8. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABINDAKİ ETKİNLİKLERİN ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 71 - 89, 30.06.2021

Bünyamin Sarıkaya

https://doi.org/10.48066/kusob.901731

Cited By: 2

Öz

Bu araştırma, 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma kapsamında 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinlikler eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yansıtıcı düşünme ve problem çözme becerisi gibi üst düzey düşünme becerileri bağlamında değerlendirilmiştir. Nitel araştırma yöntemine göre gerçekleştirilen çalışmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi tercih edilmiştir. Araştırmanın güvenirliğini sağlamak amacıyla kodlayıcılar arası güvenilirlik kullanılmış ve % 90 oranında anlaşma sağlanmıştır. Toplanan veriler, betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmada MEB Yayınları’na ait ve 2019-2020 eğitim-öğretim yılında okutulmaya başlanan 8. Sınıf Türkçe ders kitabındaki toplam 192 etkinlik değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda 192 etkinlikten 37’sinin eleştirel düşünme, 35’inin yaratıcı düşünme, 35’inin yansıtıcı düşünme ve 15’inin de problem çözme becerisine yönelik olduğu tespit edilmiştir. Üst düzey düşünme becerilerine yönelik etkinliklerin toplamı (122) her ne kadar kayda değer bir sayı olarak görülse de her bir üst düzey düşünme becerisine yönelik etkinlik sayısının son derece yetersiz olduğu ifade edilebilir. Çalışmada ulaşılan bulgular bağlamında Türkçe ders kitabında üst düzey düşünme becerilerine hitap eden etkinlik sayısının artırılması, okullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerinin bu konu ile ilgili fikirlerinin araştırılması ve Türkçe ders kitaplarındaki üst düzey düşünme becerilerine yönelik etkinliklerin Türkçe Öğretim Programındaki (2018) kazanımları gerçekleştirme durumlarının araştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üst düzey düşünme becerileri, etkinlik, ders kitabı

EVALUATION OF THE ACTIVITIES IN THE 8TH GRADE TURKISH TEXTBOOK IN TERMS OF HIGHER-ORDER THINKING SKILLS

Öz

This study was done in order to evaluate the activities in the 8th grade Turkish textbook in terms of higher-order thinking skills. Within the scope of the study, the activities in the 8th grade Turkish textbook were evaluated in the context of higher-order thinking skills such as critical thinking, creative thinking, reflective thinking and problem solving skills. In the study carried out according to the qualitative research method, document analysis was preferred as the data collection method. In order to ensure the reliability of the research, reliability betweencoders was used and a 90% agreement was reached. The collected data were analyzed by descriptive analysis method.In this study, a total of 192 activities in the 8th Grade Turkish textbook which belong to MEB Publications and were started to be taught in the academic year of 2019-2020 were evaluated. As a result of the evaluation, it was found that 37 of the 192 activities were directed towards critical thinking, 35 creative thinking, 35 reflective thinking and 15 problem solving skills. Although the sum of the activities for higher-order thinking skills (122) is seen as a significant number, it can be stated that the number of activities for each higher-order thinking skill is extremely insufficient. In the context of the findings, it is recommended to increase the number of activities which address higher-order thinking skills in the Turkish textbook, to investigate the ideas of Turkish teachers working in schools on this subject, and to investigate the activities aimed at higher-order thinking skills in Turkish textbooksin terms of the achievements in the Turkish Teaching Program (2018).

Anahtar Kelimeler

higher order thinking skills, activity, textbook

Kaynakça

• Askar, P., Paykoç, F., Korkut, F., Oklun, S., Yaygın, B. ve Çakıroğlu, J. (2005). Yeni öğretim programlarını inceleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Eğitim Reformu Girişimi.
• Altın, M., & Saracaloğlu, A. S. (2018). Yaratıcı Eleştirel ve Yansıtıcı Düşünme Benzerlikler Farklılıklar. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1–9.
• Baykul, Y. (2004). İlköğretimde Matematik Öğretimi (6-8. Sınıflar İçin). Ankara: PegemA.
• Ceyhan, G. (2014). Üniversite öğrencilerinin yansıtıcı düşünme düzeyleri ve araştırmaya yönelik kaygılarının çeşitli değişkenler açısından cart analizi ile incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Creswell, J. W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting And Evaluating Quantitative and Qualitati And Research. USA: Pearson Prentice Hall.
• Cüceloğlu; D. (1999). İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi.
• Doğanay, A. (2017). Üst düzey düşünme becerilerinin öğretimi. A. Doğanay (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, ss. 303-349.
• Doğan, H. (2014). İlkokul programında yer alan ortak temel becerilerin öğrenci çalışma kitaplarında bulunan etkinliklerde yer alma düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Duban, N. ve Yanpar Yelken, T. (2010). Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri ve yansıtıcı öğretmen özellikleriyle ilgili görüşleri, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,19 (2): 343 – 360.
• Erkan, İ. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin problem çözme basamaklarına problem bağlamlarının etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ersözlü, Z. N. (2008). Yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Elazığ: Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güçlü, N. (2003). Lise Müdürlerinin Problem Çözme Becerileri. Milli Eğitim Dergisi, 160, 1.
• http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/160/guclu.htm’den 17 Ocak, 2021’de edinilmiştir.
• Güzel, S. (2005). Eleştirel düşünme becerilerini temele alan ilköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hezen, E. (2009). İlköğretim 1-5. sınıflar Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzunun ögelerinin öğretim programında yer alan temel becerileri geliştirmeye uygunluğu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish studies ınternational periodical for the languages, literature and history of Turkish or Turkic, Volume 5/3 Summer, 1566-1593
• Kırnık, D. (2010). İlköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kiremitçi, O. (2012). Problem çözme yöntemiyle düzenlenmiş beden eğitimi derslerinin problem çözme becerilerine etkisi ve üstbilişsel farkındalık düzeyleriyle ilişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. [Çev. Ed. S. Akbaba Altun - A. Ersoy (Giriş Bölümünü Çev. A. Ç. Kılınç)]. Ankara: Pegem Akademi.
• Orhon, G, O. (2011). Yaratıcılık Nörofizyolojik, Felsefi ve Eğitsel Temeller. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Örge Yaşar, F. (2013). Ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) Türkçe ders kitaplarının temel beceriler açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özatalay, H. (2007). İlköğretim I. kademe Türkçe dersi öğretim programında öğrencilere kazandırılması hedeflenen temel becerilerin ders kitaplarında kullanılmasına ilişkin durum çalışması. İstanbul: Yayımlanmamış Doktora tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özcan, A. O. (2000). Algıdan Yoruma Yaratıcı Düşünme. İstanbul: Avcıol Basımevi.
• Özdere, Ö. (2011). İlköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerde düşünme becerilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özsoy, B. (2007). Türkçe konuşan 7-12 yaş işitme engelli çocuklarda ünlü seslerin süre ve frekans özellikleri ile konuşma anlaşılırlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü
• Palandökenliler, İ. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler dersi çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yaratıcı düşünme becerisi açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rawlinson, J. G. (1995). Yaratıcı düşünme ve beyin fırtınası (Çev. Osman Deviren). İstanbul: Rota.
• Rosen, Y., Mosharraf, M. (2014). New Methods in Online Assessment of Collaborative Problem Solving and Global Competency. Paper presented ad International Association for Educational Assessment Conference, Singapore.
• Sarikaya, B. (2016). Problem çözme basamaklarına göre yapılandırılmış görsellerin 6, 7 ve 8. sınıf işitme engelli öğrencilerin yazma becerileri ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Senemoğlu, N. (2009). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (14. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Seyhan, B. Ç. (2013). Sinir sistemi konusunun öğretilmesinde kullanılan yansıtıcı düşünme stratejilerinin öğrencilerin başarılarına, tutumlarına ve bilgilerinin kalıcılığına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sungur, N. (1997). Yaratıcı Düşünce. İstanbul: Evrim.
• Sünbül, A. M. (2005). “Yaratıcılığı Geliştirmek”. A. M. Sünbül (Ed.) Öğretmenin Dünyası. (s.155-169). Ankara: Odunpazarı Belediyesi Yayınları, Eğitim Dizisi.
• Söylemez, Y. (2016). İçerik Analizi Eleştirel Düşünme. Ekev Akademi Dergisi, 20(66), 671–696.
• Söylemez, Y. (2018a). Üst Düzey Düşünme Becerileri (Eleştirel Düşünme-Yaratıcı Düşünme-Yansıtıcı Düşünme-Problem Çözme). Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Söylemez, Y. (2018b). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Üst Düzey Düşünme Becerileri Açısından Değerlendirilmesi. Journal of Turkish Research Institute, (63), 345–384.
• Tekercioğlu, H. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki bilişsel ve üstbilişsel işlevler üzerine bir değerlendirme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Temizkan, M. (2014) Ortaokul Türkçe ders kitaplarının Türkçe dersi öğretim programındaki temel beceriler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 49-72.
• Tuncer, C. (2010). Türkçe dersinde üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, Temmuz, 34-50.
• Ustabulut, M.Y. (2020). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Yansıtıcı Düşünme Becerisi. İstanbul: Hiper Yayın.
• Ünveren, D. (2019). 2018 Türkçe Öğretim Programındaki Kazanımların Üst Düzey Düşünme Becerileri Bağlamında İncelenmesi. Milli Eğitim Bakanlığı Dergisi, 48(223), 83–112.
• Yağmur, K. (2009) Türkçe Ders Kitapları Üst Düzey Bilişsel Becerilerin Gelişimini Ne Oranda Sağlamaktadır? Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, 5, 19-34
• Yenilmez, K. , Yolcu, B. (2007). Öğretmen Davranışlarının Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelisimine Katkısı. Sosyal Bilimler Dergisi. 18, 95-105.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zoller, U. (1995). Teaching, learning, evaluation and self-evaluation of HOCS in the process of learning chemistry. Proceedings of the 3European Conference on Research in Chemical Education (3ECRICE) (Janiuk, R.M., ed.), Lublin-Kazimierz, Poland, September, pp. 60-67.