ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KARİYER KARAR VERME BELİRSİZLİKLERİNE TOLERANSLARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: - Sayı: 58, 442 - 477, 03.05.2021

Furkan Kirazcı Kemal Öztemel

Öz

Bu araştırmanın birinci amacı Kariyer Karar Verme Belirsizliğine Tolerans Ölçeğini Türkçeye uyarlamaktır. Araştırmanın ikinci amacını ise kariyer karar verme belirsizliğine tolerans ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesi oluşturmaktadır. Bu amaçla iki farklı çalışma yapılmıştır. Çalışma 1’de Kariyer Karar Verme Belirsizliğine Tolerans Ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Çalışma 2’de ise kariyer karar verme belirsizliğine tolerans değişkeni ile cinsiyet ve kariyer karar verme durumu arasındaki ilişkiler incelenmiş ve kariyer karar verme güçlükleri ve kariyer karar verme öz yetkinliğinin kariyer karar verme belirsizliğine toleransı anlamlı şekilde yordayıp yordamadığı araştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre Kariyer Karar Verme Belirsizliğine Tolerans Ölçeğinin tolerans alt boyutunda erkeklerin ortalama puanları kadınlarınkine göre anlamlı bir şekilde yüksek bulunmuştur. Ayrıca karar durumuna göre kariyer kararı vermeyen kişilerin tercih ve tolerans alt boyutundan aldıkları puanlar kariyer kararını veren kişilere göre anlamlı bir şekilde düşükken, isteksizlik alt boyutundan aldıkları puanlar ise kararını veren kişilere göre anlamlı bir şekilde yüksek çıkmıştır. Bu sonuçlara ek olarak kariyer karar verme öz yetkinliği ve kariyer karar verme güçlükleri değişkenlerinin kariyer karar verme belirsizliğine tolerans değişkenini anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Sonuçlar ilgili literatür çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kariyer karar verme, belirsizliğe tolerans, üniversite öğrencileri

Kaynakça

• Amir, T., and Gati, I. (2006). Facets of career decision-making difficulties. British Journal of Guidance and Counselling, 34(4), 483-503.
• Bacanlı, F. (2016). Career decision-making difficulties of Turkish adolescents. International Journal for Educational and Vocational Guidance. 16, 233-250.
• Bacanlı, F., Eşici, H. ve Özünlü, B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 198-211.
• Bacanlı, F. ve Öztemel, K. (2017). Kariyer karar verme güçlükleri ölçeğinin genç yetişkin örnekleminde faktör yapısının ve güvenirliğinin incelenmesi. 26. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulan sözlü bildiri, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Bal, U., Çakmak, S., ve Uğuz, Ş. (2013). Anksiyete bozukluklarında cinsiyete göre semptom farklılıkları. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(4), 441-459.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Betz, N. E., and Hackett, G. (1981). The relationship of career-related self-efficacy expectations to perceived career options in college women and men. Journal of Counseling Psychology, 28(5), 399-410.
• Betz, N. E., Klein, K. L., and Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short form of the career decision-making self-efficacy scale. Journal of Career Assessment, 4(1), 47-57.
• Blustein, D. L. (1989). The role of career exploration in the career decision making of college students. Journal of College Student Development, 30(2), 111-117.
• Boelen, P.A, Reijntjes, A. and Carleton, N.R. (2014). Intolerance of Uncertainty and Adult Separation Anxiety, Cognitive Behaviour Therapy, 43(2), 133-144.
• Brown, T.A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: The Guildford.
• Buhr, K., and Dugas, M. J. (2002). The intolerance of uncertainty scale: Psychometric properties of the English version. Behaviour Research and Therapy, 40(8), 931-945.
• Buhr, K., and Dugas, M. J. (2006). Investigating the construct validity of intolerance of uncertainty and its unique relationship with worry. Journal of Anxiety Disorders, 20(2), 222-236.
• Büyükgöze-Kavas, A. (2011). Testing a model of career indecision among university students based on social cognitive career theory. (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ ‘nden edinilmiştir (Tez No. 300766).
• Büyükgöze-Kavas, A. (2014). A psychometric evaluation of the career decision self-efficacy scale–short form with Turkish university students. Journal of Career Assessment, 22(2), 386-397.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Carleton R. N., Duranceau, S., Freeston, M. H., Boelen, P. A., McCabe, R. E., and Antony, M. M. (2014). “But it might be a heart attack”: Intolerance of uncertainty and panic disorder symptoms. Journal of Anxiety Disorders, 28, 463–470.
• Cote, J., R. Netemeyer, R., and Bentler, P. (2001). Structural equation modelling-improving model fit by correlating errors. Journal of Consumer Psychology. 10(2), 87-88.
• Durrheim, K., and Foster, D. (1997). Tolerance of ambiguity as a content specific construct. Personality and Individual Differences, 22(5), 741-750.
• Erguvan, F. M. (2015). Üniversite öğrencilerinin belirsizliğe tahammülsüzlük düzeyleri ile psikolojik iyi olma düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ ‘nden edinilmiştir (Tez No. 413668).
• Freeston, M. H., Rhéaume, J., Letarte, H., Dugas, M. J., and Ladouceur, R. (1994). Why do people worry?. Personality and Individual Differences, 17(6), 791-802.
• Frenkel-Brunswik, E. (1948). Intolerance of ambiguity as emotional perceptual. Personality of Assessment, 40, 67-72.
• Frone, M. R. (1990). Intolerance of ambiguity as a moderator of the occupational role stress—strain relationship: A meta‐analysis. Journal of Organizational Behavior, 11(4), 309-320.
• Furnham, A., and Marks, J. (2013). Tolerance of ambiguity: A review of the recent literature. Psychology, 4(09), 717-728.
• Furnham, A., and Ribchester, T. (1995). Tolerance of ambiguity: A review of the concept, its measurement and applications. Current Psychology, 14(3), 179-199.
• Gati, I. (1986). Making career decisions: A sequential elimination approach. Journal of Counseling Psychology, 33(4), 408-417.
• Gati, I. (1990). Why, when, and how to take into account the uncertainty involved in career decisions. Journal of Counseling Psychology, 37(3), 277-280.
• Gati, I., Krausz, M., and Osipow, S. H. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43(4), 510-526.
• Gati, I., and Levin, N. (2014). Counseling for career decision‐making difficulties: Measures and methods. The Career Development Quarterly, 62(2), 98-113.
• Gati, I., and Saka, N. (2001). Internet-based versus paperand- pencil assessment: Measuring career decisionmaking difficulties. Journal of Career Assessment, 9, 397-416.
• Geçgin, F. M., and Sahranç, Ü. (2017). Belirsizliğe tahammülsüzlük ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(4), 739-756.
• Gelatt, H. B. (1989). Positive uncertainty: A new decision-making framework for counseling. Journal of Counseling Psychology, 36(2), 252-256.
• Gul, F. A. (1986). Tolerance for ambiguity, auditors' opinions and their effects on decision making. Accounting and Business Research, 16(62), 99-105.
• Holland, J.D. (1997). Making vocational choice: A theory of vocational personalities and work environment. Washington, DC: Psychological Assessment Research.
• Humbleton, R. K., Merenda, P. F. ve Spielberger, C. D. (2005). Adapting educational and psychological tests for cross-cultural assessment. New Jersey: Psychology Press.
• Jin, L., Nam, S. K., Joo, G., and Yang, E. (2015). Validation of a korean translation of the emotional and personality-related career decision-making difficulties scale–short form (EPCD-SF). Journal of Career Assessment, 23(2), 294-307.
• Kim, B., Rhee, E., Ha, G., Yang, J. and Lee, S. M. (2016). Tolerance of uncertainty: links to happenstance, career decision self efficacy, and career satisfaction. The Career Development Quarterly, 64, 140-152.
• Kuzgun, Y. (2014). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Ankara: Nobel.
• Kuzgun Y. (2016). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Ankara: Nobel.
• Kwok, C. Y. (2018). Managing uncertainty in the career development of emerging adults: Implications for undergraduate students. Australian Journal of Career Development, 27(3), 137-149.
• Laugesen, N., Dugas, M. J., and Bukowski, W. M. (2003). Understanding adolescent worry: The application of a cognitive model. Journal of Abnormal Child Psychology, 31(1), 55-64.
• Lent, R. W., Brown, S. D., and Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122.
• Mann, L., Harmoni, R., and Power, C. (1989). Adolescent decision-making: The development of competence. Journal of Adolescence, 12(3), 265-278.
• McLain, D. L. (2009). Evidence of the properties of an ambiguity tolerance measure: the multiple stimulus types ambiguity tolerance scale–2 (MSTAT–II). Psychological Reports, 105(3), 975-988.
• Mayda, A. S., Yılmaz, M., Bolu, F., Deler, M. H., Demir, H., Doğru, M., … Guksu, S. (2014). Bir tıp fakültesi 4, 5 ve 6. sınıf öğrencilerinde gelecek ile ilgili kaygı durumunun değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 7-13.
• Osipow, S. H. (1999). Assessing career indecision. Journal of Vocational Behavior, 55(1), 147-154.
• Öztemel, K. (2012). Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 459-477.
• Öztemel, K. (2013). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve cinsiyet. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 241-257.
• Öztemel, K. (2014). Duygusal ve kişilik ilişkili kariyer karar verme güçlükleri ölçeği’nin kısa formu. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 244-255.
• Parsons, F. (1909). A Choosing a vocation. Houghton: Mifflin.
• Saka, N., and Gati, I. (2007). Emotional and personality-related aspects of persistent career decision-making difficulties. Journal of Vocational Behavior, 71(3), 340-358.
• Saka, N., Gati I. and Kelly K. (2008). Emotional and personality-related aspects of career decision making difficulties. Journal of Career Assessment, 16(4), 403-424.
• Sarıçam, H. (2015). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün mutluluğa etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 1-12.
• Sarı, S., ve Dağ, İ. (2009). Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği, Endişe ile İlgili Olumlu İnançlar Ölçeği ve Endişenin Sonuçları Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 261-270.
• Sauermann, H. (2005). Vocational choice: A decision making perspective. Journal of Vocational Behavior, 66(2), 273-303.
• Staats, S. R., and Stassen, M. A. (1985). Hope: An affective cognition. Social Indicators Research, 17(3), 235-242.
• Stanley Budner, N. Y. (1962). Intolerance of ambiguity as a personality variable . Journal of Personality, 30(1), 29-50.
• Storme, M., Celik, P., and Myszkowski, N. (2017). Career decision ambiguity tolerance and career decision-making difficulties in a French sample: The mediating role of career decision self-efficacy. Journal of Career Assessment, 27(2), 273-288.
• Şar, A. H., Işıklar, A., ve Aydoğan, İ. (2012). Atama bekleyen öğretmen adaylarının yaşam doyumunu yordayıcı değişkenlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12(23), 257-271.
• Tabak, A., Erkuş, A., ve Meydan, C. H. (2010). Denetim odağı ve yenilikçi birey davranışları arasındaki ilişkiler: belirsizliğe tolerans ve risk almanın aracılık etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 159-176.
• Taylor, K. M., and Betz, N. E. (1983). Applications of self-efficacy theory to the understanding and treatment of career indecision. Journal of Vocational Behavior, 22(1), 63-81.
• Tien, H. L. S. (2005). The validation of the career decision-making difficulties scale in a Chinese culture. Journal of Career Assessment, 13(1), 114-127.
• Tunçel, M. (2018). Multiple skleroz hastalarında belirsizliğe tahammülsüzlük ile aile iletişimi arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ ‘nden edinilmiştir (Tez No. 533064).
• Yeşilyaprak, B. (2015). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem.
• Yıldız, B. ve Güllü, A. (2018). Belirsizliğe tahammülsüzlük ile aleksitimi arasındaki ilişki ve bazı sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 113-131.
• Yurtsever, G. (2001). Tolerance of ambiguity, information, and negotiation. Psychological Reports, 89(1), 57-64.
• Zenasni, F., Besançon, M., and Lubart, T. (2008). Creativity and tolerance of ambiguity: An empirical study. The Journal of Creative Behavior, 42(1), 61-73.
• Wittenberg, K. J., and Norcross, J. C. (2001). Practitioner perfectionism: Relationship to ambiguity tolerance and work satisfaction. Journal of Clinical Psychology, 57(12), 1543-1550.
• Parsons, F. (1909). A Choosing a vocation. Houghton: Mifflin.
• Xu, H. and Tracey, T. J. (2014a). The role of ambiguity tolerance in career decision making. Journal of Vocational Behavior, 85(1), 18-26.
• Xu, H. and Tracey, T. J. (2014b). Ambiguity tolerance with career indecision; An examination of the mediation effect of career decision making self-efficacy. Journal of Career Assessment, 23(4), 519-532.
• Xu, H., and Tracey, T. J. (2015). Career decision ambiguity tolerance scale: Construction and initial validations. Journal of Vocational Behavior, 88, 1-9.