6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABININ KAPSAYICI EĞİTİM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 70, 87 - 114, 30.04.2024

Süleyman Temur

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1390447

Cited By: 1

Öz

21. yüzyılda küreselleşen dünyada meydana gelen gelişmelere bağlı olarak eğitime olan bakış açısı da gelişmekte, değişmekte ve tartışılmaktadır. Bu tartışmalardan birisi de eğitimin hangi bireyleri kapsaması gerektiğidir. Nitekim dezavantajlı olsun ya da olmasın tüm bireylerin fırsat eşitliği ilkesi doğrultusunda eşit ve adil bir eğitim alması dünya devletlerinin en nihai hedeflerinden birisidir. Bu tartışmaların odak noktası ise kapsayıcı eğitimdir. Kapsayıcı eğitim, bireysel farklılıkların dikkate alınarak tüm bireylerin kendi potansiyelini keşfederek toplumsal yaşam pratiklerinde yer edinmesini sağlamak adına yapılan eğitim sürecinin tamamı olarak tanımlanmaktadır. Sosyal bilgiler dersi ise etkin ve sorumlu vatandaşlar yetiştirmek hedefi doğrultusunda kapsayıcı eğitime hizmet edecek en önemli derslerden birisi olarak göze çarpmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı “6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi” olarak belirlenmiştir. Çalışmada nitel veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında 16 farklı kavramın kapsayıcı eğitimle ilişkilendirildiği görülmektedir. İlişkilendirilen kavramların metin, genel ağ haberleri, görsel-fotoğraf, tablo ve anayasa metni gibi farklı araçlarla beraber kullanıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca ders kitabında yer alan ve kapsayıcı eğitim ile ilişkilendirilen kavramların “Birey ve Toplum”, “Etkin Vatandaşlık” ve “Küresel Bağlantılar” olmak üzere 3 farklı öğrenme alanında olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı eğitim, sosyal bilgiler, ders kitabı, kavramlar.

Etik Beyan

Merhaba hocam, “6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Kapsayıcı Eğitim Bağlamında İncelenmesi” adlı çalışma etik kurul izni gerektiren çalışmalar kategorisinde yer almamaktadır. Saygılarımla.

EXAMİNİNG THE 6TH GRADE SOCIAL STUDIES TEXTBOOK IN THE CONTEXT OF INCLUSIVE EDUCATION

Öz

In the 21st century, depending on the developments in the globalizing world, the perspective on education is also developing, changing and being discussed. One of these discussions is which individuals education should cover. As a matter of fact, it is one of the ultimate goals of the world states that all individuals, whether disadvantaged or not, receive an equal and fair education in line with the principle of equal opportunity. The focal point of these discussions is inclusive education. Inclusive education is defined as the entire educational process carried out to ensure that all individuals discover their potential and take part in social life practices by taking individual differences into account. The social studies course stands out as one of the most important courses that will serve inclusive education in line with the goal of raising effective and responsible citizens. In this context, the aim of the study was determined as examining the 6th grade social studies textbook in the context of inclusive education. Document analysis technique, one of the qualitative data collection methods, was used in the study. The collected data were analyzed by content analysis. As a result of the research, it is seen that 16 different concepts are associated with inclusive education in the 6th grade social studies textbook. It was observed that the associated concepts were used with different tools such as text, general network news, visual-photo, table and constitutional text. In addition, it was observed that the concepts in the textbook that are associated with inclusive education are in 3 different learning areas: "Individual and Society", "Active Citizenship" and "Global Connections".

Anahtar Kelimeler

Inclusive education, social studies, textbook, concepts.

Kaynakça

• Akbulut, F., Yılmaz, N., Karakoç, A., Erciyas, İ. M., & Akşin Yavuz, E. (2021). Öğretmen adayları kapsayıcı eğitim hakkında ne düşünüyor?. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 6(1), 33-52.
• Akcan, E., & Türkmenoğlu, Ö. A. (2022). Hayat bilgisi ders kitaplarının farklılıklar açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 423-459. https://doi.org/10.17152/gefad.951327
• Alhleel, A. (2021). Sınıfında Suriyeli öğrenci bulunan öğretmenlerin kapsayıcılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Alkaya, S. (2023). Sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve öz yeterliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Amaç, Z. (2021). Kapsayıcı eğitim ve ilkokul öğretmenleri: Sistematik bir inceleme. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(19), 74-97.
• Arı, S., & Doğan, H. (2022). Kapsayıcı eğitim temelinde hayat bilgisi dersi kazanımlarında ve kitaplarında farklılıklara saygı değerinin incelenmesi. TURAN Stratejik Araştırmalar Merkezi, 14(53), 192-200.
• Aydın Güngör, T., & Pehlivan, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin Türk eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Studies in Educational Research and Development, 5(1), 48-71.
• Baka, B. (2023). Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik özyeterlilik algı düzeyleri, tutumları ve görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Bayram, B., & Öztürk, M. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik düşünce ve uygulamaları. Eğitim ve Bilim, 46(206), 355-377. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.9179
• Bayram, B. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik algı ve uygulamaları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. Allyn and Bacon.
• Bülbül, N. T., & Sakız, H. (2020). Almanca öğretim programının kapsayıcı eğitim İlkeleri etrafında yeniden düzenlenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 9(27), 879-909.
• Çelik, Ç. (2022). Tanıma ve yanlış tanıma: Kapsayıcı eğitim, okullar ve etnisite. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 25(2), 146-168. https://doi.org/10.18490/sosars.1111340
• Çelik, R. (2017). "Adalet, kapsayıcılık ve eğitimde hakkaniyetli fırsat eşitliği". Fe Dergi, 9(2), 16-29. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1096805
• Doğan, A., & Telli, E. Y. (2022). Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik görüşlerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1146-1162. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1096805
• Doğan, A., & Avcıoğlu, A. (2022). Kapsayıcı eğitimin yadsınamaz gerçeği: Göçmen çocukların eğitim sorunlarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 987-1015. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1083492
• Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. İçinde, C. Öztürk ve D. Dilek (Eds.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss. 17-52). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erçiçek, B. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi, Trabzon.
• Erol Sahillioğlu, D. (2020). Okulöncesi öğretmenlerinin “kapsayıcı eğitim” kavramına İlişkin algıları: bir metafor analizi çalışması. Journal of Inclusive Education in Research and Practice, 1(1), 24-41.
• Eryılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarının uygulanabilirliği hakkında öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Eşici, H., & Doğan, Y. (2020). Psikolojik danışman ve sınıf öğretmeni adaylarının kapsayıcı eğitim günlükleri. Journal of Inclusive Education in Research and Practice, 1(2) , 29-53.
• Fırat, E. (2021). Sosyal bilgiler dersinde kapsayıcı eğitim: Fenomenolojik bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Goetz, J. C., & LeCompte, M. D. (1984). Ethnography and qualitative design in educational research. Academic Press.
• Göksoy, S. (2019). Vatandaşlık eğitimi mi? Çokkültürlülük ve kapsayıcı eğitim mi?. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 2(2), 1-7.
• Göl, H., & Sakız, H. (2020). Okul öncesi eğitimde rehberlik programının kapsayıcı eğitim İlkeleri doğrultusunda tasarlanması/designing an inclusive guidance program in preschool education. Nitel Sosyal Bilimler, 2(2), 90-115. https://doi.org/10.47105/nsb.775160
• Güler, E. (2023). Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik farkındalıkları ile tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Gültekin Talayhan, Ö., & Sakız, H. (2022). Beşinci sınıf ingilizce dersi öğretim programının kapsayıcı eğitim ilkeleri etrafında incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(2), 574-590. https://doi.org/10.24315/tred.881080
• Haulle, E., & Kabelege, E. (2021). Relevance and quality of textbooks used in primary education in Tanzania: A case of social studies textbooks. Contemporary Education Dialogue, 18(1), 12-28.
• Ketenoğlu-Kayabaşı, E. (2022). Öğretmen adaylarının gözünden kapsayıcı eğitim. (Sözlü Bildiri). IX. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi (ss.1527-1535), İzmir, Türkiye.
• Kızılaslan, A., Avşar Tuncay, A., & Umar, Ç. N. (2021). Kapsayıcı pedagoji: Özel gereksinimli öğrencinin psikopatolojik analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 517-542. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.606589
• Koçyiğit, E., & Şimşek, H. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında Türkiye’de ortaöğretim programlarında çokkültürlülüğün izleri. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 75-90.
• Körükcü, M., & Şahingöz, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel bağlantılar öğrenme alanına yönelik tutumlarının incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi , Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi (Özel Sayı), 66-85. https://doi.org/10.33692/avrasyad.831611
• Lee, V. R. (2010). Adaptations and continuities in the use and design of visual representations in US middle school science textbooks. International Journal of Science Education, 32(8), 1099-1126. https://doi.org/10.1080/09500690903253916.
• Levie, W, H., & Lentz, R. (1982). Effects of text illustrations: A review of research. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 195-232.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). TTKB. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Merey, Z. (2012). Türkiye ve ABD’deki ilköğretim okullarında çocukların katılım haklarına yer verilmesi düzeyinin karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 2/2, 95-117.
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294.
• Mıthans, M., & Grmek, M. I. (2020). The use of textbooks ın the teachıng-learnıng process. New Horizons In Subject Specific Education, https://doi.org/10.18690/978-961-286-358-6.10, (Erişim Tarihi: 08.02.2022).
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). New York: Sage.
• Morgan, D. L. (1996). Focus groups as qualitative research (16. Baskı). Sage publications
• Nelson, J. L., & Pang, V. O. (2014). Prejudice, racism, and the social studies curriculum. In E. W. Ross (Ed.), The social studies curriculum: Purposes, problems, and possibilities (p.203-226). State University of New York Press.
• Nikonova, E. I., Sharonov, I. A., Sorokoumova, S. N., Suvorova, O. V., & Sorokoumova, E. A. (2016). Modern functions of a textbook on social sciences and humanities as an informational management tool of university education. International Journal Of Environmental And Science Education, 11(10), 3764-3774.
• Öner, G. (2022). Kapsayıcı eğitim yaklaşımıyla sosyal bilgiler öğretimi: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Özel, D., & Çetinkaya Yıldız, E. (2020). Kapsayıcı eğitim ve ekolojik model. Journal of Inclusive Education in Research and Practice, 1(2), 16-28.
• Öztürk, C., & Dilek, D. (2003) (Edt.). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3nd Ed.). New York: Sage.
• Polat, M. (2020). Türkiye’deki araştırmalar bağlamında kapsayıcı eğitim ve okul yönetimi. İçinde H. Ulukan (Ed.), Research in education and social sciences (s. 321-338). Duvar Kitabevi.
• Sakız, H. (2022). Kapsayıcı eğitimin psikolojisi: güncel eğilimler, güncellenen uygulamalar. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 4(1), 1-26. https://doi.org/10.37233/TRSPED.2022.0120 Sever, S. (2015). Çocuk ve edebiyat (8. baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Shug, M. C., & Berry, R. (1987). Teaching social studies in the elemantary school. Scott, Foresman. Swanepoel, S. (2010). The assessment of the guality of science education textbooks: conceptual frame work and ın strumentsf or analysis. (Unpublished PhD Thesis).University Of South Africa.
• Şimşek, H., Dağıstan, A., Şahin, C. , Koçyiğit, E., Dağıstan Yalçınkaya, G., Kart, M., & Dağdelen, S. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında Türkiye’de ilköğretim programlarında çokkültürlülüğün İzleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 177-197. https://doi.org/10.31592/aeusbed.563388
• Şimşek, Ü. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlikleri ile sınıf içi uygulamalara ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tagiyeva, S. (2023). Kapsayıcı eğitimde toplum, okul ve aile işbirliği fırsatları. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, (1), 82-92. https://doi.org/10.58646/bengi.1199940
• Taşkın, M., & Açıkalın, M. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan görsellerin öğretmen tercihlerine göre incelenmesi (İstanbul İli Örneği). Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 133-146. https://doi.org/10.47770/ukmead.738747
• Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
• Temur, S. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında gazete ve genel ağ haberlerinin kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(7), 657-686.
• Temur, S. (2023). Sosyal bilgiler ders kitaplarında çalışma yapraklarının kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 15-47. https://doi.org/10.38015/sbyy.1260777
• Temur, S. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(1), 165-191. https://doi.org/10.24315/tred.1336439
• Tuzcuoğlu, N., & Aydın, D. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin kapsayıcı eğitim ile İlgili görüşleri, problemleri ve çözüm önerileri. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 27-40. https://doi.org/10.55008/te-ad.1284572
• Uruk, Ö. (2023). Sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitiminin uygulanmasına ilişkin öz yeterlilik algıları ve tutumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Ünal, R. (2021). 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan kapsayıcı eğitim etkinliklerinin öğrencilerin sosyal kabul düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yalçınkaya, E., & Er, T. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde finansal okuryazarlık. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 1-24.
• Yeşiltaş, E. (2006). Sosyal bilgiler fiziki coğrafya konuları öğretiminde araç-gereç kullanımının öğrencilerin başarı düzeylerine etkisi (Kars ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Kars.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Ankara: Seçkin. Yıldırım, E. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sığınmacılara yönelik kapsayıcı eğitimin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 283-317.
• Yüksel, A., Mil, B., & Bilim, Y. (2007). Nitel araştırma: Neden, nasıl, niçin? (3 baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.