Resimli Çocuk Kitaplarında Schwartz’ın Modeline Göre Değerlerin İncelenmesi

Yıl 2016, Sayı: 38, 133 - 151, 18.07.2016

ÖZLEM Körükçü NECLA Acun Kapıkıran NERİMAN Aral

Öz

Bu çalışmanın amacı okul öncesi dönemdeki çocukların resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin Schwartz’ın Değerler Modeline göre incelemek ve bu inceleme sonucunda elde edilen verileri sunmaktır.  Kitaplar çocuğun aile dışında dünyaya açılmasını sağlayan önemli kaynaklardan biridir. Okul öncesi dönemde kitaplar çocuklara ilk şemalarının oluşması açısından önemli görülür. Kitapların çocukların zihinsel gelişiminde önemli bir payı olduğu kadar, çocukların hangi değerlerle yetiştirilmesi konusunda da katkısı vardır. Kitaplardaki değerlerin saptanması, nasıl çocuklar yetiştirmekte olunduğumuza ilişkin ipuçları sunabilir. Değerler, erken yıllardan itibaren kazanılmaya başlanan ve bireyin  psiko-sosyal  gelişimi için önemli faktörlerden birisidir. Bu yüzden kitaplar seçilmeden önce kitapların içeriklerinde nelerin olduğu, kitaplarda hangi değerlere yer verildiği çocuğun sağlıklı gelişiminde önem taşımaktadır. Bu çalışmanın verileri nitel veri toplama tekniklerinden olan döküman inceleme tekniği ile toplanmıştır. Çalışma grubunu oluşturmak için, olasılıksız örnekleme yöntemlerinden, amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Denizli İlinde bulunan iki resmi ve iki özel okulun kütüphanelerinde yer alan tüm resimli çocuk kitapları (N=275) araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmada resimli çocuk kitapları, Schwartz’ın (1992) değerler modeline bağlı olarak, incelenmiştir. Sonuçlara bakıldığında, resimli çocuk kitaplarında sırasıyla en fazla uyma, hazcılık, geleneksellik, iyilikseverlik, uyarılım, evrensellik ve değerlerine yer verildiği; en az ise güç, güvenlik ve başarı değerlerine yer verildiği belirlenmiştir. Uyma ve geleneksellik daha tutucu değerleri oluştururken, hazcılık, uyarılım, evrensellik ve öz-yönelimli olma gibi değerler değişime açıklıkla ilişkilidir. Elde edilen bulgular sonucunda okul öncesi öğretmenlerine kitap seçimleri konusunda öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:  Schwartz değerler modeli, çocuk kitapları, erken çocukluk dönemi

Anahtar Kelimeler

Schwartz Değerler Modeli, Çocuk

Kaynakça

• Aral N. ve Bulut Ş. (2001). Anasınıfı öğretmenlerinin çocuk kitaplarıyla yaptıkları uygulamaların incelenmesi. Çağdaş Eğitim, 26 (278), 13-19.
• Bardi, A. & Schwartz, S.H. (2003). Values and behavior: Strength and structure of relations
• Personality and Social Psychology Bulletin, 29, 1207-1220.
• Bubeck, M. & Bilsky, W.(2004). Value structure at an early age. Swiss Journal of Psychology,63 (1), 31–41.
• Casas, F., Figuer, C., Gonzalez, M. & Malo, S. (2007). The value adolesents aspire to, their wellbeing and the values parents aspire to for their children. Social Indicator 290. Research. 84,
• Ciravoğlu, Ö. (1998). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Esin Yayınevi.
• Çağlar, A. (2005) Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. (Yayıma Hazırlayan: M. Sevinç) Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Christensen, L.B., Johnson, R. B., Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri. (A. Aypay, Çeviren). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Davidov, E. & De Beuckelaer, A. (2010). How harmful are Survey Translations? A Test withSchwartz’s human values instrument. International Journal of Public Opinion Research, 22 (4), 487-510.
• Dilmaç, B., Deniz, M. ve Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinde öz anlayış ile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 8, 9-24.
• Dirican R. ve Dağlıoğlu, H.E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikaye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet
• Education-CIJE, Vol 3 (2), 44 – 69. Journal of Döring, A. K. (2008). Assessment of children’s values: The development of a picture-based instrument. Unpublished Doctoral Dissertation. Münster, Germany: Münster University.
• Döring, A. K. (2010). Assessing children’s values: An exploratory Study. Journal of
• Psychoeducational Assessment. 28 (6), 564–577. Döring, A. K. Blauensteiner, A., Aryus, K., Drögekamp, K. & Bilsky, W. (2010). Assessing values at an early age: The picture-based value survey for vhildren (PBVS–C). Journaof Personality Assessment, 92 (5), 439-448.
• Eisenberg, N. (1982) The development of prosocial behaviour. New York: Academic Press.
• Erdal, K. (2009). Eğitim değerleri açısından çocuk kitapları. Akademik Bakış, (17), 1-18.
• Erden, M. ve Akman, Y. (1996). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Gander, M.J. & Gardiner, H. V. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. Yay. Haz. B. Onur. (Çev. A. Dönmez, N.Çelen, B. Onur), Ankara: İmge Kitabevi.
• Gülay Ogelman, H. ve Erten Sarıkaya, H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli İli Örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; 2015; (29): 81-100.
• Gönen, M. (2000). Okul öncesi çocuk kitaplarının özellikleri nelerdir? M.R.Şirin(Ed.) , 99 soruda çocuk edebiyatı. (s.156-160). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Gönen, M. ve Uyanık Balat, G. (2002). Çocuk kitaplarına yeni bir yaklaşım: internette resimli çocuk kitapları. Türk kütüphaneciliği, 16 (2),163-170.
• Güleryüz, H. (2006). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Knafo, A. (2003). Contexts, relationship quality, and family value socialization: The case of parent- school ideological fit in Israel. Personal Relationships, 10, 371–388.
• Knafo, A. & Schwartz, S.H. (2003). Parenting and adolescents’accuracy in perceiving parental values. Child Development, 74, (2),595-611.
• Knafo, A. & Assor, A. (2007). Motivation for agreement with parenthal values: Desirable autonomous, problematic when controlled.Motivation and Emotion, 31, 232– when
• Knafo, A. & Spinath, F.M. (2011). Genetic and environmental influences on girls’ and boys’ gender-typed and gender-neutral values. Developmental Psychology, 47 (3), 726–731.
• Linley, P.A. & Joseph, S. (2004). Positive psychology in Practice, JohnWiley and Sons, Inc.
• Nunner-Winkler, G. (2007). Development of moral motivation from childhood to early adulthood.
• Journal of Moral Education, 36(4), 399-414. Öztürk, O. (1997). Ruh sağlığı ve bozuklukları. (Yedinci Basım). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Ros, M., Schwartz, S.H.& Surkiss, S. (1999). Basic individual values, work values, and the meaning of work. Applied Psychology: An International Rewiew, 48 (1), 49-71.
• Schwartz, S.H. & Bilsky, W. (1990). Toward a theory of the universal content and structure of values. SocialPsychology, 585, 878-89. and cross-cultural replicators. Journal of Personality and Schwartz, S.H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in Experimental Social
• Psychology: 25 (pp. 1-65). San Diego, CA: Academic Press. Schwartz, S.H. (1994). Are there üniversal aspects in the structure and contents of human values. Journal of Social Isues. 50, 19-45.
• Schwartz, S.H. (1999). A theory of cultural values and some impilications. Applied Psychology:
• An International Review, 48 (1), 23-47. Schwartz, S.H. (2006). Basic human value: An overview. (Les valeurs de base de la personne, theorie, mesures et applications.) Revue francaise de Sociologie, 4 (2), 249-288.
• Schwartz, S.H. (2009). Basic human values. Cross-national comparison seminar on thequality and comparability of measures for constructs in comparative research: Methods and Applications. Bolzano, Italy, June, 10-13.
• Schwartz, S.H., Sagiv, L. & Boehnke, K. (2000). Worries and values. Journal of Personalit. (2), 309-346.
• Schwartz, S.H. & Sagie, G. (2000). Value consensus and importance: A cross national study.
• Journal of Cross-Cultural Psychology , 31, 465-497. Schwartz, S.H. & Bardi, A. (2001). Value hierchies across culture: Taking a similirities perspective.
• Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 268-290. Schwartz, S.H., Melech, G., Lehmann, A., Burgess, S., Harris, M. & Owens, V. (2001). Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a different method measurement. Journal of Cross-Cultural Psychology 32, 519-542.
• Schwartz, S.H. & Rubel-Lifschitz, T. (2009) . Cross-National Variation in the Size of Sex
• Differences in Values: Effects of Gender Equality. Journal of Personality and SocialPsychology, 97 (1), 171–185. Sever S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet (Milli Eğitim temel yasası ve çocuk haklarına dair sözleşme bağlamında bir değerlendirme), Ankara Üniversitesi Eğitim
• Bilimleri Dergisi, 35 (12), 26-37. Sever, S. (2008). Okul öncesi dönemdeki çocuklara seslenen kitaplarda bulunması gereken temel özellikler. Z. Güneş (Ed.) Çocuk edebiyatı. (s.55-70). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Standopt, J. (2005). Die werte-erziehung. Einführung in die wichtisten konzepte der werteerziehung. Germany: Beltz Verlag.
• Struch, N., Schwartz, S.H. & Van der Kloot, W.A. ( 2002). Meanings of basic values for women and men: A cross-cultural analysis. Personality and Social Psychology Bulletin, 28 (16),16-28.
• Tay, B. ve Yıldırım, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin veli görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1499-1542.
• Turan, İ. (2010). Bazı batı ve türk çocuk klasiklerinde dini ve ahlaki değerler. Dinbilimleri
• Akademik Araştırma Dergisi, 10(3), 171-194. Tuğrul, B. ve Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocuklar için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Bildiri Kitabı, 387-392.
• Wray-Lake, L., Flanagan, C. A. & Maggs, J. L. (2011). Socialization in context:Exploring longitudinal correlates of mothers' value messages of compassion and caution.
• Developmental Psychology, 7(1-7 ), 250-256. Wygant, S. A.(1995). Rationality, Possibility and Difference as Bases of Moral Development. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 15( 1), 58-71.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2004). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: SeçkinYayıncılık.
• Yılmaz, E., Avşaroğlu, S. ve Deniz, M. (2010). An investigation of teacher candidates’value preferences. Procedia: Social and Behavioral Sciences. 2,4943-4948.