Atanamayan Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Türkiye’de Öğretmen İstihdamına Bakışı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 167 - 201, 31.12.2021

Sümeyya Kuş Gürbey Sibel Saraçoğlu Uğur Büyük Ahmet Şahin

https://doi.org/10.46762/mamulebd.1004882

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada atanamayan fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen istihdamı sorunları ve çözümlerine yönelik bakış açılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, sosyal bir olguyu derinlemesine anlamlandırmak amacıyla nitel araştırma yöntemi ve fenomenoloji (olgu-bilim) deseni kullanılmıştır. Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme kullanılmıştır. Çalışma grubunu atanamayan altı fen bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Katılımcılardan iki öğretmen işsiz, iki öğretmen alanı dışında çalışmakta, iki öğretmen de kendi alanında ücretli öğretmen olarak çalışmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmeler çevrimiçi ortamda yapılmış, katılımcılardan izin alınarak yapılan görüşmeler kayıt altına alınmıştır. Veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırmada fen bilimleri öğretmenleri KPSS’den düşük puan aldıkları için atanamadıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların büyük çoğunluğu ücretli öğretmenlik deneyimi yaşadığını ifade etmiştir. Ailesi ile ilgilenmek durumunda olan ve akademik kariyer yapan atanamayan öğretmenler işsizlik durumundan şikayetçi değillerdir. Düşük statü ve ücrette dahi olsa öğretmenler kendi işlerini yapmaktan memnundur. Atanamayan fen bilimleri öğretmenlerinin bulundukları pozisyondan, çalışma şartları, çalışma süresi, ücret ve iş güvencesi açılarından memnun olmadıkları; bu süreçte en çok ekonomik zorluk yaşadıkları; bu zorluğa aile desteği alarak çözüm buldukları; kamuda öğretmen olarak çalışmak istedikleri; bu alanda işsizlikle birlikte, öğretmenlikte statü farklılığı ve nitelik uyumsuzluğu sorunları olduğunu düşündükleri; atama kontenjan sayısının arttırılması ve fen bilimleri öğretmenliği programındaki öğrenci kontenjanlarının azaltılması gerektiğine yönelik görüşlerinin olduğu ulaşılan sonuçlar arasındadır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Atanamayan öğretmenler, fen bilimleri öğretmen işsizliği, öğretmen statü farklılığı, nitelik uyumsuzluğu

Unappointed Science Teachers' Perspective on Teacher Employment in Turkey: Problems and Suggestions for Solutions

Öz

In this research, it was aimed to determine the perspectives of unappointed science teachers about teacher employment problems and solutions. In the study, qualitative research method and phenomenology (phenomenology) design were used in order to make a deep sense of a social phenomenon. Purposive sampling was used to determine the study group. The study group consists of six unassigned science teachers. Two of the participants are unemployed, two teachers work outside of their field, and two teachers work as paid teachers in their field. A semi-structured interview form was used as a data collection tool in the research. The interviews were conducted online, and the interviews were recorded with the permission of the participants. Content analysis was used in data analysis. Science teachers stated that they could not be appointed because they got low scores from KPSS. The majority of the participants stated that they had paid teaching experience. Unappointed teachers who have to take care of their families and who have to an academic career do not complain about unemployment. Even with low status and pay, teachers are happy to do their own work. It has been concluded that, the science teachers who were not appointed were not satisfied with their positions, working conditions, working hours, wages and job security; experienced the most economic difficulties in this process; they found a solution to this difficulty by getting family support; they want to work as teachers in the public sector; they think that there are problems of status difference in teaching and mismatch in employment (qualification mismatch) together with employment in this area; there are opinions that the number of assignment quotas should be increased and the number of student quotas in the science teaching program should be reduced. Suggestions were made in line with the results obtained.

Anahtar Kelimeler

Unappointed teachers, science teacher unemployment, teacher status difference, qualification mismatch

Kaynakça

• Akçacı, T. (2013). Eğitim harcamalarının iktisadi büyümeye etkisi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(5), 65-79.
• Akad, İ. (2012). Kalkınma sürecinde büyüme ve istihdam ilişkisi: Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Akkaş Baysal, E., Ocak, G. ve Ocak, İ. (2020). Covid-19 salgını sürecinde okul öncesi çocuklarının eba ve diğer uzaktan eğitim faaliyetlerine ilişkin ebeveyn görüşleri, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 6(2), 185-214. doi: 10.47615/issej.835211
• Akpınar, B. ve Erdamar, F.S. (2020). Öğretmen istihdamı ve atanamayan öğretmenler bağlamında aşırı eğitimlilik sorunu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74), 838-852.
• Anık, M. ve Özkan, A. (2016). Türkiye’de gençlik ve üniversite ilişkisi: Yapısal sorunlar ve somut öneriler. “IS, GUC” Industrial Relations and Human Resources Journal, 18(2), 176-193.
• Aragon, S. (2016). Teacher shortages: What we know. Teacher Shortage Series. Education Commission of the States.
• Arslan, M. (2000, Eylül). Eğitimde Verimlilik, MPM Yayınları Anahtar Gazetesi, s.8, Ankara
• Bahar, H. H. (2006). KPSS puanlarının akademik başarı ve cinsiyet açısından değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 31(140), 68-74.
• Başkonuş, T., Akdal, D. ve Taşdemir, M. (2011). Ahi evran üniversitesi eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin gelecek beklentileri. 2 nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications. 27-29 Nisan, Antalya, 1512-1522.
• Baştürk, R. (2008). Fen ve teknoloji alanı öğretmen adaylarının kamu personeli seçme sınavı başarılarının yordanması. İlköğretim Online, 7(2), 323-332.
• Bayram, G. (2009). Öğretmenlerin istihdam biçimi farklılıkları ve yarattığı sorunlar: ankara’da çalışan sözleşmeli ve ücretli öğretmenlerin görüşlerine dayalı bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baysan, S., Ercan, B. ve Öztürk, A. (2011). Türkiye’de öğretmen yetiştirmede istihdam sorunu: Sosyal bilgiler öğretmenliği örneği. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 131-154.
• Bektaş, S., Fidan, Ş. ve Keçeci, S. B. (2011). Yükseköğretimde sorunlar ve öneriler. 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 18-22 Nisan, Ankara, Türkiye.
• Beycioğlu, K., Koşar, S., Kahraman, H. ve Köybaşı-Şemin, F. (Ed.). Eğitim yönetimi araştırmaları (ss. 337-347). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayıncılık.
• Bilir, B., Uslu, B., Öztürk, H. ve Çağatay, Ş. M. (2018). Öğretmen adaylarının üniversiteye giriş sınav puanları ile KPSS puanlarının incelenmesi: Türk üniversitelerinin profili. Eğitim yönetimi araştırmaları (pp.337-347). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayıncılık.
• Bogdan, R. C. ve Biklen, S.K. (2007). Qualitative research for education (Fifth edition). Boston: Pearson Education.
• Bora, T. ve Erdoğan, N. (2011). Cüppenin, kılıcın ve kalemin ve mahcup yoksulları yeni kapitalizm yeni işsizlik ve beyaz yakalılar. Boşuna mı Okuduk? Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği. İstanbul: İletişim Yayınları
• Candaş, B. ve Bebek, G. (2015). Fen bilimleri öğretmeni adaylarının mesleği tercih nedenleri ve memnuniyet düzeyleri: Fatih Eğitim Fakültesi örneği. International Conference on New Horizons in Education, Barcelona-SPAIN, June 10-12.
• Creswell, J. W. (2017). Research design, qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (Third Edition). California: SAGE Publications.
• Çekmez, E., Yıldız, C. ve Bütüner, S. Ö. (2012). Phenomenographic research method. Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(2), 77-102.
• Çınkır, Ş. ve Kurum, G. (2015). Discrepancy in teacher employment: The problem of out-of-field teacher employment. Educational Planning, 22(1), 29-47.
• Çınkır, Ş. ve Kurum, G. (2017). Atanmak ya da atanamamak: ücretli öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 9-35.
• Demirer, D. K. (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde dönüşüm. Çalışma ve Toplum, 1, 167-186.
• Devlet Memurları Kanunu (1965). T. C. Resmi Gazete, 12056, 23.07.1965
• Doğan, C. (2005). Türkiye’de sınıf öğretmeni yetiştirme politikaları ve sorunları. Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 133-149.
• Doğan, N. ve Şahin, A.E. (2009). Öğretmen adaylarının ilköğretim okullarına atanma durumunu yordayan değişkenler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 183-199.
• Fırat Durdukoca, Ş. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik özyeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 69-77.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(1), 13-21.
• Hacettepe Üniversitesi, (2017). Türkiye’de öğretmen eğitimi ve istihdamı: mevcut durum ve öneriler, Ankara: Eğitim Fakültesi.
• Hultell D. ve Gustavysson, J. P. (2011). Factors affecting burnout and work engagement in teachers when entering employment, Work, 40(1), 85-98.
• Husbands C. T. ve Davies A. (2000) The Teaching roles, ınstitutional locations, and terms and conditions of employment of part-time teachers in UK higher education, Journal of Further and Higher Education, 24(3), 337-362, doi: 10.1080/030987700750022271
• ILO, (2017). World employment and social outlook 2017: Trends for youth, Geneva
• İnce Aka, E. ve Yılmaz, M. (2018). Fen bilimleri öğretmen adaylarının atanamama kaygılarının incelenmesi üzerine bir araştırma. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi/JRES, 5(1), 105-123.
• İŞKUR, (2017). İşgücü piyasası araştırmaları Türkiye raporu, https://media.iskur.gov.tr/15153/2017-yili-turkiye-geneli-ipa-raporu.pdf. adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Kalkınma Bakanlığı, (2018). On birinci kalkınma planı, işgücü piyasası ve genç istihdamı, özel ihtisas komisyon raporu, Ankara.
• Karagözoğlu, G., Arıcı, H. Bülbül, S. ve Çoker, N. (1995). Türkiye’de öğretmen eğitim politikaları ve modelleri. Avrupa Konseyi Ülkeleri Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Modelleri Toplantısı. Yayın No: 3 Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Karakütük K. (2012). Eğitim planlaması. Ankara: Elhan Kitap Yayın Dağıtım.
• Karataş, S. ve Güleş H. (2013). Öğretmen atamalarında esas alınan merkezi sınavın (KPSS) öğretmen adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 6(1), 102-119.
• Keskin Demirer, D. (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde dönüşüm, Çalışma ve Toplum, 1, 167-186.
• Kıran, A . (1995). Fransız öğretim sisteminde öğretmen yetiştirme . Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 11 (11), 163-169. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7826/102904.
• Kiraz, Z. (2014). Türkiye'de öğretmenlerin işsizliği ve ataması yapılmayan öğretmenler hareketinin çözümlemesi. Doktora Tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi.
• Kiraz, Z. ve Kurul, N. (2018). Türkiye’de öğretmen işsizliği ve ataması yapılmayan öğretmenler hareketi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 270-302.
• Kurnaz, I. (2015). İşgücü piyasasında nitelik uyumsuzluğu: Düşük nitelikli işlerde yüksek nitelikli işgücü. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Özel sayı, 83-121.
• Kwon, O.N. ve Ju, MK. (2012). Standards for professionalization of mathematics teachers: policy, curricula, and national teacher employment test in Korea. ZDM Mathematics Education 44, 211–222. https://doi.org/10.1007/s11858-012-0384-3
• MEB (2017a), Öğretmen strateji belgesi 2017-2023, Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf, adresinden 12.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2017b). Millî eğitim istatistikleri, örgün eğitim. 2016/’17. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/08151328_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2016_2017.pdf adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2020). MEB istatistikleri, örgün eğitim 2019-2020 raporu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Mcmanus, O. F. (1985). Science and mathematics teacher recruıtment: college senıors' perceptıons of publıc school teachıng careers. Georgia: University of Georgia.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research (Second edition). San Francisco: Jossey-Bass
• OECD (2017). Education at a glance 2017: OECD indicators. Paris: OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2017-en adresinden 29.06. 2021 tarihinde erişilmiştir.
• OECD (2020). Teacher employment. https://gpseducation.oecd.org/revieweducationpolicies/#!node=41733vefilter=all adresinden 24.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• OECD (2021). Teacher working conditions. https://gpseducation.oecd.org/revieweducationpolicies/#!node=41734vefilter=all adresinden 24.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Oktay, H. (2012). Türkiye’de öğretmen istihdamında yaşanan sorunlar. Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Öğülmüş, K, Yıldırım, N. ve Aslan, G . (2013). Ücretli öğretmenlerin görevlerini yaparken karşılaştıkları sorunlar ve ücretli öğretmenlik uygulamasının okul yöneticilerince değerlendirilmesi. İlköğretim Online , 12 (4) , 1086-1099 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8583/106610
• ÖSYM, (2007). Kamu personeli seçme sınavı (KPSS) – 2007 kılavuzu. Ankara: Meteksan.
• ÖSYM, (2014). Öğretmenlik alan bilgisi testi. https://www.osym.gov.tr/TR,2848/2014-ogretmenlik-alan-bilgisi-testi-oabt-sinav-yapilacak-alanlar-31122013.html adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları. Ankara: SETA - Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. https://www.academia.edu/1358721/Türkiyede_Öğretmen_Yetiştirme_Sisteminin_Sorunları, adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Özdoğan Özbal, E. ve Gökçe, E . (2018). An examination of teacher employment policies in turkey and different countries, Journal of Education and Future, 14, 169-180. doi: 10.30786/jef.463771
• Öztürk, H., Bilir, B., Uslu, B., Çalıkoğlu, A. ve Çağatay, Ş. M. (2018). Eğitim fakültesi programlarına yerleşenlerin tercih eğilimleri eğitimcilere ne söylüyor? 13. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi, 10-12 Mayıs, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye.
• Quintini, G. (2011). Right for the job:over qualified or under-skillled?. OECD Social, Emplayment and migration Working Papers, No 120. France.
• Robst, J. (2007). Education and job match: The relatedness of college major and work, Economics of Education Review, 26(4), 397-407.
• Sezer, S. (2020). Yükseköğretimde eğitim ve gençlerin okullaşma, işsizlik oranı. İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 129-147.
• SETA (2012). Türkiye’nin insan kaynağının belirlenmesi. Ankara: SETA Yayınları.
• Smithers, A. ve Robinson. P. (2003). Factors affecting teachers' decisions to leave the profession. Liverpool: Centre for Education and Employment Research University of Liverpool
• Soydan, T. (2012). Eğitimin yapısal dönüşümü bağlamında öğretmenlerin istihdamı: istihdam biçimi farklılıkları üzerine öğretmen ve yönetici görüşlerine dayalı bir araştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-13.
• Struyven, K. ve Vanthournout, G. (2014). Teachers' exit decisions: An investigation into the reasons why newly qualified teachers fail to enter the teaching profession or why those who do enter do not continue teaching. Teaching and Teacher Education, 43, 37-45.
• Sunar, L, (2020). Türkiye’de mesleki itibar: Dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı, 29-58. DOI: 10.26650/JECS2020-0053
• Taşan, D. ve Bektaş, O. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının kamu personeli seçme sınavına yönelik görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 81– 100.
• TEDMEM. (2019). 2018 eğitim değerlendirme raporu. (TEDMEM Değerlendirme Dizisi 5). Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• Toker Gökçe, A. (2014). Atanamama nedeniyle farklı bir mesleğe yönelen işsiz aday öğretmenler üzerine bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 191-208.
• URL-1. https://www.memurlar.net/haber/915756/meb-atanacak-ogretmen-sayisinin-giderek-azalacagini-acikladi-iste-yillik-atanacak-ogretmen-sayisi.html adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• URL-2. https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10069, adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• URL-3. https://istatistik.yok.gov.tr adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• URL-4. https://www.mebhaberleri.com/taban-puanlar/meb/fen-bilimleri-fen-ve-teknoloji-ogretmenligi-taban-puanlari/1386 adresinden 10.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• URL-5. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2020/KPSS/LISANS/sayisalbilgiler22102020.pdf adresinden 18.04.2021 tarihinde erişilmiştir.
• URL-6. http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=Education%20Statistics adresinden 29.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• White, P., Gorard, S. ve See, B. H. (2006). What are the problems with teacher supply? Teaching and Teacher Education, 22, 315-326.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Genişletilmiş 9. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.