ALEVİ-BEKTAŞİ İNANÇ BELLEĞİNİN SOSYAL MEDYAYLA İMTİHANI: YOUTUBE’DAKİ SEMAH KAYITLARI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 32, 1390 - 1405, 15.12.2020

Erol Gülüm

https://doi.org/10.12981/mahder.821509

Cited By: 2

Öz

Semahı icra edildiği ritüel bağlamında sunan YouTube’daki video kayıtları dini inanç, kültürel bellek ve dijital medya etkileşimleri odağında ele alınabilecek kayda değer ayrıntılar barındırmaktadır. Alevi-Bektaşi inanç belleğinin sözde, müzikte, imgede ve metindeki çeşitli tecessümlerini içeren bu kayıtlar, ilgili topluluğun belleğinin sosyal medya vasıtasıyla nasıl temsil edildiğinin, aktarıldığının ve yeniden üretildiğinin anlaşılabilmesi için uygun bir örneklem alanı olarak değerlendirilebilir. Bu örneklem alanı özelinde yapılacak analizlerle hem kültürel belleğin dijital medya teknolojileri, formları ve türleri aracılığında yeniden yorumlanabilen dinamik ve performatif bir üretim olduğu hem de semahın Alevi-Bektaşi inanç belleğinin temsil, aktarım ve yeniden üretim bağlamını siberuzamı da içleyecek şekilde genişlettiği ortaya konabilir. Medyanın belleği bir içerik, belleğin ise medyayı bir yeniden üretim ve temsil aracı olarak kullanımını sorunsallaştıran bu çalışmanın kavramsal ve teorik boyutları kültürel bellek-dijital medya etkileşimleri özelindeki açılımlardan, pratiksel boyutları ise YouTube’da dolaşımda olan semah kayıtlarından seçilen örnekçelerle ilgili çeşitli çözümlemelerden oluşmaktadır. Bu kapsamda yapılacak analizler, tespitler ve değerlendirmeler ışığında kültürel toplulukların çağımızın baskın ve yaygın medya teknolojilerini, araçlarını, ortamlarını ve formlarını kadim inançları, geleneksel değerleri ve kültürel edimlerinin temsili, aktarımı ve yeniden üretiminde etkin, işlevsel ve yaratıcı biçimlerde nasıl kullandığı ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alevilik-Bektaşilik, semah, ritüel, kolektif bellek, dijital medya

THE TRIAL OF ALEVİ-BEKTASHİ’S COLLECTIVE FAITH MEMORY WITH SOCIAL MEDIA: THE VIDEO RECORDINGS OF SEMAH ON YOUTUBE

Öz

The transformation course of semah, which is a ritual dance performed by Alevi-Bektashi communities across Turkey in cem rituals, from a ritualistic practice to a stage presentation and from there to an intangible cultural heritage element has been moved to another dimension with its representations circulating on cyberspace. The video recordings of semah on YouTube that can be considered as the concrete outputs of this transformation also involve a number of noteworthy details that can be used in analysis of the interactions between religious belief, cultural memory and digital media. These video recordings which contain certain embodiments of Alevi-Bektashi’s collective faith memory can be utilized a sampling domain for analyzing how the collective memory of the community in question is represented, transmitted and reproduced on cyberspace. The conceptual and theoretical aspect of this study which problematizes not only why media use memory as a content and but also how memory use media as a medium for reproduction and representation itself will be expounded in terms of cultural memory and digital media interactions. The practical dimensions of the study consist of various analyzes related to the samples selected from the video recordings of semah on YouTube.

Anahtar Kelimeler

Alevism-Bektashism, semah, digital media, mediated ritual, collective memory

Kaynakça

• Assmann, J. (2001). Kültürel bellek: Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (Çev. A. Tekin), İstanbul: Ayrıntı.
• Assmann, A. (2008). Canon and archive. Cultural memory studies. (Eds. A. Erll and A. Nünning), Berlin: Walter de Gruyter.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar. (Çev. A. Şenel), İstanbul: Ayrıntı.
• Connerton, P. (2008). Seven types of forgetting. Memory Studies, 1(1), 59-71.
• Dick, J. v. (2007). Mediated memories in the digital Age: Personal cultural memory in the digital age. California: Stanford University Press.
• Durkheim, E. (2011). Dini hayatın ilkel biçimleri. (Çev. F. Aydın), Ankara: Eskiyeni.
• Erll, A. ve Rigney, A. (2006). Literature and the production of cultural memory. European Journal of English Studies, Vol. 10(2), 111-115.
• Erll, A. ve Rigney, A. (2009). Introduction: Cultural memory and its dynamics. Mediation, remediation and the dynamics of cultural memory. (Eds. A. Erll and A. Rigney), 1-14. Berlin: Walter de Gruyter.
• Erll, A. (2011). Memory in culture. (Trans. S. B. Young)i New York: Palgrave Macmillan.
• Erol, A. (2010). Re-imagining identity: The transformation of the Alevi semah. Middle Eastern Studies, 46(3), 375-387.
• Garde-Hansen, J., Hoskins, A. ve Reading, A. (2009). Introduction. Save As ... Digital Memories. J. Garde Hansen (Eds. A. Hoskins and A. Reading), 1-21. New York: Palgrave Macmillan.
• Garde-Hansen, J. (2011). Media and memory. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. (Çev. B. Uçar), Ankara: Heretik.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif bellek. (Çev. B. Barış). Ankara: Heretik.
• Kansteiner W. (2002). Finding meaning in memory: A methodological critique of collective memory studies. History and Theory, 4(2), 179-197.
• Lattu, İ.Y.M. (2019). Orality and ritual in collective memory: A theoretical discussion. Jurnal Pemikiran Sosiologi, 6(2), 94-111.
• Möckel-Rieke, H. (1998). Introduction: Media and cultural memory. American Studies, 43(1), 5-17.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. (Çev. M. E. Özcan). Ankara: Dost.
• Öztürkmen, A. (2005). Staging a ritual dance out of its context the role of an individua artist in transforming the Alevi 'semah'. Asian Folklore Studies, 64(2), 247-260.
• Tint, B. (2010). History, memory, intractable conflict. Conflict Resolution Quarterly, 27(3), 239-256.
• Utkina, A.N, Mironova V.E, Loiko, O.T. and Volkov, A. E. (2016). Ritual as a method of social memory content transfer, SHS Web, 28, 1-5.
• UNESCO.Semah, Alevi-Bektaşi ritual, https://ich.unesco.org/en/RL/semah-alevi-bektasi ritual-00384 (Erişim tarihi: 23.04.2020).
• Warburg, A. (2000). Der bilderatlas mnemosyne. (Ed. M. B. Warnke), Berlin: Akademie-Verlag.