HÜSEYİN AKKAYA'NIN “SİYAH AYNA” ŞİİRİNE ONTOLOJİK BİR YAKLAŞIM: SİYAH AYNADA KENDİNİ GÖRMEK

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 113 - 123, 31.01.2025

Şehri Yüksel

https://doi.org/10.20322/littera.1556898

Öz

Sanat, bireylerin toplumsal yaşama dair duygu ve düşüncelerinin bir yansımasıdır ve aynı zamanda ruhların tatmini ve bilinçlendirilmesidir. Hüseyin Akkaya, “Siyah Ayna” şiirinde bu yansıma işlevini, ayna metaforunu kullanarak gerçekleştirmektedir. 2010 yılından itibaren ayna metaforunu şiirlerinin merkezine alan Akkaya, bu metaforu işlediği şiirlerini Aynadan Geçen Şiirler adlı kitabında toplamıştır. Kitapta bulunan şiirlerin tümünde ayna metaforu ortak bir öge olarak yer alırken, “Siyah Ayna” şiiri, Platon’un Mağara Alegorisi ile kurduğu bağlantı sayesinde diğer şiirlerden ayrılır. Bu bağlantı, şiirin derinliğini artırmakta ve arka yapısına katkıda bulunmaktadır. Sanat eserlerinin anlam ve değerini ortaya koymak için farklı inceleme yöntemleri kullanılmaktadır ve bu yöntemlerden biri ontolojik yaklaşımdır. Ontolojik inceleme yöntemi, Roman Ingarden ve Nicolai Hartmann gibi teorisyenler tarafından geliştirilmiş, bu isimlerin görüşlerini esas alarak İsmail Tunalı da Sanat Ontolojisi adlı çalışmasında bu yöntemi detaylandırmıştır. Ingarden, sanat eserlerini varlık tabakalarına ayırırken, Hartmann bu tabakaları ön yapı ve arka yapı olarak ikiye böler. Ontolojik yöntem, edebi eserlerin estetik yapısını tabakalara göre ele alarak, görünenin ötesinde yer alan unsurları ve metnin derin yapısındaki anlamları ortaya çıkarmayı hedefler.

Bu çalışmada, Hüseyin Akkaya’nın “Siyah Ayna” şiiri, Tunalı’nın varlık tabakaları kuramına göre analiz edilmiştir. Şiirdeki ayna metaforu, bireyin içsel dünyasını simgelerken, Platon’un Mağara Alegorisi ile şiirdeki ruhsal dönüşüm teması güçlendirilmiş ve içsel aydınlanma arayışını derinleştiren bir arka yapı oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ontolojik Edebiyat Kuramı, mağara alegorisi, Hüseyin Akkaya, siyah ayna

Kaynakça

• Akkaya, H. (2019). Aynadan geçen şiirler. Kişisel Yayınlar.
• Frankl, V. E. (2023). İnsanın anlam arayışı. (Ö. Yılmaz, Çev.). Okyanus Yayınları.
• Freud, S. (2016). Totem ve tabu. (Z. A. Yılmazer, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hartmann, N. (1953). New ways of ontology. (R. C. Kuhn, Çev.). Henry Regnery Company.
• Kuhn, H. (1951). Nicolai Hartmann’s ontology. The Philosophical Quarterly, 1(4). ss. 289-318.
• Moran, B. (2002). Edebiyat kuramları ve eleştiri. Cem Yayınevi.
• Platon. (2006). Devlet. (S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz, Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Tunalı, İ. (1971). Sanat ontolojisi. Edebiyat Fakültesi Matbaası.