Fen Eğitimi Alanında Yapılan Bilimsel Süreç Becerilerini İçeren Tezlerin İncelenmesi: Meta-Sentez Çalışması

Yıl 2021, , 143 - 166, 31.12.2021

Aynur Çevik , Hasan Kaya

https://doi.org/10.46762/mamulebd.985454

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, 2015-2021 yılları arasında Türkiye’de fen bilimleri alanında yapılmış bilimsel süreç becerilerini içeren lisansüstü tezlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma desenlerinden meta-sentez ile yapılan bu çalışmada verilerin toplanmasında Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi’nde bulunan “fen” ve “bilimsel süreç becerileri” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda incelenmek üzere beş doktora, 35 yüksek lisans tezi olmak üzere toplam 40 teze ulaşılmıştır. Tezlerin meta-analizinde, tezin türü ve yılı, çalışma alanı, araştırma yöntemleri, örneklem grubu, örneklem belirleme yöntemleri, veri toplama araçları, veri analiz yöntemi ve sonuçları gibi kategoriler altında kodlar oluşturulmuştur. Analiz sonucunda elde edilen veriler, tablo ve grafikler halinde sunularak yorumlanmıştır. Araştırmanın sonunda; 2015-2021 yılları arasında bilimsel süreç becerilerini içeren tezlerin çoğunluğunun yüksek lisans tezi olduğu ve 2019 yılında yayımlandığı, tezlerde konu alanı olarak probleme dayalı öğrenmenin çoğunlukta olduğu, tezlerde nicel araştırma yönteminin ve yarı deneysel desenin daha fazla tercih edildiği, çalışma grubu olarak yedinci sınıf öğrencileri, örneklem büyüklüğünün ise çoğunlukla 40-60 kişiden oluştuğu, veri toplama aracı olarak bilimsel süreç becerileri ve başarı testinin daha çok kullanıldığı, veri analizi olarak t-testlerinin ve içerik analizinin daha çok kullanıldığı belirlenmiştir. Sonraki araştırmalar için yurt dışındaki tezleri de içerecek şekilde daha derinlemesine incelemeler yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel süreç becerileri, Fen Eğitimi, Meta-sentez

Analysis of Graduate Theses Containing Scientific Process Skills in Science Education: Meta-Synthesis Study

Öz

In this study, it is aimed to examine the postgraduate theses containing scientific process skills made in the field of science in Turkey between the years 2015 and 2021. The keywords "science" and "scientific process skills" in the National Thesis Center of the Council of Higher Education (YÖK) were used in the collection of data in this study, which was conducted with meta-synthesis, one of the qualitative research designs. In line with the aim of the study, a total of 40 theses, including five doctorate and 35 master's theses, were reached. In the meta-analysis of the theses, codes were created under categories such as the type and year of the thesis, field of study, research methods, sample group, sampling methods, data collection tools, data analysis method and results. The data obtained from analysis were presented in tables and graphs and interpreted. At the end of the research; It has been determined that the majority of theses containing scientific process skills between 2015-2021 were master's thesis and were published in 2019, and problem-based learning was the majority in the theses. In addition, in the theses examined, quantitative research method and quasi-experimental design were preferred more, seventh grade students as the study group, sample size mostly consisted of 40-60 people, scientific process skills and achievement test were used more as data collection tools, data analysis was used as data analysis. t-tests and content analysis were determined to be used more. For next research, it is recommended to conduct more in-depth studies, including theses abroad.

Anahtar Kelimeler

Science process skills, science education, meta-synthesis

Kaynakça

• Aktamış H. & Şahin-Pekmez, E. (2011). Fen ve teknoloji dersine yönelik bilimsel süreç becerileri ölçeği geliştirme çalışması, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 192-205.
• Alisinanoğlu, F., Bay, D.N. & Şimşek, Ö. (2014). Okul öncesi eğitimde okul aile iş birliği ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-13.
• Anagün, Ş.S. & Yaşar, Ş. (2009). İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi, İlköğretim Online, 8(3), 843-865.
• Arslan, A. G. & Tertemiz, N. (2004). İlköğretimde bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 479-492.
• Aydoğdu, B., Tatar, N., Yıldız, E. & Buldur, S. (2012). İlköğretim öğrencilerine yönelik bilimsel süreç becerileri ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 5(3). 292-311.
• Aydınlı, E. (2007). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ilişkin performanslarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara
• Ayvacı, H. Ş., & Altınok, O. (2019). Türkiye’de yürütülen tezlerin tematik incelenmesi: Işık kavramı Örneği. Trakya Eğitim Dergisi, 9(3), 549-563.
• Bahar, M (Ed.). (2006). Fen ve Teknoloji Öğretimi. Ankara: Pegema Yayıncılık
• Başdağ, G. (2006). 2000 yılı fen bilgisi dersi ve 2004 yılı fen ve teknoloji dersi öğretim programlarının bilimsel süreç becerileri yönünden karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Batı, K. & Kaptan, F. (2013). Bilimsel süreç becerilerine dayalı ilköğretim fen eğitiminin bilimsel problem çözme becerilerine etkisi, İlköğretim Online, 12(2), 512-527.
• Batı, K., Ertürk, G. Ve Kaptan, F. (2010). The awareness levels of pre-school education teachers regarding science process skills. World Conference On Educational Sciences, 2:1993-1999.
• Bowen, G. M.& Roth, W.-M. (2005). Data And Graph İnterpretation Practices Among Preservice Science Teachers. Journal Of Research İn Science Teaching, 42(10), 1063-1088.
• Campbell, D. T. & Stanley, J. C. (1966). Experimental and quasi-experimental designs for research. chicago: Rand Mcnally.
• Carin, A. A. & Bass, J. E., (2001). Teaching science as inquiry. upper saddle river, new jersey: Merrill Prentice Hall.
• Caymaz, B. (2020). Türkiye’de Elektrik Konusuyla İlgili Fen Eğitimi Alanında Yapılan Tez Çalışmalarının İçerik Analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 701-718.
• Çakar, E. (2008). 5. sınıf fen ve teknoloji programının bilimsel süreç beceriler kazanımlarının gerçekleşme düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Çalık, M. & Sözbilir, M., (2014). İçerik analizinin parametreleri, Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Dökme İ., (2005). Milli eğitim bakanlığı (meb) ilköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi, İlköğretim Online, 4(1), 7-17.
• Farsakoğlu, Ö.F., Şahin, Ç., Karslı, F., Akpınar, M. & Ültay, N. (2008). A study on awareness levels on prospective science teachers on science process skills in science education. World Applied Science Journal, 4(2) 174-182.
• Finfgeld, D. L. (2003). Metasyntesis: the state of the art-so far. qualitative health research, 13, 893–904. Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2003). How to design and evaluate research in education. New York: Mcgraw-Hill.
• Gliner, J. A., Morgan, G. A. & Leech, N. L. (2011). Research methods in applied settings: an integrated approach to design and analysis, (2nd Edition). New York: Routledge.
• Hastürk, G., & Sönmez, D. (2020). Türkiye’de fen eğitimi alanında doktora düzeyinde yapılan tez çalışmalarının bibliyografik analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3174-3194.
• Hazır, A. Türkmen, L. (2008). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Bilimsel Süreç Beceri Düzeyleri, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 81-96.
• İlhan, A. (2011). Matematik eğitimi araştırmalarında tematik ve metodolojik eğilimler: uluslararası bir çözümleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Kaptan, F. (1999). Fen Bilgisi Öğretimi. İstanbul: Öğretmen Kitapları Dizisi. Milli Eğitim Basımevi.
• Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2002). PDÖ yaklaşımının hizmet öncesi fen öğretmenlerinin problem çözme becerileri ve öz yeterlik, inanç düzeylerine etkisi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt 2, Ankara
• Karakuş, S. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde kavramlar konusunda yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 61-76.
• Karar, E. E. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın
• Karslı, F., Şahin, Ç. & Ayas, A.P. (2009). Determining science teachers’ ideas about the science process skills: a case study. Procedia Social And Behavioral Sciences, 1: 890–895.
• Karslı F., & Ayas A. P, (2013). Fen ve teknoloji dersi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerinin ölçülmesine ilişkin bir test geliştirme çalışması, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10 (2), 66-84.
• Kazu, İ. Y., & Hüseyin, Ç. A. M. (2019). Öğretmen yeterliği ve nitelikleri üzerine yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1349-1367.
• Kozcu Çakır N., & Sarıkaya M. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerinin değerlendirilmesi, Türkish Studies, 13(4), 859-884.
• Kaymakcı, G. (2014). Ortaokul öğrencilerinin problem çözme, bilimsel süreç becerilerinin ve öğrenme stillerinin bazı değişkenlere göre araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Muğla
• Kefi, S. (2018) Temel bilimsel süreç becerileri kullanma düzeyi ölçeği: ebeveyn formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması, Kastamonu Education Journal, 26 (3), 613-628.
• MEB (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı. Ankara.
• MEB (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• MEB (2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7, ve 8. sınıflar). Ankara.
• Myers, B. E., Washburn, S. G. & Dyer, J. E. (2004). Assessing agriculture teachers’ capacity for teaching science integrated process skills, Journal Of Southern Agricultural Education Research, 54(1), 74-85.
• Özdemir, M., Özdemir, O., & Parmaksız, R.Ş. (2016). İlkokul öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerinin ve okuduğunu anlama düzeylerinin incelenmesi. Turkish Studies, 11(3),1829-1848.
• Özdemir Tümer, H. (2009). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine sahip olma düzeyleri (Afyonkarahisar İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar
• ÖZKAN, T., & Elif, A. Ç. I. L. (2020). Matematikte bilimsel süreç becerileri: test geliştirme çalışması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 415-449.
• Öztürk, N. (2008). İlköğretim 7.sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerini kazanma düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Padilla, M.J., Okey, J.R & Dillashaw, F.G. (1983). The relationship between science process skills and formal thinking abilities. Journal Of Research İn Science Teaching, 20(3), 239-246.
• Rehorek, J., S. (2004). Inquiry-Based Teaching: An example of descriptive science in action, american biology teacher, 66(7), 493-500.
• Rezba, R. J., Sprague, C., Fiel, R. L. & Funk, H. J. (1995). Learning and assesing science process skills. USA: Kendall/Hunt Publishing Company.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınevi Şimşek-Çetin Ö., Bay N. D. & Alisinanoğlu F., (2014). Ebeveyn okuma inanç ölçeği’nin türkçeye uyarlama çalışması. Turkish Studies, 9(2), 1441-1458.
• Şahin-Pekmez, E., Aktamış, H. & Can, B. (2010). Fen laboratuvarı dersinin öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve bilimsel yaratıcılıklarına etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 93-112.
• Tan, M., & Temiz, B. K. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13):89-101.
• Tobin, K. G. & Capie, W. (1982). Relationships between formall reasoning ability, locus of control, academic engagement and integrated process skill achievement. Journal Of Research İn Science Teaching, 19(2): 113-121.
• Türkmen, H. & Kandemir, M. (2011). Öğretmenlerin bilimsel süreç becerileri öğrenme algıları üzerine bir durum çalışması. Journal Of European Education, 1(1). 15-24.
• Vitti, D. & Torres, A., (2006). Practicing science process skills at home a handbook for parents, May 2006
• Yıldırım M., Çalık M., Özmen H., (2016). A Meta-synthesis of turkish studies in science process skills, Internatıonal Journal Of Envıronmental & Scıence Educatıon,11 (14), 6518-6539
• Zorlu F., Zorlu Y., Sezek F., Akkuş H. (2014). Ortaokul sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerileri ile seviye belirleme sınavı sonuçlarının karşılaştırılması, EKEV Akademi Dergisi Yıl: 59, 519-532.
• Zorlu, F., & Zorlu, Y. Eğitim alanında solomon deneysel deseni ile gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi: bir tematik analiz çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1623-1636.