AYLA KUTLU’NUN ‘MERHABA SEVGİ’ ADLI ÇOCUK ROMANININ DEĞERLER EĞİTİMİ VE ON KÖK DEĞER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 57, 248 - 272, 30.01.2021

Kenan Bulut

Öz

Bu çalışmanın amacı, Ayla Kutlu’nun Merhaba Sevgi adlı çocuk romanını değerler eğitimi ve on kök değer açısından incelemektir. Bu amaç çerçevesinde söz konusu eserdeki değerler tespit edilmiş, eser öğretim programlarında yer alan on kök değer açısından incelenmiş ve eserin önemi değerler açısından ortaya konulmuştur. Bu çalışmada ‘temel nitel araştırma’ deseni kullanılmıştır. Çalışmanın materyalini, Ayla Kutlu’nun, 166 sayfadan oluşan ve 1989 yılında kaleme alınan Merhaba Sevgi adlı çocuk romanı oluşturmaktadır. Çalışmada doküman incelemesine göre elde edilen veriler, betimsel analizle çözümlenmiş, sıklık açısından değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışmanın sonunda, eserde, toplam 42 ayrı değerin yer aldığı tespit edilmiştir. 2018 yılında yayımlanan öğretim programlarında yer alan on kök değerin de eserde geçtiği görülmüştür. Bunlardan sevgi (53), dürüstlük (43), yardımseverlik (24), sorumluluk (24) ve saygı (22) değerleri, eserde en çok yer alan değerler olmuştur. Bunları dostluk (10), sabır (9) ve öz denetim (7) takip etmiştir. Eserde, on kök değerden en az geçenleri ise adalet (5) ve vatanseverlik (3) değerleridir. Buna göre eserin değerler açısından zengin olduğu, değerler eğitimi açısından önemli olduğu söylenebilir. Çalışmanın sonunda çeşitli önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayla Kutlu,, Merhaba Sevgi,, değerler eğitimi,, on kök değer.

Kaynakça

• Abacı, E. (2018). Behiç Ak’ın çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. Kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Akgül, Z. (2019). Yetişkin din eğitimi açısından dini iletişim ve sabır değeri (Yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Aydın, M. (2011). Değerler, işlevleri ve ahlak. Eğitime Bakış Dergisi, 7(19), 39-45.
• Aydın, Z. M. (2014). Okulda değerler eğitiminin ilkeleri ve sorunları. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aydoğdu, H., & Alkan, E. (2020). Değerler eğitimi ve Behiç Ak’ın Tavşan Dişli Bir Gözlemcinin Notları’nda sevgi. Milli Eğitim Dergisi, 49(226), 185-204.
• Baran Yir, B. (2019). Bilgin Adalı’nın Eserlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başkan, A. (2019). Çocuklar için edebiyat eğitiminde kültür ve değer aktarımı. E. Akın (Ed.), Çocuklar için edebiyat eğitimi içinde (s. 61-75). Ankara: Anı yayıncılık.
• Batur, Z. ve Yücel, Z. (2012). Ahmet Efe'nin çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ve hikâyelerin Türkçe eğitime katkısı. Turkish Studies, 7(4), 1031-1049.
• Braithwaıte, V. ve Blamey, R. (1998). Consensus, stability and meaning in abstract social values. Australian Journal of Politial Science, 33(3), 363-380.
• Cansız Aktaş, M. (2014). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri İçinde (s. 337-371). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2005). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitati and research. USA: Pearson Prentice Hall.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Demir, Ş. (2019). Feridun Oral’ın resimli öykü kitapları üzerine bir doküman incelemesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Dilmaç, B., Deniz, M. ve Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayışlarıile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 9-24.
• Duyan, V., Gülden, Ç., & Gelbal, S. (2012). Öz-denetim ölçeği ÖDÖ: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Journal of Society & Social Work, 23(1), 25-38.
• Eken, N. T. ve Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Eker, C. ve Yıldırım, K. (2017). Değerler eğitimi açısından Ziya Gökalp’e ait “Altın Işık” adlı eserin incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 30-38.
• Eker, C., & Erdoğan, D. (2019). Değerler eğitimi açısından Rıfat Ilgaz’a ait “Halime Kaptan” adlı eserin incelenmesi. Inesjournal, 6(20), 48-55.
• Er, H., Ünal, F., Gürel, D. (2016). Sosyal Bilgiler dersinde değer aktarımı açısından Sadi Şirazi'nin "Bostan" ve "Gülistan" isimli eserlerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 225-242.
• Ergül Özkul, Z. (2019). Haldun Taner'in öykülerinde tespit edilen değerlerin Türkçe Öğretim Programında (1-8. Sınıf) yer alan kök değerlerle uyumu (Yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erol, E. E. (2014). Tarık Buğra’nın hikâyelerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gümüş, S. (2017). Değerler eğitimi bağlamında Aytül Akal’ın çocuk romanlarının analizi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gündüz, M. ve Bağcı, M. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin kök değerler hakkındaki farkındalıkları ve değerleri öğretme yöntemleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 5(2), 184-197.
• Gürgil, F., Kılcan, B., Kılıçoğlu, G., ve Kurtoğlu, F. S. (2019). Hünkar Hacı Bektaş Veli Velayetname’nin kök değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 446-461.
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambrdige Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe ansiklopedisi kavramlar ve akımlar (Cilt I, değer maddesi). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hitlin, S. ve Piliavin, J. A. (2004). Values: Reviving a Dormant Concept. Annu. Rev. Social, 30, 359-393.
• İkiz, F. E., Totan, T., & Karaca, R. (2013). Sorumluluk inançlarını arttıran faktörleri belirleme ölçeğinin uyarlanması. New/Yeni Symposium Journal, 51(2), 105-115.
• Kapkın, B., Çalışkan, Z., ve Sağlam, M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 183-207.
• Karagöz, B. (2017). Naki Tezel’in Türk Masalları adlı kitabının değerler açısından analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 534-556.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Karasu, H. (2018). İlkokula uyarlanmış Dede Korkut hikâyelerinde değerler eğitimi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kardaş, N. (2018). Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre Kitabında yer alan değerlerin incelenmesi. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 87-102.
• Katı, Y. (2015). Yavuz Bahadıroğlu’nun çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ve söz varlığı (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılcan, B. (2016). Ignác Kúnos’un Kırk Dört Türk Peri Masalı adlı eserinin değerler açısından incelenmesi. Turkish Journal of Education, 5(3), 144-156.
• Kılıç, B. S. ve Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un masallarında değer eğitimi ve masalların Türkçe eğitimine katkısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(2), 1104-1125.
• Kılıçoğlu, E. B. (2016). Ayla Kutlu' nun çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet rolleri (Yüksek lisans tezi). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kurtdede Fidan, N. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının geleceğe yönelik değerler eğitimi tasarıları. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(22), 161-180.
• Kurtoğlu, F. S. (2017). Âşık Veysel'in şiirlerini değerler eğitimi açısından okumak. Turkish Culture & Haci Bektas Veli Research Quarterly, 83, 101-123.
• Kuru, H., & Keklik, S. (2016). Ayşe Yamaç'ın çocuk romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Igdir University Journal of Social Sciences, 10, 217-237.
• MEB (2005). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-5. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (2015). Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine…. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma - desen ve uygulama için bir rehber / Qualitative research a guide to design and implementation). (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Oktay, M. (2019). Muallim Naci'nin "Ömer'in Çocukluğu" adlı eserinde kök değerler. Journal of International Social Research, 12(66), 161-173.
• Otmar, Ö., & Erdem, A. (2019). Yalvaç Ural’ın çocuk edebiyatı eserlerinde hayvan sevgisi değeri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 7-34.
• Öksöz, H. İ., & Eken, N. T. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe Ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Özay, Ş. (2019). Çocuk edebiyatı açısından Ülker Köksal'ın romanlarında değerler eğitimi (Yüksek lisans tezi). Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özbaşı, S. (2020) Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kök değerler çerçevesinde Aytül Akal masallarının incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 178-192.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-240.
• Robb, B. (1998). What is values educatıon-and so what?. Originally Published in the Journal of Values Education, 1, 3-12.
• Schwartz, S. & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 550-62.
• Schwartz, S. & Bilsky, W. (1990). Toward a theory of the universal content and structure of values: extensions and cross cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 872-91.
• Schwartz, S. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values? Journal of Social issues, 50(4), 19-45.
• Senek, S. (2018). Aytül Akal'ın masallarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayıncılık.
• Şen, E. (2020). Çocuk edebiyatında kurmaca gerçeklik. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. Adalet. 25 Mayıs 2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. Öz denetim. 26 Mayıs 2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. Saygı. 26 Mayıs 2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Topal, Y. (2019). Değerler eğitimi ve on kök değer. Mavi Atlas, 7(1), 245-254.
• Topbaş, A. (2015). Sema Maraşlı'nın masallarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Toz, H. ve Senek, S. (2018). Aytül Akal'ın masallarında "iyimserlik" değeri. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 160-172.
• Tozlu, N. (2003). Eğitim problemlerimiz üzerine düşünceler. Ankara: Mikro Yayınları.
• Uca, N. (2019). Ayla Kutlu’nun hikâyelerinde toplumsal cinsiyet rolleri ve kız çocukların eğitimi sorunu (Yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Ulusoy, K., & Arslan, A. (2014). Farklı yönleri ile değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Yanık, Z. (2019). Ayla Kutlu’nun çocuk kitaplarının çocuk edebiyatı açısından değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Yaşaoğlu, C. (2013). Hayat Bilgisi dersi kazanımlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 8(7), 849-858.
• Yaşaroğlu, C. (2018). Öğretim programlarında değerler: Hayat Bilgisi dersi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 725-733.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S. (2006). TSK vatandaşlık bilinci ve vatan sevgisi eğitiminin analizi (Yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Yılmaz, A. (2018). Değerler eğitimi bağlamında Aytül Akal'ın çocuk romanları (Yüksek lisans tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.