OKUL YÖNETİCİLERİNİN OTANTİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞLARI VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2020, Sayı: 54, 382 - 414, 29.04.2020

Necmi Gökyer , Osman Koçak

Öz

Bu
araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışları ile
öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve örgütsel bağlılık düzeyleri
arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Yöntem olarak ilişkisel tarama modelinin
kullanıldığı bu araştırmanın evrenini 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Sivas il
merkezindeki resmi anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan toplam
3814 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise orantılı tabakalı
örnekleme yöntemi ile belirlenen 760 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri
toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formunun
yanı sıra “Otantik Liderlik Ölçeği”, “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” ve
“Öğretmenler İçin Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre okul yöneticileri sık sık otantik liderlik davranışları
sergilemektedir. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları
sergilemelerine yönelik algıları ise tamamen katılıyorum düzeyindedir.
Öğretmenlerin yaşları arttıkça sergiledikleri örgütsel vatandaşlık davranışları
da düzenli olarak artmaktadır.

The aim of this
study is to determine the relationship between school administrators’
organizational leadership behaviors, organizational citizenship behaviors and
their organizational commitment levels. 3814 teachers working in the official
kindergarten, primary, secondary and high schools in the city center of Sivas
in the academic year of 2016-2017 constitute the universe of this research, in
which the relational screening model was used. The sample of the study consists
of 760 teachers determined by the proportional stratified sampling method. In
addition to the personal information form developed by the researcher, the
“Authentic Leadership Scale”, “Organizational Citizenship Behavior Scale” and
“Teachers' Organizational Commitment Scale” were used as data collection tools. According to the research
results, school administrators often exhibit authentic leadership behaviors.
Teachers' perceptions of exhibiting organizational citizenship behaviors are in
the level of “I completely agree”. As the age of teachers increases, their
organizational citizenship behaviors also increase regularly.

Anahtar Kelimeler

Okul Yöneticisi, Otantik Liderlik, Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı

Kaynakça

• Ağıroğlu Bakır, A. (2013). Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Akgündüz, Y. (2012). Konaklama işletmelerinde otantik liderlik ve öz yeterlilik arasındaki ilişkinin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ayça, B. (2016). Otantik liderlik davranışının iş tatmini ve örgütsel bağlılığa etkisinin incelenmesi ve otel işletmelerinde bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, S. (2015). Satışta kritik başarı faktörlerinin satış performansı üzerindeki etkilerinde otantik liderlik ve algılanan örgütsel desteğin rolünü belirlemeye yönelik bir uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Balay, R. (2014). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Buluç, B. ve Serin, M.K. (2014). Sınıf öğretmenlerinin değer algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 273-290.Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin örgüt sağlığı üzerindeki etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 165-194.
• Clapp-Smith, R., Vogelgesang, G. ve Avey, J. (2009). Authentic leadership and positive psychological capital: the mediating role of trust at the group level of analysis. Organizational Studies, 15(3), 227-240.
• Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Demirci, C. (2017). İlkokullarda görev yapan yönetici ve öğretmenlerin değer algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Demiröz, S. (2014). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, A.R. (1996). Batı düşünülerinin yönetim bilimine bilim öncesi katkıları. Eğitim Yönetimi, 3, 383-394.
• Ersözlü, A. (2012). Okul yöneticilerinin yönetsel güçlülük düzeylerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışları ve iş doyumuna etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 48-75.
• Gören, T. ve Yengin Sarpkaya, P. (2014). İlköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri (Aydın ili örneği). Eğitim Bilimleri Dergisi, 40, 69-87.
• Gürsel, M. (1997). Okul yönetimi. (4. baskı). Konya: Mikro Yayınları.
• Horner, M. (1997). Leadership theory: past, present and future. Team Performance Management, 3(4), 270-287.
• Karakaşoğlu, N. (2011). Eğitim yöneticilerinin yönetsel tarzları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Karatürk, H.E. (2015). Otantik liderlik ve psikolojik sermaye arasındaki ilişkiye yönelik bir alan araştırması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Kaya, Y.K. (1991). Eğitim yönetimi. (4. baskı). Ankara: Set Ofset Matbaacılık.
• Keser, S. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keser, S. ve Kocabaş, İ. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 1-22.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 47, 480-495.
• Özmen, A. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özmutlu Onay, A. (2016). Kariyer bağlılığı, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma eğilimi ilişkisi: akademisyenler üzerine bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Polat, S. (2007). Organizational citizenship behavior (OCB) display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1591–1596.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.Tabak, A., Polat, M., Coşar, S. ve Türköz, T. (2012). Otantik liderlik ölçeği: güvenirlik ve geçerlik çalışması. "İş, Güç" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(4), 89-106.
• Tazegül Aydın, Y. (2017). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Ankara Altındağ ilçesi örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Toprakçı, E. (2008). Sınıfa dayalı yönetim. (1. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Walumbwa, F.O., Avolio, B.J., Gardner, W., Wernsing, T. ve Peterson, S. (2008). Authentic leadership: development and validation of a theory-based measure. Journal of Management, 34(1), 89-126.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y. ve Yıldırım H. (2015). Türkiye’deki öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerinin etkisi: bir meta analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 40 (178), 285-304.
• Yorulmaz, A. ve Çelik, S. (2016). İlkokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılık, örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 161-193.
• Yeşiltaş, M. ve Keleş, Y. (2009). İşgörenlerin eğitim düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (2), 17-40.