YURT DIŞINDA ANA DİLİ OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİ: BİR META-TEMATİK ANALİZ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 233 - 247, 31.12.2022

Yakup Alan Nurşat Biçer

https://doi.org/10.48066/kusob.1196324

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nda sonra yaşanan endüstriyel gelişimler neticesinde, özellikle Avrupa ülkelerinde işçi ihtiyacı ön plana çıkmış ve bu ihtiyacın karşılanması amacıyla işgücüne yönelik göçler yaşanmaya başlamıştır. Türkiye de var olan işgücü ihtiyacını karşılayan ülkelerden biri olmuş, bunun neticesinde de milyonlarca Türk vatandaşı farklı ülkelere göç etmiştir. Göç eden vatandaşların çocuklarının iki dilli ortamda dünyaya gelmesi de ana dili olarak Türkçe öğretimi faaliyetlerinin ön plana çıkmasında etkili olmuştur. İki dilli bir ortamda yetişen bireylere ana dili olarak Türkçe öğretimi faaliyetlerinin belirlenen hedeflere ulaşabilmesinde ve bireylerin ana dilini etkili bir şekilde kullanabilmesinde yürütülen çalışmaların niteliği oldukça önemli bir yerde durmaktadır. Bu araştırmanın amacı da yurt dışında ana dili olarak Türkçe öğretim faaliyetlerine yönelik hazırlanan çalışmaları meta-tematik analiz çerçevesinde inceleyerek mevcut durumu ortaya koymaktır. Belirlenen amaç doğrultusunda Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi ve Google Akademik, TR Dizin, EbscoHost, Web of Science gibi veri tabanlarından faydalanılarak 2010-2020 yılları arasında hazırlanan yurt dışında ana dili olarak Türkçe öğretimi konulu görüşme, gözlem, günlük verilerini içeren nitel çalışmalar analize dâhil edilmiştir. Araştırmada veriler, içerik analizinden faydalanılarak çözümlenmiş ve incelenen nitel çalışmalarda değinilen bulgulardan hareketle temalara ulaşılmıştır. Araştırmada; öğretmenlerin daha çok sorumluluk bilinciyle yurt dışında Türkçe öğrettikleri, bazı kurumların Türkçe öğretimini destekledikleri ancak destek vermeyen kurumların da olduğu, Türkçe öğretimi için hazırlanan programda ve ders kitaplarında sorunların olduğu, ikinci dilin ana dili olumsuz etkilediği, ailenin ve çevrenin genellikle Türkçe derslerini desteklediği gibi sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ana dili, Türkçe öğretimi, yurt dışında ana dili olarak Türkçe öğretimi, meta-tematik analiz

Teaching Turkish Abroad as a Mother Language: A Meta-Thematic Analysis

Öz

As a result of the developments after the Second World War, more workers were especially in European countries needed for the industry. The workforce migration was a way of meeting this need. In this context, Turkey has become one of the countries that meet the workforce need, and as a result, millions of Turkish citizens have migrated to different countries. The fact that the children of the emigrated citizens were born in a bilingual environment has also been effective in bringing to the forefront the activities of teaching Turkish as a mother language. The quality of the studies carried out is very important for the activities of teaching Turkish to individuals raised in a bilingual environment to reach the determined goals and to enable individuals to use their mother tongue effectively. The purpose of this study was to reveal the current situation by examining the studies about teaching Turkish abroad as a mother tongue within the framework of meta-thematic analysis. In line with the determined purpose, the qualitative studies on teaching Turkish abroad as a mother language that used interviews, observations, and diary data as data collection method and that were conducted between 2010-2020 were included in the analysis. The studies were accessed at the databases such as the Higher Education Council Thesis Center TR Dizin, EbscoHost, Google Academic, Web of Science. The data were analyzed using content analysis and the themes were determined based on the findings of the qualitative studies examined. The followings have been concluded as a result of the analysis of the data: teachers teach Turkish abroad with a sense of responsibility; some institutions support Turkish teaching, but some institutions do not support it; there are problems with the curriculum and textbooks prepared for Turkish teaching; the second language affects the mother tongue negatively, the family and the environment generally support Turkish lessons.

Anahtar Kelimeler

Mother language, teaching Turkish, teaching Turkish abroad as a mother language, meta-thematic analysis

Kaynakça

• Akıncı, B., Nergiz, A. ve Gedik, E. (2015). Uyum süreci üzerine bir değerlendirme: Göç ve toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, 2, 58-83.
• Akıncı, M. A. (2012). Ben zaten Türkçe biliyorum, Türkçe derslerine niye gideyim ki?: Fransa’da Türkçenin öğretilmesinde son durum. Ed. A. Isina. Turkic Council, Turkic Diaspora and Socio-Economic Cooperation, Türk Dünyası Serisi 1. (ss. 361-376). TASAM yayınları,
• Arıcı, B. ve Kırkkılıç, H. A. (2017). Yurt dışında görev yapan Türkçe ve Türk kültürü öğretmenlerinin Türkçe ve Türk kültürü derslerine ilişkin görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), s. 480-500.
• Aydın, G. ve Gün, M. (2018). Çok uluslu aileye sahip iki dilli çocukların Türkçe sözlü dil becerilerinin yanlış çözümleme yöntemine göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 325-342.
• Aydın, İ. S. (2013). İki dilli Türk öğrencilerin yazılı anlatım becerilerine yönelik bir durum çalışması. Journal of Turkish Studies, 8(9), 657-670.
• Baştuğ, D. ve Kara, Ş. (2018). İki dilli Türk çocuklarının ana dil öğretimine ilişkin aile görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı, 31-42. DOI: 10.19171/uefad.430142
• Batdı, V. (2019). Meta-tematik analiz. V. Batdı (Ed.), Meta-tematik analiz: Örnek uygulamalar içinde. (s. 10-76). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Batdı, V. ve Atik, Ü. (2020). İstasyon tekniğinin meta-tematik analizi. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 3(1), 60-70.
• Belet Boyacı, Ş. ve Genç Ersoy, B. (2015). Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarına sözcük öğretimi sürecine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(15), 159-180.
• Biçer, N. ve Alan, Y. (2018). İki dillilik bağlamında Suriyeliler üzerinde Türkçenin etkisi. Yeni Türkiye, 24(100), 346-352.
• Canatan, K. (1990). Göçmenlerin kimlik arayışı. Endülüs Yayınları, İstanbul.
• Cummins, J. (1976). The influence of bilingualism on cognitive growth: a synthesis of research findings and explanatory hypotheses. Working Papers on Bilingualism.
• Çelik, Y. ve Gülcü, İ. (2016). Yurtdışında kullanılan Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarının öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(2), 287-296. DOI: 10.14686/buefad.v5i2.5000183344
• Demir, T. (2010). Yurt dışındaki Türk çocukları için Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretim programı kapsamındaki Türkçe dersi kazanımlarının değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 913-937.
• Ekşi, A. (2002). Sığınmacı ve göçmenlerde psikopatoloji. Türk Psikiyatri Dergisi. 13(3), 215- 221
• Faist, T. (2000). The volume and dynamics of international migration and transnational social spaces. Oxford: Oxford University Press.
• Gelekçi, C. (2010). Belçika’daki Türk çocuklarının eğitim-öğretim yaşantılarında karşılaştıkları sorunlar ve ayrımcılığa yönelik görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 12(12), 163-194.
• Grosjean, F. (1982). Life with two languages: an introduction to bilingualism. Harvard University Press.
• Hassanzadeh, N. ve Nesa, N. (2011). The effect of awareness and explicit knowledge of mother tongue grammar on the learning of foreign language grammar. Journal of Academic and Applied Studies, 7-24.
• İnce, B. (2011). Yurt dışındaki Türk çocuklarının anadilleri Türkçe’de yaşadıkları anlatım sorunları: Fransa örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Joshi, S. C. (1999). Sociology of migration and kinship. New Delhi: Anmol
• Kalenderoğlu, İ. ve Zorluoğlu, Y. (2018). Çoklu zekâ kuramına göre yurtdışında yaşayan Türk çocuklarına Türkçe öğretimi ile ilgili öğretmen görüşleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(20), 577-601.
• Karadağ, Ö. ve Baş, B. (2019). Türkçe ve Türk kültürü dersine dair ihtiyaç analizi. Sakarya University Journal of Education, 9(3), 434-454. DOI: 10.19126/suje.644826
• Kırmızı, B. (2016), Göçmen Türklerin Almanya’da yaşadığı sorunların dünü ve bugünü. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(3), 145-156.
• Kızılmeşe, R. ve Okur, A. (2020). Yenilikçi eğitim ve öğretim uygulamaları kapsamında Belçika’daki ikidilli Türk çocuklarına Türkçenin eğitimi ve öğretimi üzerine bir çalışma (Gent örneği). Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 3(1), 64-92.
• MEB. (1998). Millî eğitim temel kanunu. MEB Yayınları. Ankara
• MEB. (2018). Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. seviyeler). Ankara.
• Oksal, A. ve Güner, F. (2017). Fransa’daki Türkçe ve Türk kültürü dersine yönelik veli ve öğrenci görüşleri: Aveyron Bölgesi örneği. International Journal of Languages Education, 5(4), 73-84.
• Oruç, Ş. (2016). Ana dili, ikinci dil, iki dillilik, yabancı dil. The Journal of Academic Social Science Studies, 45, 279-290. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3411.
• Özdemir, S. M., Benzer, H. ve Akbaş O. (2009). Almanya’da yaşayan 15-19 yaş Türk gençlerinin eğitim sorunlarına ilişkin bir inceleme (Kuzey Ren Vestfalya örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(1), 23-40.
• Parlak, H. ve Alkan, A. (2014). Avustralya’da ilkokul düzeyindeki Türk öğrencilerin ana dil ediniminde aile ve okul etkileşimi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(9), 855-869.
• Rollfs, S. (2009) Yine iki dillilik üzerine, Die Gaste.
• Sarı, M. (2001). İki dilli çocukların çözümleme yöntemiyle okuma- yazma öğrenirken karşılaştıkları güçlükler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Adana.
• Sarıkaya, H. S. (2014). Belçika Flaman bölgesi eğitim sisteminde Türk kökenli çocukların yaşadığı temel eğitim sorunlarının incelenmesi. The Journal of Academic Social Sciences, 8, 246-260.
• Sönmez, H. (2018). Fransa'da Türkçe eğitiminin ihtiyaçları üzerine bir durum incelemesi. Turkish Studies, 13(27), 1285-1303.
• Sönmez, H. (2020). İki dilli Türk çocuklarının Avrupa’daki ülkelere göre Türkçe eğitimleri ile ilgili bir literatür değerlendirmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 12-33.
• Şen, Ü. (2010). Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarının ana dili eğitimine yönelik milli eğitim bakanlığı bünyesinde yapılan çalışmalar ve uygulamalar. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ZfWT, 2(3), 239- 253.
• Şen, Ü. ve Burgul Adıgüzel, F. (2018). Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretmenlerinin yurt dışı görevini tercih etme nedenleri ve görevlerine ilişkin beklentileri. Aydın Tömer Dil Dergisi, 3(1), 67-90.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Tüfekçi, M. (2002). 78. yılında öğretim birliği ve yurtdışında eğitim gören Türk öğrenciler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. Ankara.
• Weinrich, U. (1968). Language in contact. The Hague: Mouton.
• Yaman, H. ve Dağtaş, A. (2015). İngiltere’deki iki dilli Türk çocuklarına Türkçe öğreten öğretmenlerin ihtiyaç analizi: SWOT analizi örneği. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 47-82. DOI: 10.20860/ijoses.53160
• Yazıcı, Z. ve Genç İlter, B. (2008). Okul öncesi dönemdeki iki dilli/çok dilli çocukların dil kazanım süreci. Dil Araştırmaları Dergisi, 3, 47-61.
• Yıldız, C. (2012). Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarına Türkçe öğretimi. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. Ankara.
• Yıldız, C. ve Çakır, M. (2016). Almanya’daki Türk öğretmenlerin bu ülkede verdikleri Türkçe ve Türk kültürü dersinin uygulanmasına ilişkin görüşleri ve karşılaştıkları sorunlar. Uluslararası Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kongresi, 20-21 Mayıs 2016.