/one-on-one meetings and meetings with parents in punishment practices. Among reward-oriented behaviors, it has been observed that giving gifts and assigning tasks in social activities come to the fore. Teachers stated that discipline problems are increasing day by day and shared their suggestions for making discipline practices more functional.

Anahtar Kelimeler

Classroom management , discipline , punishment , award.

Kaynakça

• Andegiorgis, G. E. (2020). Counseling approaches used in solving students’ disciplinary problems in secondary schools in Keren sub-zone, Anseba Region, Eritrea. Global Journal of Psychology Research: New Trends, 10(1), 95-101.
• Aydın, B. (2001). İlköğretim okullarında sınıf disiplininin sağlanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Belle, L. J. (2016). The role of principals in maintaining effective discipline among learners in selected Mauritian state secondary schools: An education management model (Yayımlanmamış doktora tezi). Güney Afrika Üniversitesi, Pretorya.
• Bilir, A., Kuru, S. & Tezcan, F. (2007). Muğla ili ortaöğretim okullarında disiplin uygulamalarına ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 58-72.
• Canoğulları, E., Ünlü, Y., & Şaşmaz, H. (2021). Ortaokullarda disiplin problemlerinin farklı değişkenler açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 95-118. https://doi.org/10.48174/buaad.933446.
• Celep, C. (2000). Sınıf Yönetimi ve Disiplini. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Disiplin ile ilgili kavramlar, ilkeler ve uygulamalar. Millî Eğitim Dergisi, 175, 8-23.
• Ceylan, E., Özdoğan Özbal, E., Sever, M. ve Boyacı, A. (2020). Türkiye'deki Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Görüşleri, Öğretim Koşulları: TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yöneticileri Yanıtları Analizi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Londra: Pearson Education Inc.
• Çelik, K. (2005). Disiplin oluşturma ve kural geliştirme. Hüseyin Kıran (Ed.). Etkili sınıf yönetimi içinde (s.241-275). Anı Yayıncılık.
• Demir, F. (2013). Ortaokullarda öğrencilerin disiplinsiz davranışları ve bu davranışların sebepleri (Batman ili merkez ilçesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Demirtaş, H., & Pehlivan, F. (2020). Devlet ortaokulu ve liselerinde yaşanan disiplin problemleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 166-197. https://doi.org/10.17860/mersinefd.583537.
• Edwards, C. H. (2008). Classroom Discipline & Management (5th ed.). NJ: John Wiley & Sons, Inc.
• Ertuğrul, H. (2000). Öğretmenin başarı kılavuzu. Ankara: Nesil Yayıncılık.
• Gökçen, E. (2018). Sınıf içi disiplini bozan davranışlara yönelik öğretmen görüşleri (Şanlıurfa ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Hardin, C. J. (2008). Effective Classroom Management (2nd ed.). NJ: Pearson.
• Habacı, Ş., Tanrıkulu, F.Z., Atıcı, R., Ürker, A., Adıgüzelli, F. (2013). Sınıf İçi Disiplin Kurallarının Benimsetilmesinde Öğretmen Rolleri. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 1953-1971.
• Humphreys, T. (2002). Disiplin Nedir? Ne Değildir? (3. Baskı). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Jones, V. & Jones, L. (2007). Comprehensive classroom management. Boston: Pearson.
• Karahan, S., Uca, S. & Güdük, T. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme türleri ve görüşme tekniklerinin uygulanma süreci. Nitel Sosyal Bilimler, 4(1), 78-101. https://doi.org/ 10.47105/nsb.1118399.
• Kıran, H. ve Çelik, K. (Ed.) (2015). Etkili sınıf yönetimi (11. Baskı). Ankara: Anı yayıncılık.
• Kounin, J. S. (1970). Discipline and group management in classrooms. New York:Holt, Rinehart & Winston.
• Koutrouba, K. (2013). Student misbehavior in secondary education: Greek teachers' views and attitudes. Educational Review, 65(1), 1-19.
• Kyriacou, C. & Ortega Martín, J. L. (2010). Beginning secondary school teachers’ perceptions of pupil misbehavior in Spain. Teacher development, 14(4), 415- 426.
• Manning, M. L. & Bucher, K. T. (2007). Classroom Management: Models, Applications and Cases. NJ: Pearson
• Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği (17.04.2024).
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden edinilmiştir.
• Milli Eğitim Temel Kanunu (17.04.2024). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1739.pdf adresinden edinilmiştir.
• Mtsweni, J. (2008). The role of educators in the management of school discipline in the Nkalanga region of Mpumalanga (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Güney Afrika Üniversitesi, Pretorya.
• Mokhele, P.R. (2006). The teacher-learner relationship in the management of discipline in public high schools. Africa Education Review, 3(1-2), 148–159. https://doi.org/10.1080/18146620608540448
• Nelson-Jones, R. (1995). Danışma Psikolojisi Kuramları (Çev. Akkoyun F., Duyan, V., Doğan S., Eylen, B., Korkut, F.), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ntuli, L.T. (2012). Managing discipline in post-corporal punishment era environment at secondary schools in the Sekhukhune District, Limpopo. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Güney Afrika Üniversitesi, Pretorya.
• OECD (2022). Mending the Education Divide: Getting Strong Teachers to the Schools That Need Them Most, TALIS, OECD Publishing.
• Öz, E. Z. (2012). Öğretmen, öğrenci ve ailelerin ilköğretim 2. kademede gözlenen disiplin problemleri ve baş etmede kullanılan stratejiler ile ilgili görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Öztürk A. (2016). Okul yöneticilerinin bakış açısından ilköğretim kurumlarında karşılaşılan disiplin sorunlarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Pehlivan, F. & Demirtaş, H. (2019). Ortaokul ve Liselerde Yaşanan Disiplin Problemlerinin Çözümüne Yönelik Yönetsel Uygulamalar, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 31-79. https://doi.org/10.19160/ijer.584206
• Sadık, F. (2006). Öğrencilerin İstenmeyen Davranışları ve Bu Davranışlarla Baş Edilme Stratejilerinin Öğretmen, Öğrenci ve Veli Görüşlerine Göre İncelenmesi ve Güvengen Disiplin Modeli Temele Alınarak Uygulanan Eğitim Programının Öğretmenlerin Baş Etme Stratejilerine Etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Sadık, F. & Yalçın, O. (2021). Liselerde disiplin uygulamalarına yönelik öğretmen ve öğrenci görüşleri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(40), 2530-2585. https://doi.org/10.26466/opus.868503
• Sarı, C. (2006). Lise Öğrencilerinde Riskli Sağlık Davranışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sarpkaya, P. (2007). Yönetici, öğretmen, öğrenci ve velilere göre resmi liselerdeki öğrenci disiplin sorunlarının nedenleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 110-121.
• Sayın, N. (2001). Sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları istenmeyen öğrenci davranışları ve bu davranışların nedenlerine ilişkin görüşleri ile istenmeyen davranışları önleme yöntemleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Senter, G. W. & Charles, M. C. (2002). Elementary Classroom Management (3rd ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Simuforosa, M. & Rosemary, N. (2014). Learner indiscipline in schools. Review of Arts and Humanities, 3(2), 79–88.
• TEDMEM (2019). TALIS 2018 sonuçları ve Türkiye üzerine değerlendirmeler (TEDMEM Analiz Dizisi 6). Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Temitayo, O., Nayaya, M. A. & Lukman, A. A. (2013). Management of disciplinary problems in secondary schools: Jalingo Metropolis in focus. Global Journal of Human Social Science, Linguistics and Education, 13(14), 7-19.
• Tlhapi, P.M. (2015). Management of discipline in a post corporal punishment environment: Case study of primary schools in the informal settlements in the North West Province. (Yayımlanmamış doktora tezi). Güney Afrika Üniversitesi, Pretorya.
• Topuz, G. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin algılanan disiplin anlayışları ile öz yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H., & Özer, M. A. (2007). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ünsal, H. (2017). Okulda ve Sınıfta Disiplin. M. Çağatay Özdemir (Yay. haz.). Sınıf Yönetimi içinde (ss. 231-263). Ankara: Pegem Akademi.
• Yahaya, A., Ramli, J., Hashim, S., Ibrahim, M. A., Rahman, R. R. R. A., & Yahaya, N. (2009). Discipline problems among secondary school students in Johor Bahru, Malaysia. European Journal of Social Science, 11(4), 659-675.
• Yıldırım, İ. (2010). Sınıf içi disiplin sorunları ile ana baba tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.