ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİSİ ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ (ORTAOKUL ÖRNEKLEMİ)

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 443 - 461, 31.07.2023

Hilal Karabulut , Hasan Gökçe , Afşin Kariper

Öz

Bu çalışmanın temel amacı ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerini tespit etmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Bu kapsamda literatürde yer alan ölçek geliştirme basamakları dikkate alınarak bir eleştirel düşünme becerisi ölçeği geliştirilmiştir. İlgili araştırmada geliştirilmesi hedeflenen ölçeğin geçerlilik ve güvenilirlik verilerini elde etmek amacıyla nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli işe koşulmuştur. Bu doğrultuda öncelikle ilgili alana ait literatür taraması yapılarak bir madde havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan madde havuzunda 296 madde yer almaktadır. Daha sonra 296 madde içinden ortaokul öğrencilerinin seviyesine uygun olacağı ön görülen 35 aday madde tespit edilmiştir. Aday maddelerin geçerliliği ve güvenilirliğini tespit etmek amacıyla uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzmanlardan alınan görüşler doğrultusunda aday ölçek son şeklini almıştır. Daha sonra aday maddelerin yapı geçerliliğini sağlamak amacıyla beş ve altıncı sınıf düzeyinde eğitim gören dört ortaokul öğrenci ile sesli düşünme tekniği uygulanmıştır. Sesli düşünme tekniği sonrası katılımcıların anlamakta güçlük çekeceği veya birden fazla şekilde anlamlandırılabilecek maddeler revize edilmiştir. Ölçeğin son hali 264 ortaokul öğrencisine tekrar uygulanmıştır. Ölçeğin iç geçerliliğini tespit etmek amacıyla elde edilen veriler online ortama aktarılmış ve açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Ölçeğin güvenilirliğini sağlamak amacıyla Cronbach Alfa değeri hesaplanmıştır. Gerekli geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları ardından ölçeğin 5 boyutlu olduğu ve alfa değerinin .732 olduğu görülmüştür. Ölçeğin son şeklinde 24 soru yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme becerisi, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik.

ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİSİ ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ (ORTAOKUL ÖRNEKLEMİ)

Öz

The main purpose of this study is to develop a valid and reliable scale to determine the critical thinking skills of secondary school students. In this context, a critical thinking skill scale was developed considering the scale development steps in the literature. In order to obtain the validity and reliability data of the scale, which was aimed to be developed in the related research, the survey model, one of the quantitative research methods, was used. In this direction, first of all, an item pool was created by literature review of the relevant field. There are 296 items in the item pool. Then, out of 296 items, 35 candidate items that were predicted to be suitable for the level of secondary school students were determined. Expert opinion was asked to determine the suitability of the candidate items. In line with the opinions of the experts, the candidate scale took its final form. Then, in order to ensure the construct validity of the candidate items, the thinking aloud technique was applied with four secondary school students studying at the fifth and sixth grade levels. After the thinking aloud technique, the items that the participants would have difficulty in understanding or that could be interpreted in more than one way were revised. The final version of the scale was administered to 264 secondary school students. In order to determine the internal validity of the scale, the data obtained were transferred to the online environment and subjected to exploratory and confirmatory factor analysis. In order to ensure the reliability of the scale, the Cronbach Alpha value was calculated. After the necessary validity and reliability studies, it was seen that the scale had 5 dimensions and the alpha value was .732. There are 24 questions in the final form of the scale

Anahtar Kelimeler

Critical Thinking Skill, Scale Development, Validity, Reliability

Kaynakça

• Allegretti, C. L., & Frederick, J. N. (1995). A model for thinking critically about ethical issues. Teaching of Psychology, 22(1), 46-48.
• Alkaya, F. (2006). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hatay.
• Akbıyık, C., & Seferoğlu, S. S. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
• Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.
• Bakırcı, H., Kahraman, F., & Artun, H. (2020). Ortak bilgi yapılandırma modelinin biyoçeşitlilik konusunda beşinci sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 3(1), 51-64.
• Bailin, S., Case, R., Coombs, J. R., & Daniels, L. B. (1999). Conceptualizing critical thinking. Journal of Curriculum Studies, 31(3), 285–302.
• Behar-Horenstein, L. S., & Niu, L. (2011). Teaching critical thinking skills in higher education: A review of the literature. Journal of College Teaching & Learning (TLC), 8(2).
• Bernard, R. M., Zhang, D., Abrami, P. C., Sicoly, F., Borokhovski, E., & Surkes, M. A. (2008). Exploring the structure of the Watson–Glaser critical thinking appraisal: One scale or many subscales?. Thinking Skills and Creativity, 3(1), 15-22.
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research. Guilford publications.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (17. baskı.). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni. (Selçuk Beşir Demir, Çev. Ed.), Ankara: Eğiten Kitap.
• Derelioğlu, Y. (2004). Üniversite öğrencilerinde eleştirel düşünme ile denetim odağı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Duru, E., Ozgungor, S., Yildirim, O., Duatepe-Paksu, A., & Duru, S. (2022). Pamukkale eleştirel düşünme becerisi ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal, 9(3), 741-771 https://doi.org/10.21449/ijate.1169977
• Ennis, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2), 44-48.
• Ernst, J., & Monroe, M. (2004). The effects of environment‐based education on students' critical thinking skills and disposition toward critical thinking. Environmental Education Research, 10(4), 507-522.
• Ersoy, E., & Başer, N. E. (2013). Matematiksel düşünme ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu eğitim dergisi, 21(4), 1471-1486.
• Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Millbrae, CA: The California Academic Press.
• George, D., & Mallery, P. (2010). IBM SPSS statistics 26 step by step. A simple study guide and reference (Sixteenth edition). Routledge.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Bu Becerileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Faktörleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir.
• Halpern, D. F. (1998). Teaching critical thinking for transfer across domains: Dispositions, skills, structure training, and metacognitive monitoring. American Psychologist, 53(4), 449-455.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modeling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Johnson, B., & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: nicel, nitel ve karma yaklaşımlar. (Çev. Selçuk Beşir Demir) Ankara: Eğiten Kitap.
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Lincolnwood: Scientific Software International.
• Kaloç, R. (2005). Ortaöğretim kurumu öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve eleştirel düşünme becerilerini etkileyen etmenler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karademir, Ç. A. (2013). Öğretmen adaylarının sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerinin öğretmen öz yeterlik düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-13.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme. Ankara. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• McIver, J., & Carmines, E. G. (1981). Unidimensional scaling (Vol. 24). Sage.
• MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx
• Nuhoğlu, H. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersinde sistem dinamiği yaklaşımının tutuma, başarıya ve farklı becerilere etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öner, S. (1999). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde kubaşık öğrenme yönteminin eleştirel düşünme ve akademik başarıya etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (çok değişkenli analizler). Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Pallant J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu SPSS ile adım adım veri analizi. (S.Balcı ve B.Ahi, Çeviri). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Paul, R. W. (1992). Critical thinking: What, why, and how? New Directions for Community Colleges, 1992(77), 3-24.
• Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (1996). A beginner’s guide to structural equation modeling. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Semerci, C. (2003). Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 28(127).
• Semerci, N. (2000). Kritik düşünme ölçeği. Eğitim ve Bilim, 25(116).
• Semerci, N. (2016). Eleştirel Düşünme Eğilimi (EDE) Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Revize Çalışması. Electronic Turkish Studies, 11(9).
• Snyder, L. G., & Snyder, M. J. (2008). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Journal of Research in Business Education, 50(2), 90.
• Suryanda, A., Azrai, E. P., Nuramadhan, M., & Ichsan, I. Z. (2020). Analogy and critical thinking skills: Implementation learning strategy in biodiversity and environment topic. Universal Journal of Educational Research. 8(4A), 45-50.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate statistics (Sixth edition). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Tavşancıl, E., & Ölçülmesi, T. (2006). Spss ile veri analizi (3. baskı). Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Tekin, H. (2010). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (20. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Terenzini, P. T., Springer, L., Pascarella, E. T., & Nora, A. (1995). Influences affecting the development of students' critical thinking skills. Research in higher education, 36(1), 23-39.
• Tezbaşaran, A.(2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. Washington: American Psychological Association.
• Tümkaya, S., Aybek, B. (2008). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 387-402.
• Yıldırım, H. İ. (2009). Eleştirel düşünmeye dayalı fen eğitiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Yıldırım, H. İ., & Şensoy, Ö. (2011). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimi üzerine eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen öğretiminin etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 523-540.
• Yoldaş, C. (2009). Çevre bilimi dersinin sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme becerileri, erişileri ve tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Van Someren, M. W., Barnard, Y. F., & Sandberg, J. A. C. (1994). The think aloud method: a practical approach to modelling cognitive. London: AcademicPress.