BELİREN VE ORTA YETİŞKİNLİK DÖNEMİNDEKİ BİREYLERİN AHLAKİ DAVRANIŞ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, Sayı: 62, 672 - 704, 01.05.2022

Zeynep Karataş , Kıvanç Uzun

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1019281

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, beliren ve orta yetişkinlik döneminde bulunan bireylerin ahlaki davranışlara ilişkin algılarının belirlenmesi ve bu iki grubun görüşleri arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konulmasıdır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden olgubilim yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışma 2019-2020 yılları arasında Türkiye’de yaşayan 40 katılımcı ile yürütülmüştür. Bu araştırmanın katılımcıları, amaçlı örnekleme yöntemleri içerisinde yer alan tabakalı amaçsal örnekleme yöntemine göre seçilmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla online olarak yapılan görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre beliren ve orta yetişkinlik döneminde bulunan bireylerin; ahlak ve ahlaki davranış algılarının büyük oranda benzer olduğu anlaşılmıştır. Ancak az da olsa bu iki grubun ahlaki davranışlara ilişkin bakış açılarının birbirlerinden ayrıldığı noktalar göze çarpmaktadır. Katılımcılar en yoğun görüş ayrılığını ahlaki olmayan davranış sonrası yaşanan zihinsel süreçlerde göstermiştir. Katılımcıların görüşlerindeki benzerlikler ve farklılıklar içinde bulundukları gelişim dönemleriyle ilişkili bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen bu bulgular, alanyazın ışığında tartışılmış ve sonuçlarla ilgili öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahlaki davranış, beliren yetişkin, orta yetişkin, nitel çalışma, görüşme, içerik analizi

THE OPINIONS OF INDIVIDUALS IN THEIR EMERGING AND MIDDLE ADULTHOOD PERIODS ABOUT MORAL BEHAVIOR

Öz

The main purpose of the current study is to determine the opinions of individuals who are in their emerging and middle adulthood periods about moral behavior and to elicit the similarities and differences between the opinions of these two groups. The current study employed the phenomenological design, one of the qualitative research designs. The current study was conducted with 40 participants living in Turkey between the years 2019-2020. The participants of the current study were selected by using the stratified purposeful sampling method, one of the purposive sampling methods. The data were collected by using the personal information form prepared by the researchers and a semi-structured interview form administered online. In the analysis of the collected data, content analysis method was used. According to the results of the study, the individuals who are in their emerging adulthood and middle adulthood periods largely have similar opinions about the perceptions of moral and immoral behaviours. Yet, there are some points where the two groups of participants’ perceptions of moral behavior differ. Participants showed the most intense opinion disagreement in the mental processes they experienced after immoral behavior. The similarities and differences in the opinions of the participants were found to be related to the developmental periods they were in. These findings obtained in the current study were discussed in reference to the literature and suggestions were made in light of the findings.

Anahtar Kelimeler

Moral behavior, emerging adult, middle adult, qualitative research, interview, content analysis

Kaynakça

• Acun-Kapıkıran, N. (2016). Üniversite öğrencilerinde ahlaki davranışın empatik eğilim ve kendini ayarlama açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 33-47.
• Akçinar, B., Baydar, N., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2018). Erken ergenlikte ahlak gelişimi: Bir müdahale araştırması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2), 153-169.
• Aydın, M. Z. (2007). Ailede çocuğun ahlak eğitimi (5.Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Aydın, M. Z. (2011). Okulda ahlak eğitimi ve ahlak öğretiminde örnek olay incelemesi yöntemi (4.Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Aydın, M. (2011). Değerler, işlevleri ve ahlak. Eğitime Bakış Dergisi, 7(19), 39-45.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1990). Selective activation and disengagement of moral control. Journal of Social Issues, 46(1), 27-46.
• Bandura, A. (1991). Social cognitive theory of moral thought and action. W. M. Kurtines & J. L. Gewirtz (Ed.), Handbook of moral behavior and development içinde (ss. 45-103). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Bandura, A. (1999). Moral disengagement in the perpetration of inhumanities. Personality and Social Psychology Review, 3(3), 193-209.
• Bandura, A. (2002). Selective moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Moral Education, 31(2), 101-119.
• Bandura, A. (2016). Moral disengagement: How people do harm and live with themselves. New York: Worth Publishers.
• Balay, R., & Kaya, A. (2014). Eğitim fakültesinde okuyan öğretmen adaylarının ahlaki değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(28), 7-45.
• Batson, C. D., & Thompson, E. R. (2001). Why don’t moral people act morally? Motivational considerations. Current Directions in Psychological Science, 10(2), 54-57.
• Blasi, A. (1993). The development of identity: Some implications for moral functioning. G. Noam & T. Wren (Ed.), The moral self içinde (ss. 99-122). Cambridge, MA: MIT Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Cesur, S., & Özkan-Küyel, N. (2010). Ebeveyn tutumları ve gençlerin ahlaki muhakeme ve ahlaki yönelimleri arasındaki ilişkiler. Psikoloji Çalışmaları, (29), 65-91.
• Damon, W. (1988). The moral child: Nurturing children’s natural moral growth. New York, NY: The Free Press.
• Eisenberg-Berg, N., & Fabes, R. (1998). Prosocial development. W. Damon & N. Eisenberg-Berg (Ed.), Handbook of child psychology: Social emotional and personality development içinde (ss. 701-778). New York: Wiley.
• Ekmekçioğlu, E., & Aydoğan, E. (2019). Ahlaki uzaklaşma ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 701-712.
• Erken, M. (2009). Empati becerisinin ahlaki davranışlar üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Gezici-Yalçın, M., Şenyurt, A. Y., Gültepe, B., & Coşkun, H. (2016). Ahlâkî uzaklaşma ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 309-332.
• Graham, J., Nosek, B. A., Haidt, J., Iyer, R., Koleva, S., & Ditto, P. H. (2010). Mapping the moral domain. Personality and Social Psychology, 101(2), 366-385.
• Gündüz, T. (2003). İslam, gençlik ve din eğitimi (1.Basım). Bursa: Düşünce Kitabevi.
• Güngör, E. (2010). Ahlak psikolojisi ve sosyal ahlak (6.Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hartshorne, H., & May, M. (1928). Studies in the nature of character (Vol. 1. Studies in deceit). New York: MacMillan.
• Hinrichs, K. T., Wang, L., Hinrichs, A. T., & Romero, E. J. (2012). Moral disengagement through displacement of responsibility: The role of leadership beliefs. Journal of Applied Social Psychology, 42(1), 62-80.
• Hökelekli, H. (2007). Çocukta ahlak gelişimi ve eğitimi. R. Kaymakcan & M. Uyanık (Ed.), Teorik ve pratik yönleriyle ahlak içinde (ss. 625-642). İstanbul: Dem Yayınları Ensar Neşriyat.
• Irons, W. (1991). How did morality evolve?. Zygon®, 26(1), 49-89.
• Kanık-Tetik, A. (2006). İlköğretim çağı çocuğunun ahlak gelişmesinde manevi değerlerin etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kohlberg, L. (1964). Development of moral character and moral ideology. M. L. Hoffman & L. W. Hoffman (Ed.), Review of child development research içinde (ss. 381-431). New York: Russell Sage Foundation.
• Kohlberg, L. (1986). The psychology of moral development. New York: Harper and Row.
• Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can teach respect and responcibility. New York: Bantam Books.
• Liu, W., Lam, L. W., & Loi, R. (2012). Ethical leadership and workplace deviance: The role of moral disengagement. W. H. Mobley, Y. Wang & M. Li (Ed.), Advance in global leadership (7.Basım) içinde (ss. 35-56). Bingley, UK: Emerald Group Publishing Limited.
• McCabe, D. L. (1999). Academic dishonesty among high school students. Adolescence, (34), 681-687.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. California: Sage Publication.
• Moore, C., Detert, J. R., Klebe-Treviño, L., Baker, V. L., & Mayer, D. M. (2012). Why employees do bad things: Moral disengagement and unethical organizational behavior. Personnel Psychology, 65(1), 1-48.
• Onat-Kocabıyık, O., & Kulaksızoğlu, A. (2014). Genç yetişkinlerin ahlaki kimliklerinin incelenmesine yönelik nitel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(3), 835-858.
• Ostini, R. (2010). Measuring conceptualisation of morality: Or how toinvent a construct and measure it too. G. Walford, E. Tucker & M. Viswanathan (Ed.), The SAGE handbook of measurement içinde (ss. 337-352). London: Sage.
• Örs-Gevrekci, A., & Çırakoğlu, O. C. (2017). Suçluluk ve utanç duyguları üzerine kavramsal, nöropsı̇kolojı̇k ve psı̇kopatolojı̇k bı̇r derleme. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 89-105.
• Özden, Y. (2011). Öğrenme ve öğretme (11.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Özyılmaz, Ö. (2003). Çocukluk ve gençlik çağında İslami eğitim ve psikolojik temelleri. İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Newbury Park, CA: Sage.
• Peker, H. (1998). Din ve ahlak eğitimi psikolojik ve metodik esaslar. Samsun: Aksi Seda Matbaası.
• Piaget, J. (1932). The moral judgment of the child (M. Gabain, Çev.). London: Routledge & Kegan Paul.
• Sarıçam, H., Çelik, İ., & Güven, M. (2013). Ahlaki değer ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özellikleri. Kafkasya Üniversiteler Birliği Uluslararası Ağrı Sosyal Bilimler Kongresi tam metin bildiri kitabı içinde (ss. 221-227), 25-26 Eylül. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları.
• Sarıçam, H., & Çelik İ. (2018). Ahlaki kimlik ölçeğinin Türkçe uyarlamasının beliren yetişkinlerde psikometrik özellikleri. 27.Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi tam metin bildiri kitabı içinde (ss.1773-1779), 18-22 Nisan. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sheikh, S., & Janoff-Bulman, R. (2010). The “shoulds” and “should nots” of moral emotions: A self-regulatory perspective on shame and guilt. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(2), 213-224.
• Stewart, C. J., & Cash, W. B. (1985). Interviewing: Principles and practices (4.Basım). Dubuque, IA: Wm. C. C. Brown Pub.
• Şengün, M., & Kaya, M. (2007). Ahlaki olgunluk ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24-25), 51-64.
• Talwar, V., Murphy, S., & Lee, K. (2007). White lie-telling in children for politeness purposes. International Journal of Behavioral Development, 31(1), 1-11.
• Talwar, V., & Lee, K. (2008). Socio-cognitive correlates of children’s lying behaviour: Conceptual understanding of lying, executive functioning, and false beliefs. Child Development, (79), 866-881.
• Talwar, V. (2011). Moral Behavior. S. Goldstein & J. A. Naglieri (Ed.), Encyclopedia of child behavior and development içinde (ss. 965-967). Springer, Boston, MA.
• Tavukçuoğlu, M., & Erdem, H. (2006). Eğitim fakülteleri için din kültürü ve ahlak bilgisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yavuz, K. (1994). Çocuk ve din. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Yavuz-Birben, F., & Bacanlı, H. (2017). Ahlaki kayıtsızlık ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. YILDIZ Journal of Educational Research, 2(2), 1-25.
• Uzunbacak, H. H., Akçakanat, T., Dinç, M., & Bayrakçı, E. (2018). İyi niyetli kötü davranışlar: Banka çalışanlarının örgüt yararına ahlaki olmayan davranışları üzerine nitel bir araştırma. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 12(18), 658-683.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11.Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F., & Yılmaz, F. (2015). Ahlaki kimlik ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4), 111-134.