ONTOLOJİK ÖZERKLİKTEN KÜRESEL DETERMİNİZME TEKNOLOJİNİN NEDEN OLDUĞU GÜVENLİK SORUNLARI VE HEGEMONYA

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 51, 1615 - 1636, 28.09.2025

Gökhan Abanoz

https://doi.org/10.12981/mahder.1603988

Öz

Bu araştırmada, yapay zekâ ve kişiselleştirilmiş algoritmaların çevrimiçi süreçlerde ticari bir araç olarak kullanılmasının mahremiyet, özerklik ve güvenlik üzerindeki etkileri tartışılmaktadır. Araştırmada güvenliğin insanda doğuştan gelen doğal bir güdü olduğu gerekçesiyle güvenliğe dair tartışma, düşünen bir varlık olarak insanın merkezde olduğu ontolojik bir çerçevede ele alınmıştır. Güvenlik ve hegemonya konusundaki analiz, Maslow'un İnsan Motivasyonu Teorisi, Piaget'in ahlak teorisi ve İbn Haldun'un galip ve mağlup arasındaki ilişkiye dair görüşleri çerçevesinde şekillendirilmiştir. Araştırma, bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin yol açtığı güvenlik sorunları ve hegemonyaya dair olgusal gerçekliğe dayalı bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Bu bakış açısının temellendirilmesinde, çevrimiçi ve sosyal algoritma kavramları, yazarın geliştirdiği taşıyıcı iki kavram olarak kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, yapay zekâ teknolojisinin ve kişiselleştirilmiş algoritmaların tüketim kültüründe bir araç olarak kullanılmasının güvenlik, özerklik ve mahremiyet kaybı gibi sorunlara yol açtığına işaret etmektedir. Araştırma, teknolojinin tüketim tercihlerini yönlendirerek oluşturduğu küresel determinizm ve hegemonyaya dikkat çekmektedir. Araştırma, ilgili sorunlar ve olgular bağlamında, teknolojinin etik, sosyal ve hukuki boyutlarının yeniden değerlendirilmesine yönelik öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ontolojik Özerklik , Küresel Determinizm , Çevrimiçi , Sosyal Algoritma , Güvenlik

FROM ONTOLOGICAL AUTONOMY TO GLOBAL DETERMINISM: SECURITY ISSUES AND HEGEMONY CAUSED BY TECHNOLOGY

Öz

In this research, discusses the impact of artificial intelligence and personalized algorithms, used as commercial tools in online processes, on privacy, autonomy, and security. The concept of security is explored within an ontological framework centered on the human being as a thinking entity, based on the premise that the need for security is an innate human instinct. The analysis of security and hegemony is shaped through the lens of Maslow’s Theory of Human Motivation, Piaget’s moral development theory, and Ibn Khaldun’s perspective on the relationship between the dominant and the dominated. The study aims to present a fact-based perspective on security issues and hegemonic structures arising from advancements in information and communication technologies. In establishing this perspective, the concepts of online and social algorithms are used as two foundational terms developed by the author. The findings indicate that the use of artificial intelligence and personalized algorithms as tools within consumer culture leads to challenges such as the loss of security, autonomy, and privacy. The research highlights the global determinism and hegemony created by technology through the shaping of consumer preferences. The research offers recommendations for the reevaluation of the ethical, social, and legal dimensions of technology within the context of relevant issues and phenomena.

Anahtar Kelimeler

Ontological Autonomy , Global Determinism , Online , Social Algorithm , Security.

Kaynakça

• Acquisti, A. - Grossklags, J. (2005). Privacy and rationality in individual decision making. IEEE Security & Privacy, 3(1), 24–30. Adams, S. (2008). Globalization and income inequality: implications for intellectual property rights. Journal of Policy Modeling, 30(5), 725–735.
• Alifah, A. (2023). Study of pop culture representation in social media. Enigma in Cultural, 1(2). 36-39.
• Audi, R. (1999). The Cambiridige dictionary of philosophy. Cambiridge: Cambiridge Univercity Press.
• Bâcce, İ. (2019). Kitbü’n-nefs. (Çev. B. Köroğlu). Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Bunnin, N. - Yu, J. (2004). The blackwell dictionary of western phisophy. New Jersey: Blackwel Publishing.
• Castells, M. (2010). The rise of the network society. New Jersey: Wiley-Blackwell,
• Cevizci, A. (2005). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Chen, J. (2000). Globalization and its losers. Minnesota Journal of International Law. 9(181), 157-209.
• Erdoğan, İ. (2004). Popüler kültürün ne olduğu üzerine. Eğitim Dergisi, 5(57), 1-18.
• Fralov, I. (1984). Dictionary of philosophy. Delhi: Progress Publishers.
• Gal, M. S. - Koren, N. E. (2017). Algorıthmıc consumers. Harvard Journal of Law & Technology, 30(2), 309-353.
• Martindale, A. K. vd. (2019) The roles of social acceptance and sustainable ıdentity on young consumers’ aesthetic judgments and behavioral responses towards transformable dress. International Textile and Apparel Association Annual Conference Proceedings, 76(1), 1-3.
• McCracken, G. (1986). Culture and Consumption: A theoretical account of the structure and movement ofthe cultural meaning of consumer goods. Journal of Consumer Research, (13)1. 71-84.
• Grafanaki, S. (2017). Autonomy challenges in the age of big data. The Fordham Intellectual Property, Media and Entertainment Law Journal, 27(4). 803-868.
• Hançerlioğlu, O. (2013). Felsefe ansiklopedisi. C. 2, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Haykin, S. (2008). Neural networks and learning machines. Pearson Publishing.
• Heidegger, M. (2021). Varlık ve zaman. (çev. K. Öktem). İstanbul: Alfa Yayınları.
• İbni Haldun, (2005). Mukuddime. (hzl.: S. Ulubey). İstanbul Dergâh Yayınları.
• Kamii, C. (1984). Autonomy: The aim of education envisioned by piaget. The Phi Delta Kappan, 65(6), 410-415.
• Kant, I. (2002). Ahlak metafiziğinin temellendirilmesi. (çev.: İ. Kuçuradi). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kupfer, J. (1987) Privacy, Autonomy and Self-Concept. American Philosophical Quarterly, 24(1), 81-89.
• Lever, A. (2015). Privacy and democracy: What the sscret ballot reveals. Law, Culture and the Humanities,11(2), 164-183.
• Morgen, A. (Director). (2015). The true cost. [Documentary]. Untold Creative & Life is My Movie Entertainment.
• Maslow, A. H. (1943). A Theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (çev.: O. Akınhay - D. Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mulhall, S. (1998). Heidegger ve varlık ve zaman. (çev.: K. Öktem). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• O'Neil, C. (2016). Weapons of math destruction: How big data increases inequality and threatens Democracy. Newyork: Crown Publishing Group.
• Pariser, E. (2011). The filter bubble: What the internet is hiding from you. Newyork: The Penguin Press.
• Park, C. W. vd. (2013). The role of brand logos in firm performance. Journal of Business Research, 66(2), 180–187.
• Piper, M. (2022). Justifying respect for personal autonomy, The Routledge Handbook Of Autonomy, (ed.: B. Colburn). 293-302, Oxford: Roudletge.
• Ryan, R. M. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processes. Journal of Personality, 63(3), 397-427.
• Ryan, R. M. - Deci, E. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, Social development and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Spinoza, B. (2023). Ethica. (çev.: Ç. Dürüşken). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Swaine, L. (2016). The origins of autonomy. History of Political Thought, 37(2), 216-237.
• Tam, K. Y. - Ho, S. Y. (2006). Understanding the impact of web personalization on user ınformation processing and decision outcomes. MIS Quarterly, 30(4), 865-890.
• Tepe, M. (2023). Hegemonik kültürleşme ve reklam İbn Haldun’un umran ilmi perspektifinden bir tartışma. İstanbul: Kabalcı.
• Toynbee, A. (1978). Tarih bilinci. İstanbul: İstanbul: Bateş Yayınları.
• Toynbee, A. (1988). Medeniyet yargılanıyor. (çev.: U. Uyan). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Wallerstein, I. (2005). Dünya sistemleri analizi. (çev.: E. Abadanoğlu - N. Ersoy), İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Winslade, W. J. (1985). Privacy, confidentiality, and autonomy in psychotherapy. Nebraska Law Review, 64(4), 578-636.
• Yüksel, H. (2014). Sermaye-haber ajansları ilişkisinin dönüşümü Reuters örneği. İlef journal, 1(1). 33-56.