Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Matematik Tarihinin Yeri: Ekolojik Bir Analiz

Yıl 2015, Cilt: 42 Sayı: 42, 239 - 259, 02.03.2016

Abdülkadir Erdoğan Emine Eşmen Selim Fındık

Öz

Matematik eğitiminde matematik tarihinin kullanımı son yıllarda önem kazanan bir konudur.
Birçok ülkenin ders kitaplarında matematik tarihi öğelerine rastlanmaktadır. Bu sayede
öğrencilerin dersteki motivasyonlarını arttırmak, gerçek yaşam durumlarında matematiğin
nasıl kullanıldığını göstermek ve öğrencilere matematiğin tarihsel gelişimini inceleme imkânı
sunmak amaçlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı ortaokul matematik ders kitaplarında matematik
tarihine ne derece ve ne şekilde yer verildiğini incelemektir. Çalışma içerik analizi yöntemiyle
gerçekleştirilmiştir. Çalışmada bir yandan matematik tarihi ile ilgili öğeler belirlenerek
sınıflandırılmış, diğer yandan özel bir içerik analizi yaklaşımı olan ekolojik analiz modeliyle söz
konusu öğelerin içerikleri analiz edilmiştir. Ekolojik analiz modeli, bir sistemi oluşturan öğelerin
kendi arasındaki hiyerarşiyi ve uyumu konu alan bir analiz modeli olup bu çalışmada matematik
tarihi öğelerinin kitapların iç uyumu ile tutarlılığını araştırmak için kullanılmıştır. Çalışmada
2013-2014 eğitim-öğretim yılında okutulmak üzere Talim ve Terbiye Kurulu tarafından onaylanan
ortaokul matematik ders kitaplarının tamamı incelenmiştir. Çalışmanın sonunda kitaplarda yer
alan matematik tarihi öğelerinin sayıca yetersiz olduğu belirlenmiştir. Nitel analizler sonucunda
ise ders kitaplarındaki matematik tarihi öğelerinin büyük kısmının öğrencileri konuya motive
etme amacı taşıdığı, buna karşılık anlamlandırma ve analiz etme amacı güden öğelerin çok daha
az olduğu ve bazı öğelerin ekolojik açıdan sorunlu olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Matematik tarihi, ders kitapları, ortaokul, ekolojik analiz

Kaynakça

• Albayrak, Ö. (2011). Effects of history of mathematics integrated instruction on mathematics self-efficacy and achievement (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi University, Institute for Graduate Studies in Science and Engineering, İstanbul.
• Altun, M., Arslan, Ç. & Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147.
• Baki, A. (2008). Kuramdan uygulamaya matematik eğitimi (Genişletilmiş 4. Basım). Ankara: Harf Eğitim
• Baki, A. & Bütüner, S. Ö. (2010). Matematik tarihi etkinlikleriyle zenginleştirilmiş sınıf ortamından yansımalar. IX. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Özetleri içinde (s. 104), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Baki, A. & Bütüner, S. Ö. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf matematik ders kitaplarında matematik tarihinin kullanım şekilleri. İlköğretim Online, 12(3), 849-872.
• Baki, A. & Yıldız, C. (2010). Matematik tarihi etkinlikleriyle zenginleştirilmiş sınıf ortamından yansımalar. II. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongre Kitabı içinde (ss. 563-577), Eğitim Araştırmaları Birliği, Antalya.
• Bidwell, J. (1993). Humanize your classroom with the history of mathematics. Mathematics Teacher, 86, 461-464.
• Bosch, M., Fonseca, C. & Gascon, J. (2004). Incompletitud de las organizaciones matemáticas locales en las instituciones escolares. Recherches en Didactique des Mathématiques, 24(2/3), 205-250.
• Bütüner, S. Ö. (2008). 8. sınıf denklemler konusunun matematik tarihi kullanılarak öğretimi. İlköğretim Online, 7(3), 6-10.
• Carter, D. B. (2006). The role of the history of mathematics in middle school (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), United States: East Tennessee State University.
• Chevallard, Y. (1985). La transposition didactique - Du savoir savant au savoir enseigné. Grenoble: La Pensée Sauvage Editons.
• Chevallard, Y. (2002). Organiser l’étude. Écologie et régulation. In J.-L. Dorier, M. Artaud,M. Artigue, R. Berthelot et R. Floris (Eds.), Actes de la 11eécole d’été de didactique des mathématiques (pp. 41-56). Grenoble: La Pensée Sauvage Editions
• Chevallard, Y., Arsac, G., Martinand, J.L. & Tiberghien, A. (1994). La transposition didactique a l’épreuve. Grenoble: La Pensée Sauvage Editions.
• Fauvel, J. & Van Maanen, J. (Eds.) (2000). History in mathematics education. The ICMI (International Commission on Mathematical Instruction) study. Dordrecht: Kluwer.
• Göker, L. (1997). Matematik tarihi ve Türk-İslam matematikçilerinin yeri. İstanbul: MEB. Jankvist, U. T. (2009). A categorization of the “whys” and “hows” of using history in mathematics education. Educational Studies In Mathematics, 71(3), 235-261.
• Karakuş, F. (2009). Matematik tarihinin matematik öğretiminde kullanılması: Karekök hesaplamada Babil metodu. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 3(1), 195-206.
• Lit, C-K., Siu, M-K. & Wong, N-Y. (2001). The use of history in the teaching of mathematics: Theory, practice and evaluation of effectiveness. Education Journal, 29(1), 17-31.
• MEB. (2005). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ilköğretim matematik dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2009). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ilköğretim matematik dersi 6-8.sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2013). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ortaokul matematik dersi (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Özdemir, A. Ş. & Göktepe, S. (2012). Matematik tarihi etkinlikleriyle matematik derslerinin ilişkilendirilmesi. 10. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (UFBMEK), 27-30 Haziran 2012, Niğde.
• Rajoson, L. (1988). L’analyse écologique des conditions et des contraintes dans l’étude des phénomènes de transposition didactique: trois études de cas (Yayınlanmamış doktora tezi). Marseille Üniversitesi.
• Siu, M-K. & Tzanakis, C. (2004). History of mathematics in classroom teaching - appetizer? Main course? Ordessert? Mediterranean Journal For Research In Mathematics Education, 3(1-2), 5-10.
• Smestad, B. (2000). History of mathematics in norwegian textbooks. Ninth International Congress on Mathematical Education (ICME-9), Working Group For Action-13, Tokyo.
• Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Thomaidis, Y. & Tzanakis, C. (2009). The implementation of the history of mathematics in the new curriculum and textbooks in Greek secondary education. Proceedings of CERME 6 (Congress of The European Society For Research in Mathematics Education), 2801-2810, Lyon.
• Tözlüyurt, E. (2008). Sayılar öğrenme alanı ile ilgili matematik tarihinden seçilen etkinliklerle yapılan dersler hakkında lise son sınıf öğrencilerinin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tzanakis, C. & Arcavi, A. (2000). Integrating history of mathematics in the classroom: An analytic survey. In Fauvel & Van Maanen (Eds.). History In Mathematics Education: The ICMI Study (pp. 201-240). Dordrecht: Kluwer.
• Ünsal, Y. & Güneş, B. (2003). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak M.E.B. ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(2), 387–394.
• Wilson, P.S., & Chauvot, J. B. (2000). Who? How? What? A Strategy for using history to teach mathematics. Mathematics Teacher, 93(8), 642-645.
• Yenilmez, K. (2011). Matematik öğretmen adaylarının matematik tarihi dersine ilişkin düşünceleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 79- 90.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.