MAARİF YÜZYILI EĞİTİM MODELİNİN 4. SINIF İNSAN HAKLARI VATANDAŞLIK VE DEMOKRASİ DERSİNİN ELEŞTİREL VE SORGULAYICI YAKLAŞIM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ: BECERİ VE EĞİLİMLER ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 73, 660 - 683, 31.01.2025

İrem Namlı Altıntaş

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1525374

Öz

Eleştirel ve sorgulayıcı bakış açısı, bireylerin problem çözme, akıl yürütme gibi bilişsel becerilerinin yanı sıra; akademik ve mesleki gelişimlerine de katkı sağlar. Bu çalışmada bilişsel bir süreç olan eleştirel-sorgulayıcı beceriler Maarif Yüzyılı Eğitim Modeli ve 4. Sınıf İnsan Hakları, Vatandaşlık ve Demokrasi dersi öğretim programı kapsamında incelenmiştir. Araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Veriler, içerik analizi ve betimsel analiz ile analiz edilmiştir. İçerik analizi aracılığıyla eleştirel ve sorgulayıcı beceri ve eğilimlere ulaşılmıştır. Beceriler eleştirel düşünme, kanıta dayalı sorgulama ve araştırma, problem çözme, karar verme, eleştirel sosyolojik düşünme, felsefi düşünce ortaya koyma, felsefi muhakeme, felsefi sorgulama ve mantıksal muhakeme olmak üzere toplam 9 adet; eğilimler ise analitik düşünme, açık fikirlilik, eleştirel bakma, gerçeği arama, odaklanma, sistematik olma, soru sorma, uzmanlaşma, yaratıcılık, özgün düşünme, şüphe duyma ve merak olmak üzere toplam 11 adettir. Bu beceri eğilimlerin tamamı, incelenen öğretim programında yer almamakla birlikte, öğrenme alanlarına da eşit şekilde dağıtılmamıştır. Araştırma sonuçları, maarif yüzyılı eğitim modeli ve sosyal bilgiler öğretim programı ile ilgili yapılan araştırmaların sonuçları ile örtüşmektedir Çalışmanın öğretim programını inceleyecek olan araştırmacılara yol göstereceği düşülmektedir.

Anahtar Kelimeler

maarif yüzyılı, vatandaşlık, beceri, eleştirel ve sorgulayıcı düşünme

Kaynakça

• Akpınar, B., & Köksalan, B. (2024). Eğitimde maarif ve müfredat yenileme ihtiyacı: Türkiye yüzyılı maarif modeli üzerinden teorik bir analiz. Journal of History School, 17(LXVIII), 27-48.
• Altun, Z. D., & Vural, D. E. (2017). Okul öncesi dönemde düşünme becerileri: Öğretmen görüşleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 214-224.
• Cui, L., Zhu, Y., Qu, J., Tie, L., Wang, Z., Qu, B. (2021). Psychometric properties of the critical thinking disposition assessment test amongst medical students in China: a cross-sectional study. BMCMedEduc. 21: 10. DOI: https://doi.org/10.1186/s12909-020-02437-2
• Çakır, O. (2024). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabındaki Soru ve Etkinliklerin 21. Yüzyıl Becerileri Bağlamında Değerlendirilmesi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 7(1), 1-27.
• Dewey, J. (1997). How we think. Dover Publications.
• Diken, F., & Ablak, S. (2024). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Kültürel Yetkinlik ve Beceriler Işığında İncelenmesi: Türkiye 2018 Programı Örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 62-76.
• Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. The Delphi Report. Millbrae, CA: California Academic Press.
• Freire, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed. Continuum.
• Güler, H,. (2023). Okul Öncesinde 21. Yüzyıl Becerilerine Ulaşmada Stem Yaklaşımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu Üniversitesi, Ordu.
• Karaçelik, E. (2022). Çocuk Felsefesi Temelli Dijital Öykülemenin 6 Yaş Çocuklarının Yaratıcı ve Eleştirel Düşünmelerine Olan Katkısının İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Karatay Üniversitesi, Konya.
• Kartal, H. M., Uzunkol, E., Aydın, F. N., & Kılıç, G. E. (2024). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler ve insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ders kitaplarının 21. yüzyıl becerileri açısından incelenmesi. International Journal of Management Cases, 26(1).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (MEB) (2024a). Türkiye yüzyılı maarif modeli. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (MEB) (2024b). İnsan hakları, vatandaşlık ve demokrasi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu.
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research (Vol. 15). Newbury Park, CA: sage.
• Şavşet, S., & Öncü, E. Ç. (2022). Sorgulama tabanlı eklektik okul öncesi eğitim etkinliklerinin etkisinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 124(124), 317-338.
• Şen, A. (2019). Vatandaşlık Eğitiminde Değişiklik ve Süreklilikler: 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Nasıl bir Vatandaşlık Eğitimi Öngörüyor? Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 1-28.
• Türk Dil Kurumu. (2020). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ülçay, O. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Değerlendirmesi. Ulusal Eğitim Toplum ve Dünya Dergisi, 1(2), 70-75.
• Yeşilyurt, E. (2021). Eleştirel düşünme ve öğretimi: tüm boyut ve ögelerine kavramsal bir bakış. Journal of International Social Research, 14(77), 815-828.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı) Ankara: Seçkin.